Operatie "Terug naar het Leven"

Politieke gevangenen in Turkije levend verbrand,

Folter en verkrachtingen in de nieuwe gevangenissen gaan onverminderd door

Op 19 december vorig jaar werden in Turkije, onder het motto van de operatie Terug naar het Leven, 20 gevangenissen bestormd, met als doel het verzet te breken van zo'n 2000 politieke gevangenen die in hongerstaking waren tegen de geplande overplaatsingen naar isolatiecellen, de anti-terroristenwetten en tegen de martelingen. Maar liefst 30 gevangenen kwamen om als gevolg van de operatie die werd uitgevoerd door een enorme troepenmacht bestaande uit politie, soldaten en speciale legereenheden. De gevangenen hebben altijd gezegd dat ze zich met hand en tand zouden verzetten tegen de overplaatsingen naar de nieuwe F-type-gevangenissen, die ze witte doodskisten noemden en waar hen de stille terreur van de afzondering zou wachten. De afschaffing van het systeem van de gemeenschappelijke cellen werd gezien als een aanval op de gemeenschappelijke organisatie binnen de bajes en de laatste bescherming van de sociale en politieke identiteit van de gevangenen (1). Nu het, ruim een maand na de bestorming, mogelijk wordt om stukje bij beetje een beeld te vormen van wat zich heeft afgespeeld sinds 19 december, blijkt dat de vrees van de gevangenen volkomen gegrond is geweest. Een Belgische delegatie van de mensenrechtenorganisatie People's Rights Watch die eind december heeft gesproken met gevangenen, advocaten en mensenrechtenactivisten stelde de vast dat de gruwel nog erger is dan verwacht (2). De folter gaat onverminderd door!

Getuigenis uit de Bayrampasa-gevangenis, Istanbul

De aanval op de gevangenissen werd op 19 december om 5 uur 's ochtends ingezet. Op TV was te zien hoe bulldozers gaten sloegen in de buitenmuren, hoe speciale eenheden gaten in de daken sloegen met mokers, hoe dikke wolken traangas naar buiten kolkten en hoe advocaten, familieleden en demonstranten in elkaar geslagen werden door de politie. Het verzet was in de meeste gevangenissen diezelfde avond gebroken, alleen in Çanakkale en Istanbul-Umraniye wisten de gevangenen resp. 2 en 4 dagen stand te houden. Toen een groep gevangenen in Çanakkale zich wilde overgeven werd de live-uitzending van CNN-Türk abrupt onderbroken en werd later medegedeeld dat vanuit de gevangenis op de gevangenen werd geschoten. Volgens de regering zijn er tijdens de operatie geen mensen door politie en leger gedood, maar hebben ze zichzelf verbrand of zijn door medegevangenen vermoord (3). De mensenrechtenorganisatie IHD weerspreekt deze lezing. Volgens de IHD is er sprake van slechts twee zelfverbrandingen. De anderen zijn verbrand, als gevolg van gas dat ontbrandde, neergeschoten, doodgeslagen of gestikt (4). Hoeveel doden en gewonden er precies zijn gevallen is echter nog steeds onduidelijk. Familieleden zijn in de chaos nog steeds op zoek naar verwanten en namenlijsten worden nog dagelijks gecorrigeerd. Er moeten echter honderden gewonden zijn, waarvan velen ernstig verminkt en verbrand.

Het platform voor Recht en Vrijheid publiceerde op 24 december 2000 enkele getuigenissen van gevangenen uit de Bayrampasa-gevangenis in Istanbul over de gebeurtenissen op 19 december. Filiz Gencer, één van hen, vertelt: "Op dinsdag 19 december hoorde ik rond 05:00 uur voetstappen op de daken, wat er op wees dat een operatie aanstaande was. Ik bewaakte op dat moment de gemeenschappelijke ruimte. Op de gang sprak ik met Birol. Ik wilde vertellen wat er volgens mij aan de hand was en ging naar binnen. Birol zei dat we even moesten wachten, misschien vergisten we ons. Op dat moment hoorden we geluiden bij de deur aan de voorkant. Ik geloof dat Birol ook de gemeenschappelijke ruimte was binnen gegaan. Op onze waarschuwing stonden alle vriendinnen in één keer op en begonnen met de voorbereidingen. We hadden het team voor de eerste barricade bij elkaar geroepen en richten de onderste barricade op. Op dat tijdstip begonnen ook de andere organisaties met het oprichten van hun barricades. Vanuit de ruimte van de PKK-ers hoorden we hoe op de muren werd gebeukt. We dachten dat ze de muren zouden inslaan. Op dezelfde manier werd op de deur van de bovenste gang gebeukt. We zagen hoe ze schietgaten maakten en bij ieder gat een machinegeweer neerzetten. De eenheid op het dak werd niet echt tegen ons ingezet maar tegen de ruimte naast ons. Ze gooiden granaten. Ze schoten ook met machinegeweren naar binnen. We gingen daarom onder de ramen zitten. We riepen de hongerstakers bijeen en probeerden ze op een veilige plek te houden. Met natte handdoeken e.d. probeerden we ons tegen de gasgranaten te beschermen. Maar al bij de eerste granaat stokte bij ons bijna de adem, sommigen moesten braken. We liepen allemaal naar de ramen en sloegen ze kapot. Na verloop van tijd verloren we onze immuniteit t.o.v. deze granaten, of dat leek maar zo. De granaten verspreidden in de zaal een geelkleurig gas. We gooiden alle granaten die we te pakken kregen naar buiten. Er waren ook granaten bij die niet geëxplodeerd waren. We probeerden uit de ruimte te komen waar gaten in het dak geboord werden en ons te verschansen. Door het natmaken van kussens, beddegoed en wat we ook maar konden vinden, probeerden we het effect van de granaten tegen te gaan. Door de gaten in het dak lieten ijzeren kooien naar beneden hangen met daarin granaten die ze lieten exploderen. Zo konden we de granaten niet meer naar buiten gooien. Tegelijkertijd werden aan de ene kant van de ruimte gaten gebeukt en werd aan de andere kant van het dak naar beneden geschoten. ik weet niet hoeveel granaten naar binnen werden gegooid, maar elke granaat die we te pakken konden krijgen smeten we naar buiten. Eén keer werd een eigenaardige granaat naar binnen geworpen. Hij was blauw geloof ik en was langwerpig. Het was niet mogelijk de werking van deze granaat tegen te gaan. De ademhaling kwam tot stilstand, men krimpte ineen en de inwendige organen deden zo'n pijn dat het leek alsof ze uit elkaar zouden spatten. Door deze granaat raakten we allemaal een moment buiten kennis. Daarna stonden we weer op. Omdat ze wisten dat we ons bij de ramen hadden verschanst, boorden ze, als ik het me goed herinner, op die plekken 7 of 8 gaten in het dak. Terwijl ze daar mee bezig waren scholden ze ons uit en provoceerden ze ons. We riepen waarom we ons verzetten en zeiden dat we onszelf in brand zouden steken als ze binnen zouden komen. Suna was onze woordvoerster. Ze reageerden onbeschaamd en respectloos en het leek alsof ze ervan genoten. "Kom dan op! Steek jezelf dan in de fik!", enz. We riepen leuzen en werden opnieuw met granaten bestookt. Er werd opnieuw zo'n shock-granaat naar binnen gegooid. Nu leek het wel alsof je er gek van werd. Ik viel op de grond. Toen ik me omdraaide zag ik hoe een vriendin aan haar haren trok en gilde. Uit de zaal werd geschreeuwd: "We sterven". We riepen: "We sterven voor ons volk". Er werd een gasgranaat naar binnen gegooid die een gele rook verspreidde en nog andere granaten. De stapelbedden achteraan begonnen vlam te vatten. Vanuit de gaten werd vuur naar binnen gegooid. Nilüfer, Seyhan en Özlem waren bewusteloos geraakt. Ik droeg Seyhan naar boven. Ze kwam weer bij. Ik zei dat we naar voren moesten gaan, de deur moesten openen en de zaal moesten verlaten. een paar vrouwen ging naar voren maar kregen de deur niet open. Ik ging ook naar voren en schopte tegen de deur. Het lukte slechts om de deur een klein stukje te openen. Het was overal erg heet. Zelfs als je iets aanraakte kon je al brandwonden oplopen. Van boven hoorden we stemmen. Ze riepen: "Ze staan in brand! Ze staan in brand!". Gülizar en Birsen kwamen de trap af. Hun hoofden stonden in brand. We brachten ze naar een kraan en hielden hun hoofden onder water. Later openden we de deur naar de luchtplaats. We brachten de vriendinnen naar buiten. Buiten op de binnenplaats zagen we dat Hacer op de grond werd gelegd en dat vriendinnen water over haar heen gooiden. Ze was bijna tot aan haar heupen verbrand. De bovenste etage stond volledig in brand. Het was nauwelijks mogelijk om bij de trap te komen. Veel vriendinnen hadden brandwonden over het gehele lichaam. Vooral de hoofden waren verbrand. Dat kwam omdat door gaten bij de deur vuur naar hen werd gegooid. Velen van ons vatten vlam in de buurt van de deur en stonden in brand. Anderen verloren door de rook het bewustzijn, vielen op de grond en versperden de deur. Vanaf de cellen aan de overkant zagen we hoe Sefinur het V-teken van de overwinning maakte. Seyhan had uit het raam gezwaaid. Nilüfer en Özlem alsook Gülseren moesten het bewustzijn hebben verloren. We gingen naar buiten de binnenplaats op. Met behulp van vriendinnen kon ik tegen de muur leunen. Vanaf boven werden we gadegeslagen en ze riepen:"Geef jullie over!". We riepen leuzen terug: "De gevallenen van de revolutie zijn onsterfelijk!" en dansten onze volksdansen. We werden opnieuw met granaten bestookt. De gewonde vriendinnen brachten we naar de tegenover gelegen gemeenschappelijke cellen. Vanachter de deur riepen ze ons opnieuw toe dat we ons moesten overgeven. "Kijk dan, jullie mannelijke vrienden hebben zich ook al overgegeven. Luister maar!". Het was Muharrem van de andere groep. Hij zei dat de gemeenschappelijke cellen verbrand waren en dat ze daarom de zaal verlaten hadden, maar dat ze zich niet overgegeven hadden. Opnieuw werd er geroepen dat we ons moesten overgeven en dat ze ons niets zouden aandoen enz. We accepteerden dat niet. Ze begonnen de deur te zagen. Tegelijkertijd werden we opnieuw met granaten bestookt. We gingen opnieuw naar buiten de binnenplaats op. De beschieting ging door, daarna werden we met water bespoten, dan weer granaten, dan weer water. Dat ging zo zeker twee uur door. We haakten in. Ze riepen opnieuw dat we ons moesten overgeven. We zeiden "Nee" en we riepen leuzen. We zeiden dat ze moesten boeten voor onze vrienden die waren afgemaakt. Ik geloof dat we op dat moment ook werden gefilmd. Maar ik kon het niet goed zien omdat ik last van mijn ogen had. Toen ik om me heen keek zag ik dat onze zaal helemaal zwart geblakerd was. Alles was verbrand en er steeg rook op. De soldaten kwamen naar voren, gingen toen weer naar achteren en zeiden dat we allemaal één voor één naar buiten moesten komen. Dat weigerden we. We probeerden allemaal tegelijk te gaan. Nu rukten ze ons met geweld uit elkaar en sleurden de één na de ander naar buiten. De soldaat die mij naar buiten sleurde sleepte me over de grond. Toen hij me overhandigde zei hij "Laat je behandelen, moge de profeet Ali je bijstaan". We werden allemaal naar de soldatenzalen gebracht. Daar werden we door soldaten omsingeld. Toen we hun confronteerden met het bloedbad en de gruweldaden die ze begaan hadden, zeiden ze "dat hebben wij niet gedaan, jullie hebben jezelf in brand gestoken". We werden met een ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Daar werd tegen ons gezegd: "Morgen rijden we er weer heen en dan zoeken we jullie benen, armen enz. bij elkaar."(5).

Gülseren Yazgül Güder, Özlem Ercan, Sefinur Tezgel, Seyhan Dogan, Nilüfer Alcan en Gülser Tuzcu, allen behorende tot de DHKP/C (Revolutionaire Volksbevrijdings Partij / Front), kwamen om tijdens Operatie Terug naar het Leven. Ze werden levend verbrand.

Isolatie is moord

Over het lot van de gevangenen na de bestormingen valt nauwelijks een samenhangend beeld te vormen. De spaarzame getuigenissen van gevangenen zelf en verklaringen van mensenrechtenorganisaties, advocaten, artsen en familieleden, wijzen echter op een regime van strikte isolatie, marteling en seksuele intimidatie. De advocaten M. Kirdök, E. Kanat en H. Karakus die kans zagen om met hun cliënten te praten na de bestormingen, melden dat deze na hun overplaatsing zijn gemarteld, geslagen en met knuppels verkracht en dat ze allerlei vernederingen moesten ondergaan. Zo urineerden officieren op gevangenen tijdens het transport (6) en werden gevangenen gedwongen om de laarzen van politieagenten te kussen (7).

Vele gevangenen hebben al sinds medio december geen contact meer met de buitenwereld gehad. Menselijk contact is er alleen tijdens het appèl, wat vaak met geweld gepaard gaat. Op de gangen staat permanent keiharde muziek aan. Vele gevangenen zijn gewond en hebben geen medische verzorging gekregen. Ze bevinden zich in vochtige, koude cellen, zonder elektriciteit en verwarming, want sommige gevangenissen zijn simpelweg nog niet afgebouwd. Minister van justitie Türk heeft gezegd dat de F-type-gevangenissen eerder in gebruik genomen moesten worden, omdat de oude gevangenissen waren vernietigd... Ook voegde hij er aan toe dat iedereen zich moest realiseren dat er absoluut een einde aan het systeem van de gemeenschappelijke cellen was gekomen.

Advocaten die hun cliënten kunnen bezoeken, wat trouwens niet vaak het geval is, worden telkens uren lang gefouilleerd. Ze moeten zich daarbij helemaal uitkleden en worden ook inwendig onderzocht. Ook worden advocaten bedreigd met vervolging door justitie. Minister Hikmet Sami Türk verklaarde tijdens een persconferentie namelijk dat het aantal hongerstakers was gestegen nadat advocaten waren toegelaten. Hij kondigde een onderzoek en eventuele maatregelen aan (8).

Volgens Human Rights Watch zijn op zijn minst 300 gevangen in de F-type-gevangenissen en in verschillende ziekenhuizen, alsmede familieleden van gevangenen in hongerstaking. Ook zijn vele gevangenen in hongerstaking gegaan toen ze in isolatiecellen werden opgesloten. De gezondheidstoestand van vele gevangenen moet er dagelijks op achteruit gaan, velen bevinden zich in levensgevaar. Informatie is echter nauwelijks beschikbaar. Gevangenen in hongerstaking zijn volledig van de buitenwereld afgesloten. Volgens de arts Y. Islegen, verbonden aan een mensenrechten-commissie wordt op gevangenen die het bewustzijn of het geheugen verliezen intraveneuze dwangvoeding toegepast (9). Mehmet Bekaroglu, lid van de parlementaire mensenrechtencommissie en één van de onderhandelaars voordat operatie Terug naar het Leven begon, zei tijdens een persconferentie op 9 januari dat de stilte rondom de F-type-gevangenissen hem beangstigd. "Het is de stilte van de dood. We moeten deze stilte doorbreken want het zal resulteren in de dood van mensen" (10).

Er zijn ook berichten over gevangenen die de ontmantelde gevangenissen levend en ongedeerd hebben verlaten en later dood bleken te zijn. Gevangenen zijn na de operatie doodgeschoten of werden later in ziekenhuizen aangetroffen met schotwonden in de rug (11). Ook worden er nog steeds gevangenen vermist en zijn er gevangenen zonder dat hun identiteit werd vastgesteld in anonieme graven ter aarde besteld.

Repressie

Volgens Yavus Önen, voorzitter van de Turkse stichting voor mensenrechten, is operatie Terug naar het Leven in wezen een gewelddadige actie tegen de maatschappij in haar geheel. Na de operatie werden vrijwel alle demonstraties en protestbijeenkomsten met knuppels, rubberkogels en waterwerpers uiteengejaagd. TAYAD, een organisatie van familieleden en verwanten van voornamelijk DHKP/C-gevangenen, werd verboden. Eerder al werd een kantoor van TAYAD door Grijze Wolven aangevallen. Organisaties en media die zich voor de gevangenen inzetten ontvingen dreigbrieven van de Nationale Veiligheidsraad. Vijf kantoren van de mensenrechtenorganisatie IHD werden gesloten, medewerkers worden dagelijks aangevallen en gearresteerd. Ook werden een Britse en een Amerikaanse mensenrechtenactivist opgepakt.

De sfeer in Turkije binnen kringen van links, mensenrechtenorganisaties, NGO's etc. is er één van radeloosheid en gechoqueerdheid. Er is sprake van één van de grootste repressiegolven sinds de staatsgreep van 1980. Ook de reactie vanuit het buitenland was zeer lauw te noemen. De Europese Commissie riep alle partijen op een vreedzame uitweg te zoeken uit het conflict en drong aan op een onderzoek. CDA-europarlementariër Oostlander had zelfs begrip voor de dilemma's waar het Turkse regime voor stond. Het stond immers onder druk van Europa om het gevangeniswezen te hervormen: "We hebben daar zelf op aangedrongen" (12).

Europa is medeverantwoordelijk voor de bloedige "hervorming" van het Turkse gevangeniswezen. Niet voor niets bejubelden conservatieve kranten als Hürriyet de invoering van het "moderne gevangeniswezen" volgens "EU-standaard" (13). De NAVO-partners waren trouwens al van te voren op de hoogte van de operatie tegen de gevangenissen. Volgens de krant Turkish Daily News werden de consulaten van de VS in Adana en Istanbul al op 12 december gesloten uit vrees voor eventuele wraakacties (14).

Europa steunt de fascistische junta in Turkije economisch, militair en diplomatiek. Het is medeverantwoordelijk voor de keiharde onderdrukking van de oppositie daar, maar ook hier. In West-Europa worden bijvoorbeeld aanhangers van de revolutionair-linkse DHKP/C vervolgd en veroordeeld. De partij is in sommige Europese landen verboden. Tientallen aanhangers zitten in de gevangenis. Sommigen in strikte isolatie, zoals Ilhan Yelkuvan in de BRD (15).

Onlangs nog, ruim een week na operatie Terug naar het Leven, werd Nederland door het Turkse ministerie van buitenlandse zaken gehekeld vanwege haar slappe houding t.o.v. de "linkse terroristen" van de DHKP/C (16). Op dit moment bevindt Levent Yanlik, die door de Nederlandse justitie in verband wordt gebracht met de DHKP/C en wiens vingerafdrukken en foto al naar Ankara zijn gezonden, zich in vreemdelingenbewaring en wordt hij met uitzetting bedreigd!

Links, mensenrechtenorganisaties, anti-racisme-groepen, politici etc. in West-Europa zijn ook medeverantwoordelijk voor het bloedvergieten en de onderdrukking in Turkije als ze niet serieus hun stem verheffen tegen het fascistische regime in Turkije en tegen de vervolging van Turkse en ook Koerdische oppositie hier. De lauwe reacties op het bloedbad in de Turkse gevangenissen, maar ook op de moord in Rotterdam door fascisten op Cafer Dereli, een sympathisant van de hongerstakers in Turkije, stemmen echter niet echt hoopvol. De stilte is werkelijk beangstigend. Het is hoe dan ook noodzakelijk dat de stilte van de dood doorbroken wordt!

Voor zover bekend zijn de volgende mensen als martelaar om het leven gekomen tijdens de strijd van de gevangenen tegen de invoering van de isolatiecellen. De informatie dateert van 13.1.2001.

YAZGUL GUDER OZTURK (geb. 1972, behorende tot de DHKP/C), FIRAT TAVUK (1971, DHKP/C), ASUR KORKMAZ (1972, DHKP/C), BERRIN BICKILAR (1978, DHKP/C), HALIL

ONDER (1970, DHKP/C), ILKER BABACAN (1978, DHKP/C), ALP ATA AKCAGOZ (1971,

DHKP/C), ERCAN POLAT (1974, DHKP/C), SEFINUR TEZGEL (1971, DHKP/C), GULSER TUZCU

(1966, DHKP/C), SEYHAN DOGAN (1973, DHKP/C), YASEMIN CANCI (DHKP/C), HASAN

GUNGORMEZ (1964, DHKP/C), ALI IHSAN OZKAN (TKP(ML)), M. MURAT ORDEKCI (1972,

TKEP-L), AHMET IBILI (1968, DHKP/C), ALI ATES (1970, DHKP/C), FIDAN KALSEN

(1964, DHKP/C), MURAT OZDEMIR (1961, DHKP/C), IRFAN ORTAKCI (1971, DHKP/C),

CENGIZ CALIKOPARAN (1968, DHKP/C), MUSTAFA YILMAZ (1968, DHKP/C), NILUFER ALCAN

(1964, DHKP/C), OZLEM ERCAN (1977, DHKP/C), CAFER DERELI (1978, DHKP/C).

Op 10 februari a.s. zal er een herdenking plaatsvinden van Cafer Dereli in Brussel. Internationaal Centrum, M. Lemonnier-laan 171, info 02/50.40.155

januari 2001

Internationalistisch Comitee

inter.com@trouwweb.nl

Noten:

1. zie ook Kein Stammheim an der Bosporus, Libertad! 28.7.2000, vertaald door het Internationalistisch Comitee, december 2000.

2. Solidair 3.1.2001.

3. Jungle World 3.1.2001.

4. zie 3.

5. An unsere Bevölkerung, an die Weltöffentlichkeit, getuigenissen van gevangenen uit de Bayrampasa-gevangenis, Istanbul, gepubliceerd door Haklar ve Özgürlükler Platformu (Platform voor echt en vrijheid), 24.12.2000, www.noisolation.de.

6. zie 3.

7. Junge Welt 3.1.2001.

8. Information Note 23 van de TIHV (Mensenrechtenvereniging van Turkije), 15.1.2001.

9. TIHV Information Note 20, 10.1.2001.

10. TIHV Information Note 21, 11.1.2001.

11. zie 9.

12. Trouw 21.12.2000.

13. zie 3.

14. zie 7.

15. zie ook Europees gecoördineerde repressie tegen de DHKP/C, Internationalistisch Comitee, juli 2000.

16. Metro 27.12.2000.