Inspectie van het Onderwijs
27 februari 2001
De kwaliteit van het onderwijs in het Fries laat te wensen over
De kwaliteit van het onderwijs in het Fries op de basisscholen laat, twintig jaar na de invoering, nogal te wensen over. Er is geen taalbeleid ontwikkeld door de scholen; het leerstofaanbod voldoet niet aan de kerndoelen en de lessen van veel leraren zijn in didactisch opzicht kwalitatief niet sterk. Het innovatieproces is blijven steken in de initiatiefase; van een gerichte implementatie en evaluatie is geen sprake geweest. Op deze wijze levert het onderwijs in het Fries nauwelijks een bijdrage van betekenis aan de taal- en culturele ontwikkeling van de leerlingen in de provincie Friesland.
In Friesland is onderwijs in het Fries sinds 1 augustus 1980 een
verplicht vak voor de basisscholen. De Inspectie van het Onderwijs
heeft een onderzoek gedaan naar de kwaliteit van het onderwijs in het
Fries. Aanleiding tot het onderzoek waren de signalen over een beperkt
leerstofaanbod en een geringe prioriteit in de onderwijstijd in
relatie tot de kerndoelen Fries.
Taalachtergrond
Uit het onderzoek blijkt dat de taalsituatie van de basisscholen in
Friesland sterk is gewijzigd. Een toenemend aantal scholen, inmiddels
zo'n vijftig procent, heeft een gemengdtalige populatie. Het merendeel
van de scholen trekt echter geen consequenties uit deze verschuiving.
Er is weinig differentiatie in doelstellingen, waarbij de
taalachtergrond en de taalvaardigheid van de leerlingen het
uitgangspunt zijn. Van een duidelijk taalbeleid, gericht op een
optimale ontwikkeling van de taalvaardigheid in zowel de eerste als
tweede taal, is nauwelijks sprake.
Leerstofaanbod
Het Fries mag in de basisscholen als voertaal gebruikt worden en
daarnaast moet het Fries als vak verplicht gegeven worden. Voor het
vak Fries gelden de kerndoelen Fries, die identiek zijn aan de
kerndoelen Nederlands.
Slechts 26 procent van de scholen heeft een leerstofaanbod dat voldoet
aan de kemdoelen Fries. Veel scholen gebruiken de methode `de Fryske
Taalrotonde'. Deze methode voldoet in grote lijnen aan de kerndoelen.
De methode wordt echter niet systematisch gebruikt, waardoor het
leerstofaanbod alsnog niet voldoet aan de kemdoelen.
Leraren
Een analyse van het didactisch handelen van de leraren laat zien dat
een aantal essentiële aspecten nog onvoldoende in het handelen van de
leraren is opgenomen. Hoewel de leraren goed op de hoogte zijn van de
taalachtergrond van de leerlingen, wordt nauwelijks differentiatie
toegepast. De leraren stemmen over het algemeen hun handelen weinig af
op de behoeften en mogelijkheden van de individuele leerlingen. Dit
gebrek aan afstemming heeft gevolgen voor de motivatie van de
leerlingen. Een aanbod dat niet in overeenstemming is met het
taalvaardigheidsniveau van de leerlingen werkt demotiverend.
Het onderwijs in het Fries blijkt een geïsoleerd vakgebied te zijn in
de basisscholen. Vaardigheden die bij andere vak- en vormingsgebieden
zijn geleerd, worden niet toegepast. Lees- en schrijfstrategieën, die
bij het vakgebied Nederlands zijn geleerd, worden nauwelijks
toegepast.