Toespraak Staatssecretaris Gijs de Vries: "Meer vrouwen bij de
brandweer"
Een toespraak bij het onderwerp Brandweer en Rampenbestrijding
4 april 2001
Dames en heren,
"De brandweer is voor mannen." Dat was het beeld vroeger en dat is
het hier en daar nog steeds. Nieuwe brandweerlieden werden uit
familie, vrienden en kennissen gerekruteerd. Hierdoor ontstond een
vrij homogene groep mannen en kwam het maar zelden voor dat een
vrouw zich kwam melden. Lange tijd volstond de brandweer met deze
wijze van rekruteren van nieuw personeel. Maar die tijd is
voorbij.
Het is hoog tijd dat meer vrouwen kansen krijgen bij de brandweer.
Hun aandeel is nu nog maar 3.3% en dat is veel te laag. Het is
zowel voor de maatschappij in het algemeen als voor de brandweer
in het bijzonder nodig dat we een doorbraak forceren. We moeten
vrouwen winnen voor de brandweer. En we moeten de brandweer winnen
voor meer vrouwelijke medewerkers.
Graag wil ik mijn waardering en dank uitspreken aan het Netwerk
Brandweervrouwen, dat zich de afgelopen jaren met succes sterk
heeft gemaakt voor een grotere rol van vrouwen bij de brandweer.
De activiteiten van het Netwerk, waaronder de website
www.brandweervrouw.nl, hebben er veel aan bijgedragen dat binnen
en buiten de brandweer wordt ingezien dat brandweerwerk net zo
goed vrouwenwerk is als mannenwerk.
Ook de leden van de commissie Vergroten Aandeel Brandweervrouwen
dank ik voor hun inzet.
De campagne die nu van start gaat heeft drie speerpunten. In de
eerste plaats gaat het erom brandweerkorpsen bij te staan bij het
werven van vrijwilligers, vrouwen zowel als mannen. Ik vraag in
dit verband onder andere de aandacht van de werkgevers in ons land
voor het belang, werknemers in de gelegenheid te stellen als
vrijwillige brandweervrouw of -man bij te dragen aan de veiligheid
van ons allen. In de tweede plaats zal BZK op korte termijn in
overleg treden met tien grote brandweerkorpsen, om ook in de
beroepsorganisatie meer vrouwen te krijgen. In de derde plaats zal
BZK samen met het NIBRA campagne voeren om meer vrouwen via de
brandweeracademie op te leiden voor leidinggevende functies. De
campagne zal worden ondersteund door radiospotjes, een gratis
telefoonnummer (0800-0233773), de genoemde website (www.
brandweervrouw.nl), en later dit jaar ook via Postbus 51.
Enkele korpsen hebben in de voorhoede baanbrekend werk verricht.
Zij hebben met lokale, op vrouwen gerichte campagnes, geworven
voor de brandweer. Zo speelden zij in op de belangstelling van de
vrouwen in hun gemeente, en met succes. Inmiddels zijn er negen
korpsen met een aandeel van 15% of meer brandweervrouwen in
dienst: Heerlen 15%, Voorschoten, 16%, Het Bildt 16%, IJsselstein
17%, Zwartluis 19%, Zeewolde 19%, Zutphen 19%, Vught 20% en Egmond
21%.
Die voorbeelden prikkelen tot navolging. Steeds meer korpsen
werken aan initiatieven om hun achterstand in te lopen. De
campagne, waarvoor ik vandaag het startschot geef, heeft tot doel
deze korpsen - en de verantwoordelijke gemeentebesturen - bij te
staan, en de processen van zowel werving als integratie te
versnellen.
Inmiddels heeft een groot deel van de korpsen kennis gemaakt met
reguliere procedures voor het rekruteren en selecteren van nieuw
personeel. Nu is het tijd om te oogsten!
Waarom vrouwen bij de brandweer?
De brandweer heeft vrouwen veel te bieden. Het is een uitdagend,
afwisselend beroep waarin je iets voor de samenleving doet. De
brandweer biedt vrouwen en mannen door opleiding, oefening en
ervaringen de kans om zich verder te ontwikkelen en hun grenzen te
verleggen. Als brandweervrouw raak je betrokken bij de veiligheid
in je eigen omgeving, krijg je veel positieve reacties van mensen
die je helpt en kom je op plekken waar je anders nooit zou komen.
Je blust niet alleen branden, maar helpt ook mee om levens van
mens en dier te redden. Naast brand zul je ook stormschade,
wateroverlast en verkeersongelukken op je weg vinden. Daarnaast
doe je boeiende contacten op. Het in teamverband werken op
onverwachte plaatsen en tijden schept een hechte band met je
collega-vrijwilligers.
Omgekeerd hebben vrouwen ook de brandweer veel te bieden. In de
brandweerkorpsen van vandaag, waar veel aandacht wordt besteed aan
professionalisering, preventie en hulpverlening, komen vrouwen
goed tot hun recht. Vrouwen brengen vaak een andere deskundigheid
in omdat ze vaak andere kennis en ervaring hebben opgedaan dan
mannen. Dit komt de kwaliteit van het werk van de brandweer ten
goede. Zoals u weet is het brandweervak in hoge mate een kwestie
van teamwork; en voor brandweerteams geldt wat voor alle teams
geldt: ze functioneren pas optimaal als er mensen met
verschillende achtergronden, ervaring en kennis deel van uitmaken.
Verhoging van het aantal vrouwen bij de brandweer kan tevens een
bijdrage leveren aan de verbetering van het imago van de
brandweer. Immers: een moderne, eigentijdse organisatie is een
organisatie waarin zowel mannen als vrouwen werkzaam zijn.
Dat zou ook verfrissend zijn voor het vak van brandweerman/-vrouw:
het confronteert de brandweer met een andere benadering en nieuwe
ideeën en dat is goed voor elke organisatie. Het zal ook de
publieksvriendelijkheid ten goede komen als de brandweer een
afspiegeling van de maatschappij vormt: de boodschap aan de
samenleving is dat de brandweer er voor iederéén is. Daarom is er
naar mijn mening ook plaats voor veel meer allochtonen bij de
brandweer. Ook op dit punt zal mijn ministerie de korpsen
ondersteuning gaan bieden.
Daarnaast zijn inspanningen om het aandeel van vrouwen te
vergroten zinvol, omdat de brandweer net als andere
arbeidsorganisaties steeds meer te maken krijgt met krapte op de
arbeidsmarkt. Voor de brandweer betekent rekrutering uit een
breder potentieel, dus zowel vrouwen, mannen als etnische
minderheden, meer kans op de werving van goed gekwalificeerd
personeel.
Vrijwilligers
Nu de brandweer meer naar buiten treedt om personeel te vinden,
merkt zij dat het moeilijker wordt om vrijwilligers te vinden.
Mensen krijgen het steeds drukker. Vrije tijd is familietijd
geworden en hun reguliere werk laat vrijwillige brandweermensen
niet meer zo makkelijk onder werktijd uitrukken. Verder wonen en
werken mensen niet meer zo vanzelfsprekend in dezelfde plaats,
zijn ze niet meer zo gebonden aan hun woonplaats en verhuizen ze
sneller. Daar komt nog bij dat de brandweer, omdat zij
traditioneel nogal naar binnen gekeerd opereerde, zeker voor
vrouwen als werkgever relatief onbekend is.
Nu het moeilijker wordt om mensen te vinden voor de vrijwillige
brandweer kan de brandweer het zich niet meer permitteren om de
helft van het potentieel, de vrouwen, buiten beschouwing te laten.
Zeker niet omdat onder de doelgroep vrouwen relatief een groter
potentieel aanwezig is. In Nederland is het nog steeds zo dat een
groot deel van de vrouwen geen betaalde arbeid verricht of een
deeltijd baan heeft. Voor de brandweer is vooral die categorie
mensen interessant die overdag tijd heeft om uit te rukken.
Uiteraard behoren ook vrouwen die al betaalde arbeid verrichten en
dit willen combineren met een zinvolle, actieve, extra uitdaging,
tot de doelgroep.
Het is overigens interessant om erop te wijzen dat de
beroepskrachten vaak geselecteerd worden uit de vrijwilligers, dus
voor wie wil kan de vrijwillige brandweer al snel fungeren als
opstapje voor een professionele loopbaan.
Werving en selectie door de brandweer
In de wat grotere korpsen is er een personeelsfunctionaris
beschikbaar om de werving en selectie te ondersteunen, maar in de
kleine en middelgrote korpsen speelt de commandant zelf een
centrale rol. Voor de campagne betekent dit dat het materiaal voor
korpsen zo compleet en pasklaar mogelijk moet worden aangeleverd.
Op die manier is de drempel om er mee aan de slag te gaan, zo laag
mogelijk. Ik ben ervan overtuigd dat een slagvaardige en
daadkrachtige organisatie als de brandweer de campagne met
enthousiasme en daadkracht zal uitvoeren. In alle gevallen vervult
de commandant een voorbeeldfunctie. Ik daag hen uit hun korps vóór
te gaan, met concrete initiatieven, en volgend jaar hun resultaten
openbaar te maken.
Aanpassing aan doelgroep
Wil de brandweer meer vrouwen in dienst kunnen nemen, dan moet de
campagne natuurlijk afgestemd zijn op de doelgroep. Maar dat is
nog niet voldoende. Ook de organisatie zelf moet openstaan voor
vrouwen.
De campagne
Eerst de campagne. Slechts weinig vrouwen zijn bekend met de
brandweer, dus moet voor een effectieve campagne het vergroten van
de bekendheid met het brandweerwerk het doel zijn. Om vrouwen te
kunnen interesseren voor de brandweer moet hen duidelijk worden
gemaakt wat het beroep in de praktijk inhoudt. Het blussen van
branden is het eerste waaraan iedereen denkt die het woord
"brandweer" hoort. Minder bekend is dat een groot deel van de
werkzaamheden niets met brand te maken heeft. Het breed
positioneren van de brandweer is van belang omdat een brede
presentatie van coördinerende en hulpverlenende taken meer kans
heeft om de belangstelling van vrouwen te wekken.
Uit onderzoek blijkt dat vrouwen worden aangesproken door volgende
aspecten van het brandweervak:
* het leveren van een bijdrage aan het algemeen belang door het
helpen van mensen en dieren in nood;
* het vervullen van hulpverlenings-, preventie- en
voorlichtingstaken;
* de spanning en het afwisselende karakter van het werk;
* het werken in teamverband.
Niet iedereen weet dat een groot deel van het brandweerwerk wordt
uitgevoerd door vrijwilligers. Om vrouwen te interesseren voor het
werk als vrijwilliger moet worden gewezen op de voordelen van het
werken als vrijwilliger, van maatschappelijke betrokkenheid, en van
het leveren van een bijdrage aan de hulpverlening en vergroting van de
veiligheid in de directe woonomgeving, de opleidingen, het leren van
een vak. Verder moet, nadat de interesse voor de brandweer is gewekt,
duidelijk worden overgebracht dat het werken als vrijwilliger niet
vrijblijvend is.
Er wordt een tijdsinvestering van 1 à 2 avonden per week van je
verwacht; het is meer dan een hobby. De vergoeding voor het
brandweerwerk is zeker aantrekkelijk; het is voor vrouwen die geen
betaalde baan hebben toch een eigen bron van inkomsten, hoewel ik
erbij moet zeggen dat niet alle korpsen een vergoeding uitbetalen aan
vrijwilligers.
We willen vrouwen dus duidelijk maken dat brandweerwerk:
* belangrijk werk is;
* teamwerk is;
* veel meer is dan het blussen van branden;
* niet zozeer technisch werk is;
* goede opleidingen biedt;
* carrièreperspectief biedt;
* in deeltijd kan worden verricht;
* zeker ook vrouwenwerk is;
De organisatie
Om te zorgen dat vrouwen bij de brandweer blijven, is ook aandacht
nodig voor een breed scala aan aspecten die samenhangen met de
integratie van brandweervrouwen. Werkomstandigheden en
arbeidsvoorwaarden waren in het verleden toegesneden op mannelijke
werknemers. Die moeten waar nodig worden omgebogen naar eigentijdse,
moderne werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden, die aansluiten bij
de wensen van vrouwelijke medewerkers.
Zo zullen brandweerkorpsen regelingen moeten treffen voor kinderopvang
en deeltijdwerk en verdient het aanbeveling om de omgangsvormen nog
eens onder de loep te nemen.
Brandweerkazernes moeten berekend zijn op zowel vrouwelijke als
mannelijke medewerkers. Er behoren afzonderlijke toiletten te zijn,
gescheiden douches en - als op de kazerne overnacht moet worden -
aparte slaapruimten voor vrouwen en mannen.
Uit onderzoek is gebleken dat deze voorzieningen op nogal wat
brandweerkazernes ontbreken. Volgens de Arbo-wet zijn alle werkgevers
verplicht om de werkplek in te richten met genoemde gescheiden
voorzieningen voor vrouwen en mannen. Het onderzoek van vorig jaar van
de Arbeidsinspectie wijst hier ook op. Het belang van het aanbrengen
van deze voorzieningen wordt ook ondersteund door Amerikaans
onderzoek. Daaruit blijkt dat seksuele intimidatie bij de brandweer
vaker voorkomt op locaties waar geen sprake is van gescheiden
voorzieningen. In Nederland zijn de voorzieningen in nieuwe kazernes
in orde, maar in oude lang niet altijd. Ik vraag uitdrukkelijk de
aandacht van de gemeentebesturen voor deze verantwoordelijkheid.
Het is van groot belang dat leidinggevenden het positieve beleid ten
opzichte van brandweervrouwen uitdragen en duidelijk laten zien dat ze
achter dat beleid staan. De leiding moet haar verantwoordelijkheid
nemen. Zij dient erop toe te zien dat vrouwen - en dat geldt ook voor
allochtonen - gelijkwaardig en met respect behandeld worden. Hiertoe
dienen afspraken gemaakt te worden met alle leidinggevenden in het
korps. Iedereen binnen het korps moet van deze afspraken op de hoogte
zijn. Iedereen moet ook weten tot wie men zich kan richten bij
ongewenst gedrag en hoe leidinggevenden op hun verantwoordelijkheid
kunnen worden aangesproken. Burgemeesters doen er goed aan hun
brandweercommandant hierop aan te spreken - en gemeenteraadsleden de
burgemeester. Van alle brandweerkorpsen geeft 73% aan dat het
gemeentebestuur belangstelling heeft voor het onderwerp vrouwen bij de
brandweer. Volgens 27% van de korpsen toont hun gemeentebestuur nog
geen belangstelling. Dat is dus een punt van aandacht voor de
betrokken bestuurders en raadsleden. Naar ik hoop ook in de
verkiezingsprogrammas voor de gemeenteraadsverkiezingen van volgend
jaar.
Dames en heren,
"Vrouwen zijn een aanwinst voor het korps," aldus een geïnterviewde in
het onderzoek Stand van zaken vrouwen bij de brandweer van vorig jaar.
Zo is dat. Maar vrouwen komen vaak niet uit zichzelf op het idee om
bij de brandweer te solliciteren. Dit in tegenstelling tot mannen,
voor wie het vaak een jongensdroom is. Daarom moeten we de brandweer
onder de aandacht brengen van vrouwen. Dat moet leiden tot
belangstelling voor het werken bij de brandweer. De brandweer biedt
veelzijdig, interessant en uitdagend werk. Brandweerwerk is teamwerk.
Door het werken als brandweervrouw kun je echt een nuttige bijdrage
leveren aan de samenleving. Brandweerwerk is méér dan alleen
mannenwerk. Díe boodschap moet centraal staan in de campagne, zowel
bij de werving van vrijwilligsters als bij die van beroepskrachten. Zo
moeten we erin kunnen slagen om het aantal vrouwen bij de brandweer
binnen twee jaar ten minste te verdubbelen. In de jaren daarna moeten
de aantallen nog veel verder omhoog, om ervoor te zorgen dat de
brandweer werkelijk een afspiegeling wordt van de samenleving die zij
dient. Dus: aan de slag!
Ik dank u voor uw aandacht.
N.B. alleen het gesproken woord geldt.
Relevante links:
Site Netwerk Brandweervrouwen en campagne-site