Hieronder vindt u een aankondiging van een oratie die in februari 2001 plaatsvindt aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Plaats van de academische plechtigheid: KUN -Aula/Congresgebouw. Als u meer informatie wenst over deze gebeurtenis kunt u contact opnemen met de Afdeling Communicatie van de KU Nijmegen, telefoon (024) 361 22 30 of 361 60 00.

Vrij 16-02-2001 Wetenschap en het geschreven woord 15:45 uur Prof. dr. H.A.E. Zwart (Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica) Titel
proefschrift: De wetenschapper als auteur

Publish or Perish, is een gevleugelde uitdrukking. Toch was er een tijd waarin weten- schappers niet schreven. Thales, Pythagoras en Socrates lieten geen geschreven bronnen na. Zij weigerden gebruik te maken van het geschreven woord. De tekst drukt de lezer in een afhankelijke, passieve positie en ontneemt de auteur de mogelijkheid toelichting te verschaffen. Bovendien was wijsheid niet bestemd voor iedereen, zo vond men. In de begintijd was echte wetenschap een kwestie van dialoog tussen meester en leerling. In de tekst verschuift de aandacht ongemerkt van de zaak waar het om gaat naar de opinies van de auteur. Deze ongerustheid bleek niet onterecht.
Toen het geschreven woord eenmaal in de wetenschap was geïntroduceerd, verschoof de nadruk van zelf denken naar lezen. Wetenschap werd in de eerste plaats lectuur en zou dit vele eeuwen blijven. Ten tijde van de 'wetenschappelijke revolutie' bloeide de afkeer van het geschreven woord weer op. Het boek viel andermaal in ongenade. In een nieuw wetenschappelijk milieu buiten de universiteit hield wetenschap op lectuur te zijn. Een nieuw type wetenschapper ging op een heel andere manier te werk. Men bouwde instrumenten om de natuur te observeren door metingen te verrichten. Het boek bleek te traag voor deze nieuwe wetenschap en raakte in een crisis. Toch bleven wetenschappers gebruik maken van het geschreven woord. In eerste instantie in de vorm van brieven die in wetenschappelijke kringen circuleerden, maar deze informele wijze van communiceren leidde tot conflicten over plagiaat en intellectuele prioriteit. Als oplossing introduceerde men in 1665 een nieuw genre: het wetenschappelijke tijdschrift. Na een aarzelend begin groeide dit medium exponentieel, met een verdubbelingstijd van ongeveer tien jaar.
Hoewel het aantal tijdschriften en tijdschriftartikelen nog steeds toeneemt, wordt thans gesproken over de 'crisis' van het tijdschrift. Het blijkt te traag, te tekstgericht en te weinig interactief voor actuele wetenschappelijke behoeftes en ondervindt in toenemende mate concurrentie van communiceren en publiceren via websites in hypertext op Internet. Dit roept de vraag op hoe belangrijke functies van het tijdschrift, zoals selectie, kwaliteits-controle en erkenning van intellectuele prioriteit, in de toekomst vorm zullen krijgen.
Dr. H.A.E. Zwart is met ingang van 15 juni 2000 benoemd tot hoogleraar 'Filosofie' aan de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. Tevens is hij met ingang van 1 oktober 2000 benoemd aan de Faculteit der Filosofie met de leeropdracht 'Filosofie der Natuurwetenschappen'. Website: http://baserv.uci.kun.nl/~haezwart