Nietzsche is dood, leve Rickert
Nietzsche riep God is dood waarop andere filosofen concludeerden dat
dan ieder voor zich op zoek moet naar eigen normen, waarden en de zin
van het bestaan. Onjuist vinden NWO-onderzoekers van de Vrije
Universiteit van Amsterdam. Kijk maar naar de onterecht vergeten
Heinrich Rickert. Die stelt dat er wel degelijk objectieve waarden
zijn.
In de tijd voor Nietzsche konden filosofen zeggen dat bijvoorbeeld
doden niet mocht, omdat God dat aan ons had geopenbaard. God vormde
het fundament waarop onze waarden en normen waren gebaseerd. Op een
wijze die een groot publiek aansprak, bracht Nietzsche met God is dood
anarchie in deze zo zorgvuldig opgebouwde gedachten achter normen,
waarden en de zin van het leven.
De Duitse filosoof Heinrich Rickert (1863-1936) wilde een eind maken
aan de waarde-anarchie van Nietzsche en aan de natuur- en
cultuurwetenschappelijke reducties van waarden en zin. Het kon toch
niet zo zijn dat iedereen maar mag doen wat hij leuk vindt? Het kon
toch niet dat de buurman mag stelen, omdat zijn waarden en normen even
waar zijn als die van de ander? Of dat iets goed of waar is, omdat het
voortkomt uit traditie?
Rickert geeft, volgens de onderzoekers van NWO-Geesteswetenschappen,
een oplossing. Grof gezegd stelt Rickert dat de situatie niet hopeloos
is. Er bestaan wel degelijk objectieve, voor iedereen geldige waarden
en normen.
Volgens Rickert zijn normen en waarden wetenschappelijk te bepalen.
Hij maakt gebruik van transcendentale filosofie zoals ook Kant dat
deed. Die filosofie zegt bijvoorbeeld: ik weet dat het goed is om
mensen in nood te helpen, omdat ik dat kan begrijpen vanuit de
bedoeling van mijn eigen handelen. Kant en Rickert doen, wat de
objectieve geldigheid van waarden betreft, geen beroep meer op een
goddelijk wezen. Alhoewel de denkbeelden van Rickert meer dan zeventig
jaar oud zijn, heeft de grondgedachte van Rickerts werk weinig aan
actualiteit ingeboet. Zo weinig, vinden de NWO-onderzoekers, dat men
slechts versteld kan staan van de geringe aandacht die Rickert
momenteel ten deel valt.
Rickert is een filosoof uit de Zuid-Westduitse school van het
neokantianisme. Deze school beoefende de waardefilosofie en zette het
gedachtegoed van Kant voort. Andere bekende neokantianen zijn
Windelband, eveneens uit de Zuid-Westduitse school en Cohen, Natorp en
Cassirer uit de Marburgse school.
Het neokantianisme raakte in de vergetelheid doordat veel Joodse
neokantianen stierven in de Tweede Wereldoorlog. Een andere groep
neokantianen sloot zich aan bij de nazis.
Nadere informatie bij:
* drs. Christian Krijnen (VU, Wijsbegeerte)
* tel. 00 49 621 476748 (privé), (020) 4446690 (VU)
* e-mail ckrijnen@aol.com
* Promotie 22 februari
* Titel proefschrift: Nachmetaphysischer Sinn. Eine problemgeschichtliche und systematische Studie zu den Prinzipien der Wertphilosophie Heinrich Rickerts. Handelsuitgave: Königshausen en Neumann, reeks: Studien und Materialien zum Neukantianismus, ISBN 3-8260-2020-0