1 maart 2001
Een geschiedenis over verplichte tewerkstelling medische studenten
Onder dwang ingezet voor medisch werk in Nazi-Duitsland
Over de rol van Nederland en de Nederlanders in de Tweede Wereldoorlog
zijn tal van publicaties verschenen. Onderbelicht in dat verband was
de gedwongen tewerkstelling van zon 800 medische studenten in
Duitsland in de laatste jaren van de oorlog. Deze lacune is inmiddels
aangevuld. Op 1 maart 2001 vindt aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
de uitreiking plaats van het eerste exemplaar van Een onbelicht
verleden. De verplichte tewerkstelling van medische studenten in
Nazi-Duitsland (1943-1945), onder redactie van J.M.W. Binnenveld, H.J.
Dokter en F. Verhage. Een van de medische studenten van toen, de
emeritus hoogleraar Huisartsgeneeskunde van de Erasmus Universiteit
Rotterdam, prof.dr. H.J. Dokter heeft daartoe het initiatief genomen.
Hijzelf kwam destijds in Frankfurt am Main terecht, waar hij bij het
Instituut voor Pathologische Anatomie als lijkenknecht werd
aangesteld.
Samen met zijn collega prof.dr. F. Verhage, emeritus hoogleraar
Medische Psychologie besloot Dokter enige jaren geleden tot een
enquête-onderzoek onder de naar schatting 800 medische studenten. Een
oproep in medische tijdschriften, alsmede persoonlijke naspeuringen
leverden 107 bruikbare enquêtes op, een respectabel aantal gezien de
hoge leeftijd van de onderzoeksgroep. Prof.dr. J.M.W. Binnenveld,
hoogleraar Maatschappijgeschiedenis aan de Faculteit der Historische
en Kunstwetenschappen van de EUR, maakt eveneens deel uit van de
redactie.
In Een onbelicht verleden wordt de weg terug gevolgd van de studenten
die via concentratiekamp Ommen in mei 1943 in Duitsland terechtkwamen.
Een deel van de respondenten werd naar Berlijn en omgeving gestuurd.
Velen gingen naar Oostenrijk en naar steden als Frankfurt am Main en
Fulda. De ouderejaars kregen een taak als assistent-arts, terwijl de
jongerejaars veelal als verpleger aan het werk werden gezet. De meeste
studenten waren zeker in het eerste jaar goed gehuisvest en hadden nog
mogelijkheden voor culturele ontspanning. Vergeleken bij de
dwangarbeiders in de fabrieken waren zij beter af.
Een deel van de studenten dat in het voorjaar van 1944 voor verlof in
Nederland was, keerde niet terug. Zij doken onder. De anderen achtten
zich moreel gebonden aan de belofte terug te keren, ten einde de
lotgenoten die in Duitsland waren achtergebleven niet de mogelijkheid
tot verlof te ontnemen. Voor velen waren de ervaringen bij het naderen
van de Russen en overige geallieerden in april en mei 1945 heel
akelig. Zij moesten toen berovingen, verkrachtingen en bedreiging met
geweld van zeer dichtbij meemaken, hetgeen diepe sporen heeft
nagelaten. Ziekte is een aantal van de studenten niet bespaard
gebleven. Twee studenten zijn er overleden. Er waren studenten die nog
geruime tijd na de oorlog moesten worden verpleegd voor de in
Duitsland opgelopen tuberculose.
Terug in Nederland was de ontvangst in de opvangkampen niet zeer
vriendelijk, soms zelfs vijandig. En dat na de ellende die men had
doorstaan om thuis te komen. Vooral degenen die uit de Russische zone
repatrieerden, hadden vaak lange tochten te voet gemaakt onder grote
ontberingen om uiteindelijk de Amerikaanse of Britse zone te bereiken.
Het meest vernederend was echter toch wel de zogenaamde
zuiveringscommissies waarvoor de medische studenten moesten
verschijnen alvorens de studie te mogen hervatten.
Noot voor de pers:
Presentatie 1 maart 2001
Plaats: Erasmus Expo en Congrescentrum, Forumzaal
Programma:
15.00 uur
Openingswoord door J. Hagedoorn, Koninklijk Van Gorkum, Assen
15.05 uur
Resultaten van het onderzoek naar tewerkstelling van medische
studenten in Nazi-Duitsland, door prof.dr. H.J. Dokter
15.30 uur
Ervaringen van een medisch student, door dr. J.B.J.M. Trimbos
16.00 uur
Uitreiking eerste exemplaar aan dr. H.J. van der Molen, voorzitter van
het College van Bestuur Erasmus Universiteit Rotterdam en aan de
oudste deelnemer van het onderzoek, de heer H. Jonker, arts.
Het boek Een onbelicht verleden. De verplichte tewerkstelling van medische studenten in Nazi-Duitsland (1943-1945) is een uitgave van Koninklijke Van Gorkum te Assen. ISBN 90 232 3590 8 Info: prof.dr. H.J. Dokter, tel (030) 228 42 69