Den Haag, 1 februari 2001
BIJDRAGE VAN STAF DEPLA (PVDA) AAN HET ALGEMEEN OVERLEG OVER
MILIEUSCHADELIJKE SUBSIDIES
"Elk nadeel heb zijn voordeel"
- Een verstandig overheidsbeleid munt uit door coherentie. Er is dus geen
plaats voor subsidies die als ongewenst neveneffect hebben dat de
milieuschade toeneemt. Alleen als andere maatschappelijke belangen zwaarder
moeten wegen, zijn dit soort subsidies acceptabel.
- Aanleiding: de nota Milieu en economie en de motie Feenstra bij de
begrotingsbehandeling van VROM 2000. Voor de bestemming van de besparingen
van de afbraak van milieuschadelijke subsidies was in deze motie ook
voorzien. Het moet beschikbaar komen voor het zogenaamde
dematerialisatiebeleid.
- Het nadeel is dat afschaffing van milieuschadelijke subsidies geen geld
oplevert voor het dematerialisatiebeleid. Het voordeel is dat, als we de
indirecte subsidiëring via belastingen en prijzen buiten beschouwing laten,
we kunnen concluderen dat de milieuschadelijkheid van vele miljarden
nationale subsidies beperkt lijkt te zijn.
Net als Cruyff laten we het bij de nabeschouwing van het onderzoek naar
milieuschadelijke subsidies niet bij deze constatering. We willen de
volgende opmerkingen plaatsen.
- Het onderzoek heeft zich beperkt tot directe subsidies van het rijk. Het
risico van milieuschadelijkheid blijkt uit OESO-onderzoek juist te zitten
bij indirecte subsidies via belastingen en prijzen (bijv. lage gasprijzen
voor grootverbruikers, belastingsubsidie voor grootverbruikers,
btw-teruggave voor wegvervoerders, kerosinevrijstelling, etc. Uit onderzoek
van het OESO (ESB, 26 januari jl.) blijkt dat hier op wereldschaal nog veel
milieuwinst te halen is. De PvdA vindt dat de werkgroep vergroening van het
fiscale stelsel II niet alleen moet kijken naar mogelijke verhogingen van
belastingtarieven op milieuschadelijke stoffen, maar ook kijken naar de
mogelijke afschaffing van vanuit milieuoogpunt schadelijke bestaande fiscale
subsidies. Een concreet voorbeeld: stoppen met subsidie op de
binnenluchtvaart door tickets onder te brengen in het lage btw-tarief. Ik
wil de staatssecretaris vragen of dit in de opdracht van de werkgroep is
meegenomen. Gezien de inspanning van de staatssecretaris om de
uitzonderingsituatie voor de luchtvaart, te beginnen in Nederland, te
beëindigen ga ik er vanuit dat dit in de opdracht zit dan wel wordt
meegenomen. Hoe krijgt dit een plek in rapportage in de zomer van 2001? En
welke plek krijgt de motie Hofstra/Crone over vergroening van de
autobelasting? We verwachten veel van dit traject.
- In hetzelfde ESB-artikel wordt op basis van datzelfde OESO-onderzoek
gesuggereerd dat onderzoek in Nederland naar milieuschadelijke subsidies
verbreed zou moeten worden naar indirecte subsidiëring via prijzen. Is de
minister dit met ons eens? En wil hij dit aan doen?
- De minister concludeert dat verder onderzoek naar milieuschadelijke
directe subsidies niet zinvol is. Ik ben hiervan nog niet overtuigd. Bij de
gehanteerde definitie zijn een paar vraagtekens te zetten. Milieueffecten
door volumegroei t.g.v. subsidies worden buiten beschouwing gelaten. In het
rapport van het Centrum Energiebesparing (CE) lees ik dat de onderzoekers
een andere onderzoeksmethode hadden voorgesteld. Wat was die en waarom is
daarvan afgeweken? En in rapport van CE staat (pagina 39) dat er bij een
aantal subsidies door de opdrachtgever besloten is van de criteria af te
wijken en de subsidieregeling niet nader te onderzoeken. Bij hoeveel
regelingen is dat gebeurd? En weet u welke dat waren en waarom?
- Er is een aantal milieuschadelijke subsidies gevonden. Er is geen helder
traject afgesproken om deze subsidies aan te passen. We willen een heldere
procedure voor de aanpassing van deze subsidies. We willen periodiek
geïnformeerd worden over de voortgang van de aanpassing door andere
departementen. En over de vraag hoe de aanbevelingen van het CE zijn
verwerkt.
- De zoektocht naar milieuschadelijke subsidies is voor de PvdA dan ook nog
niet af. Wij steunen dan ook de wens van minister Pronk om ook de Europese
subsidies van de Commissie en subsidies die voortvloeien uit EU-richtlijnen
te onderzoeken. Uit de brief van 6 oktober jl. begrijp ik dat de Europese
Commissie stelt dat EU-subsidies allemaal onderzocht zijn op
milieuschadelijkheid. Deelt de minister die conclusie? En gaat u iets
ondernemen om onderzoek naar de milieueffecten van EU-richtlijnen als b.v.
vrijstellingen op scheeps- en luchtvaarbrandstoffen en landbouwsubsidies op
de Europese agenda te krijgen? In het verlengde daarvan is het ook de moeite
waard om te onderzoeken of de nationale invulling van het Europese
landbouwbeleid voldoende vergroend is. Nederland heeft pas een paar kleine
stapjes gezet op dit terrein gezet. Is de minister voornemens om zo'n
onderzoek te starten naar uitbreiding van de mogelijkheden van Cross
Compliance en de zogenaamde modulatie?
- De minister heeft gisteren de Vijfde nota ruimtelijke ordening
gepresenteerd. Zuinig ruimtegebruik is daarbij een belangrijke opdracht. De
PvdA wil in dat kader het begrip milieuschadelijkheid ook uitbreiden met
"subsidies die ruimtegebruik stimuleren". Deelt de minister die opvatting en
gaat hij initiatieven op dat punt ondernemen? Een mooie eerste stap zou zijn
om de aangepaste Stimuleringsregeling ruimte voor economische activiteit,
die omgevormd is tot TIPP, door te lichten. Wat ons betreft zou deze
subsidie alleen ingezet moeten worden voor herstructurering van bestaande
industrieterreinen. En tenminste zou de regeling niet van toepassing mogen
zijn in restrictieve gebieden. Uit de notie van ruimte blijkt dat het
restrictieve beleid het minst geslaagd is voor bedrijfsterreinen.
- Gemeenten en provincies: het Rijk kan geld beschikbaar stellen voor
onderzoek naar subsidies voor andere overheden om hen te verleiden
provinciale en lokale subsidies door te lichten op milieuschadelijkheid.
- Enkele opmerkingen bij een aantal onderzochte milieuschadelijke
subsidieregelingen. Het milieueffect van de Subsidieregeling regionale
infrastructuur is volgens uw brief groot. Een integrale kosten-batenanalyse
zou de oplossing zijn, waaraan V&W ook werkt. De PvdA zou aan deze
subsidieregeling inpassingcriteria willen verbinden. Deelt u onze mening?
- De minister heeft bestaande subsidieregelingen onderzocht. Hoe gaat het
kabinet om met nieuwe subsidies? Worden deze ook getoetst op de mogelijke
milieuschadelijke effecten?
- Voor het dematerialisatiebeleid komt dus geen geld vrij. Urgentie van dit
beleid blijft onverkort groot. Hoe gaat de minister dit nu vormgeven en
middelen hiervoor vrij spelen?