Persconferentie na ministerraad 16 januari 2015

Mediatekst | 16-01-2015

Goedemiddag. Alle ogen zijn op dit moment gericht op België. Gisteravond was daar een grootscheepse antiterreuractie. Een ingreep om - naar het zich laat aanzien - te voorkomen dat teruggekeerde Syrië-gangers aanslagen zouden plegen. Vorige week waren er terreurdaden in Frankrijk. En deze ontwikkelingen bevestigen eens te meer dat wij ook in Nederland rekening moeten houden met aanslagen. Daarom hebben wij op dit moment ook het dreigingsniveau ‘substantieel’, het een na hoogste niveau.
Ook in het debat deze week in de Tweede Kamer hebben wij met elkaar vastgesteld dat de aanslagen in Parijs, hoe bizar ook en hoe vreselijk ook, maar dat die aanslagen passen in het dreigingsbeeld dat wij sinds maart 2013 in Nederland kennen. Daarom ook zijn we vorig jaar zomer begonnen met aanvullende maatregelen in het actieplan jihadisme. Dat geeft onder meer aan dat er wetgeving moet komen, extra nog  weer naast de bestaande juridische en bestuurlijke kader, om daarmee iedereen in staat te stellen het goede werk te kunnen doen. Dat debat was, meen ik, buitengewoon nuttig deze week in de Tweede Kamer.

Volgende week ben ik samen met ministers Dijsselbloem, Schippers en Ploumen bij het World Economic Forum in Davos. Ook het Nederlandse bedrijfsleven en wetenschap zijn daar ruim vertegenwoordigd. Ik ben daar op woensdag en donderdag, dus mijn voornemen is hier zelf op vrijdag weer te zijn. Nederland heeft de wereld veel te bieden. We hebben een open economie en voor Nederland liggen er heel veel kansen in het buitenland. Nederland is bovendien zeer goed geëquipeerd om ook in te spelen op die kansen die zich in het buitenland voor doen. En ik zie dan ook zeer uit met mijn collega’s om volgende week in Davos met zeer velen gesprekken te voeren.

FRESEN (NOS)
Meneer Rutte, je hoort sinds gisteren eigenlijk steeds vaker dat Parijs, nu België, het komt steeds dichterbij. Ziet u dat ook zo?

RUTTE
Wat ik zie zijn veiligheidsdiensten, politie, reclassering, jeugdzorg, alle instanties in Nederland die betrokken zijn bij het voorkomen en bestrijden van jihadisme, waar goede mensen werken. Waar we met het goede bestuurlijke en juridische kader wat daarvoor nodig is, hen ook de mogelijkheid geven hun werk te doen. Met grote alertheid, met grote waakzaamheid, maar ook met de vaste overtuiging dat wij in Nederland onze manier van leven moeten voortzetten. En tegelijkertijd alert en waakzaam zijn. Vanuit het principe: handen af van onze vrijheid. Dat is wat ik in Nederland zie. Alle ontwikkelingen in het buitenland, of dat ver weg is, of dat nou dichtbij is zoals nu in Frankrijk en België, die worden zeer secuur geanalyseerd. Er is een hele nauwe samenwerking tussen alle relevante diensten om dat te doen zodat wij constant kunnen bekijken of dat ook weer gevolgen moet hebben voor zichtbare en eventueel onzichtbare maatregelen waar het betreft het beveiligen van Nederland.

FRESEN
Maar komt het dichterbij?

RUTTE
Ja, dan verwijs ik naar het vorige antwoord. Het is in die zin van heel groot belang dat als er dingen gebeuren in het buitenland, of dat nou dichtbij is of ver weg, dat wij die constant bekijken op de vraag wat voor effecten dat ook op Nederland zou kunnen hebben. En dat we ook, als dat nodig is, noodzakelijke aanpassingen doen in de maatregelen die we nemen. Ik kan u nooit melden of een aanslag die ver weg is verbanden heeft met Nederland, dan wel of een aanslag of een terreurdreiging die dichtbij is, of die banden heeft met Nederland. Daar doen wij nooit uitspraken over omdat dat inzage zou geven in de informatiepositie en daarnaast ook de maatregelen die wij nemen als Nederland, als regering, als betrokken instanties om Nederland veilig te houden.

FRESEN
U heeft het over jeugdzorg, preventie, aanpak radicalisering eerder al, zou je kunnen zeggen dat Nederland toch anders is, en misschien wat veiliger, dan België en Frankrijk?

RUTTE
Dat laat ik aan de deskundigen. Op dit moment stel ik vast dat ook voor Nederland geldt dat de terreurdreiging al sinds maart vorig jaar op het niveau substantieel zich bevindt. Dat betekent dat er niet een onmiddellijke aanslag dreigt, maar dat een aanslag wel heel denkbaar is. En dat we er dus alles aan moeten doen om dat te voorkomen. Dat laat zien dat Nederland, waarbij ook mensen uitreizen naar Syrië en andere landen, waarbij mensen teruggekeerd zijn, waarbij er andere belangrijke signalen zijn die wij constant volgen en bekijken die te maken hebben met het veiligheidsniveau in Nederland, dat ik niet een uitspraak zou willen doen waarbij ik Nederland afzet tegen andere landen, waar wij ons bevinden ten opzichte van die andere landen in termen van veiligheid.

WESTER (RTL)
Vorige week de aanslagen in Parijs, gisteren acties, antiterreuracties in België; is er sinds gisteren weer wat veranderd als het gaat om de houding van Nederland ten opzichte van beveiliging?

RUTTE
Ik kan u daar nooit mededelingen over doen, of zaken die zich in het buitenland afspelen, of die leiden tot een aanpassing van de maatregelen die wij in Nederland te zien en soms ook niet te zien nemen. Daar doen we nooit mededelingen over. Ik kan u wel zeggen dat onze diensten heel nauw samenwerken in Europa met alle relevante partnerdiensten en dat alle informatie die er in Europa is dat die heel goed met elkaar gedeeld wordt. Dat áls er dingen in het buitenland gebeuren, de verschrikkelijke aanslag, aanslagen, vorige week in Parijs, maar ook de antiterreuractie natuurlijk gisteren in Luik. Dat dat type gebeurtenissen in het buitenland, dat over die zaken altijd zeer intensief contact is tussen de diensten. Mocht dat aanleiding zijn om maatregelen anders te nemen, aan te passen, dan doen we dat, maar daar doen we geen bericht over.

WESTER
Er is ook heel veel discussie op scholen, leraren met leerlingen, over wat er gebeurd is in Parijs, vrijheid van meningsuiting. U heeft in het verleden, na de uitspraken van Geert Wilders bij de gemeenteraadsverkiezingen: ‘minder minder’, ervoor gekozen om een speciale boodschap voor kinderen uit te zenden, toen bij het jeugdjournaal. Heeft u nu op dit moment ook een boodschap voor die kinderen die nu discussiëren op al die scholen?

RUTTE
Ik heb daar toen voor gekozen omdat op dat moment bij die minder-minder uitspraak, en die betrok, had betrekking op de Marokkaanse, de mensen in Nederland met een van oorsprong in een vaak vorige generatie Marokkaanse achtergrond. En die had een hele grote impact op kinderen en ik heb toen op tv gezegd, in het  jeugdjournaal, dat de rechtstaat en de bescherming die de rechtsstaat biedt, geldt voor alle mensen die hier in Nederland zijn en dat je dus dit land niet kunt worden uitgezet zoals wellicht kon worden geconcludeerd, zou je de consequenties van die woorden doortrekken, wat sommige mensen deden, waardoor kinderen ook echt angstig werden. Ik vind het heel positief als op scholen gesproken wordt over deze gebeurtenis, dat gebeurt op bijna alle scholen, en dat er ook gesproken wordt over de vrijheid van meningsuiting. En die is in Nederland, die is in Nederland heel ruim. Er is geen recht om niet beledigd te worden, maar tegelijkertijd hoef je ook niet iedereen te beledigen. De vraag hoe ver je gaat met de vrijheid van meningsuiting, ligt in de eerste plaats besloten in jezelf, in je opvoeding, in je eigen referentiekaders, in je eigen normen en waarden. En in de wet is die ruimte heel ruim, zijn er heel veel mogelijkheden totdat je aanzet tot haat, geweld of discriminatie. Dan kan het zijn dat een rechter je veroordeelt. Maar dan moet je dus heel ver gaan met je vrijheid van meningsuiting. Maar nogmaals, niet alles wat gezegd kan worden hoeft gezegd te worden. En het is niet de rechter maar je bent het zelf die bepaalt hoe ver je gaat en wat je zegt.

WESTER
Maar op die scholen worden nu bijvoorbeeld ook kinderen met een moslim, islamitische achtergrond, er wellicht op aangekeken, daar zijn discussies over. Wat zegt u tegen die kinderen die nu met elkaar discussiëren hierover?

RUTTE
Dan zeg ik dat dat heel goed is. Ik zeg tegen die kinderen dat wij allemaal in een land wonen waarbij wij er passioneel van overtuigd zijn dat als je jezelf kunt uiten, als je je mening kunt geven, als je de macht kunt bekritiseren en desnoods ook bespotten, dat dat uiteindelijk leidt tot een vrijere samenleving waarin mensen die macht hebben zich ook moeten verantwoorden voor de wijze waarop ze met die, door de bevolking toegekende macht, omgaan. En ook weten dat wij nooit gevrijwaard zijn van die kritiek en van die spot zo die wordt geuit. Dat het ook kan betekenen dat je je tot op het bot beledigd, bijvoorbeeld in je eigen geloofsovertuiging, door wat andere daarover zeggen. En dat het je dan te doen staat om, als je dat wilt, ook op te staan. En je ook te uitten, maar altijd met woorden en nooit met wapens.

VRAAG (HART VAN NEDERLAND)
Is het nou zo dat de mensen op straat zich zorgen moeten gaan maken, dat ze openbare plekken moeten vermijden?

RUTTE
Nee. Wij moeten in dit land doorgaan met onze manier van leven. Wij hebben in Nederland iets unieks opgebouwd, wij hebben in dit deel van de wereld iets unieks opgebouwd. En een vrije, open en democratische samenleving met een hele grote welvaart en met een heel groot beschermingsniveau. Er is geen garantie dat een aanslag in Nederland niet kan plaatsvinden, er is wel de garantie dat we er alles in redelijkheid aan doen om zo’n aanslag te voorkomen. En wat ik van mensen vraag, is om tegelijkertijd door te gaan met hun manier van leven, maar ook alert te zijn. En als zij dingen zien die ze niet vertrouwen, of die hen zorg, die zorg wekken ten aanzien van mogelijke intenties van anderen, dat ze dat melden.

VRAAG
Nu werd er bij CNN gesproken over slapende terreurcellen, is er reden om aan te nemen dat die ook in Nederland aanwezig zijn?

RUTTE
Onze diensten werken heel nauw samen met ook diensten in het buitenland. Alle signalen worden met elkaar besproken. Maar ik kan nooit inzage geven in de precieze informatie waar onze diensten over beschikken. Dat betekent dat ik ook nooit commentaar kan geven op berichten die in buitenlandse en soms ook in Nederlandse kranten verschijnen, over typen van informatie die diensten gekregen zouden hebben of die uitgewisseld zouden zijn.

STANS (BNR)
Toch even aanvullend daarop, want wat u zei, zei minister Opstelten eerder ook al: dat we gewoon extra alert moeten zijn en waakzaam. Maar hoe ben je dat dan? Want je ziet wel op veel meer plekken extra beveiliging, dat wakkert toch misschien ook juist wel gevoelens van onveiligheid aan.

RUTTE
Wij moeten onze open, democratische samenleving natuurlijk altijd verdedigen tegen elementen, mensen, die bijvoorbeeld door middel van terroristische aanslagen proberen om onze wijze van leven fundamenteel te raken. Daar kunnen we nooit naïef in zijn, en vandaar ook de zeer grote betrokkenheid van alle mensen die er mee bezig zijn. Zowel bestuurlijk, politiek, maar zeker ook in de uitvoering, bij de politie, de krijgsmacht en de relevante diensten. Maar ik noem inderdaad ook andere organisaties die in de haarvaten van de samenleving aanwezig zijn, zoals jeugdzorg en reclassering. Dat betekent dat wij, vind ik, in Nederland met elkaar de opdracht hebben om die unieke met elkaar samen opgebouwde samenleving te beschermen, dat doen we. Tegelijkertijd, onze manier van leven, onze vrijheid van meningsuiting, de manier waarop wij in ons deel van de wereld met godsdienstvrijheid omgaan, met het vrije woord omgaan, met de vrijheid om te reizen en te staan waar je wilt omgaan, om een bedrijf te starten als je dat wilt, om een succes van je leven te maken als je daarvoor kiest en je eigen talenten verder te ontwikkelen, dat we daar geen concessies aan doen. Tegelijkertijd moet je vaststellen dat dit type terrorisme ook in Nederland, niet uit te sluiten is dat die ook in Nederland proberen om onze samenleving te raken. En mocht je in je omgeving iets zien waarvan je zegt, dat moeten ze autoriteiten weten, meld dat.

STANS
Nu heeft uw Belgische collega, Michel, een heel aantal maatregelen afgekondigd, of maatregelen die hij wil versnellen. Wat hij ook aanstipte was dat hij nu heel snel een Europese lijst wil van teruggekeerde Syrië-gangers. Er is vaker over gesproken, heeft dat wat u betreft ook grote prioriteit?

RUTTE
Dat is het type acties die we ook in Europa met elkaar bespreken, om zo snel mogelijk tot een nog betere informatie-uitwisseling te komen. Maar ik kan u zeggen dat, even los van wat je daarover in het openbaar bespreekt, dat uiteraard ook de diensten, de geheime diensten in Europa heel nauw met elkaar samenwerken.

STANS
Maar als ik hem iets concreter mag formuleren, wanneer moet die er zijn, die lijst?

RUTTE
Ik verwijs naar het volgende antwoord. In de eerste plaats is het prima om daar in het openbaar over te debatteren, maar dit is een type discussie wat zich helaas, dat kan niet anders, voor een groot deel in beslotenheid zal afspelen.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, we zien in België en ook in Frankrijk dat er toch op grote schaal militairen worden ingezet bij het beveiliging van de belangrijke plekken. Waarom gebeurt dat nog niet in Nederland?

RUTTE
Dat doen we in Nederland ook. De Koninklijke Marechaussee is zichtbaar op veel plekken in de samenleving, ook bij de bescherming van objecten. Wij evalueren pertinent, of sorry permanent, en steeds weer het precieze bewapeningsniveau wat onze uitvoerende diensten moeten hebben. Dat is ook deze week aan de orde geweest in het Kamerdebat. De minister van Veiligheid en Justitie overlegt met de korpsleiding, maar ook met de relevante vakbonden en met deskundigen, zodat we iedere keer zeker weten dat wij onze militairen, maar ook onze politiemensen, de bewapening geven die zij nodig hebben voor de klus waar zij voor staan.

DE WINTHER
Staan er al militairen op stations?

RUTTE
Ik kan u nooit een mededeling doen over de precieze beveiliging, sommige beveiliging is zichtbaar veel beveiliging is ook niet zichtbaar.

DE WINTHER
Maar het geeft misschien veel mensen ook een gevoel van veiligheid als ze zien dat waar onze buurlanden die voorzorgsmaatregelen zo zichtbaar treffen, dat in Nederland, afgezien van een aantal politieagenten, nog niet gebeurt.

RUTTE
In Nederland hebben wij heel goed contact met onze omliggende landen, over het type dreiging, over de maatregelen die daarbij noodzakelijk zijn. Dat vindt plaats op het niveau van de diensten maar natuurlijk ook op het niveau van de grote uitvoeringsorganisaties zoals de politie, onze krijgsmacht. We kijken constant wat nodig is en als het nodig is om soms te waar te nemen, soms niet te waar te nemen, beveiligingsmaatregelen te nemen, dan doen we dat. Maar ik kan daar mededelingen over doen.

DE WINTHER
Moet het eerst mis gaan voordat het nodig is?

RUTTE
Wij nemen al deze maatregelen omdat we het niet mis willen laten gaan. Als u mij de garantie vraagt dat het nooit mis gaat, die kan ik niet geven. Ik kan u wel de garantie geven dat iedereen die hier aanwezig is, of dat nou mijn collega’s in het kabinet zijn, de hoofden van de grote uitvoeringsorganisaties zoals de krijgsmacht en de politie, en al die mensen die er werken, de 55.000 agenten, de 45.000 militairen, allemaal tot op het bot gemotiveerd zijn om onze vrije, open, democratische samenleving te beschermen tegen het type elementen wat zich tegen ons wil keren.

DE WINTHER
Nu was er deze week in de Tweede Kamer ook discussie over het voorzien van delen van de politie met automatische wapens, dat was een voorstel van VVD-fractieleider Zijlstra. Daar kwam een wat warrig, onnavolgbaar antwoord op van de minister van Justitie, u heeft er vandaag misschien ook over gesproken in de ministerraad. Hoe staat het daarmee?

RUTTE
Ik vond zijn antwoord niet warrig. Wat hij zei is dat de politie en ook de relevante autoriteiten die over de politie gaan, constant kijken naar het juiste bewapeningsniveau wat nodig is. En dat als het nodig is dat bewapeningsniveau wordt aangepast aan de situatie, maar dat we daar nooit mededelingen over doen.

DE WINTHER
Zijn mitrailleurs voor agenten denkbaar?

RUTTE
Ik kan daar geen mededelingen over doen, ik kan u alleen zeggen dat wij constant kijken naar het beveiligingsniveau dat noodzakelijk is maar alle vragen die u mij of bij een bepaald type functie en een bepaald type wapen, of die combinatie wel of niet te maken is, daar op ingaan zou naarmate ik meer van uw vragen zou beantwoorden onverantwoord inzage geven in informatie die ik liever geheim houd.

VAN SOEST (AD)
U roept mensen op alert te zijn en dingen te melden (onverstaanbaar, red) maar waar moet ik dan op letten als burger?

RUTTE
Als u in uw omgeving iets ziet, en dan kan ik nooit precies knippen wat dat dan is, maar u iets waarneemt in uw omgeving waarvan u zegt dat vind ik vreemd, dat wijkt af van het normale, zodanig af, dat ik me daar grote zorgen over maak, dan meld je dat bij de politie.

VAN SOEST
Maar moet ik dan denken aan verdachte koffertjes, of aan mensen op straat die Arabisch spreken, waar moet ik aan denken?

RUTTE
Als u vindt dat er iets gebeurt waarvan u zegt dat wijkt zodanig af van het normale, ik maak me nu grote zorgen, dan meldt u dat bij de politie.

DE WINTHER
Meneer Rutte, het is morgen en overmorgen feest in Utrecht want daar komt de PvdA bijeen, maakt u zich zorgen over de uitkomsten van het congres?

RUTTE
Nee, ik maak me daar geen zorgen over.

DE WINTHER
Is het voor u en uw kabinet acceptabel als de PvdA zich alsnog tegen het voorstel van minister Schippers met betrekking tot de vrije artsenkeuze keert?

RUTTE
Morgen vergadert niet de Kamerfractie, maar laat ik even de volgorde precies schetsen. U zult weten dat er nu eerst door minister Schippers gewerkt wordt aan een aanpassing van haar voorstellen in lijn met de brief die wij gestuurd hebben op de laatste dag van de Tweede Kamer voor het kerstreces. Daar wordt nu aan gewerkt. En zodra die brief er is, dan wordt die in behandeling genomen in de Kamer, met ook de noodzakelijke aanpassingen van het juridisch kader die daarbij horen. Eerst de Tweede Kamer, dan de Eerste Kamer. Dus, er ligt nog geen aangepast voorstel, daar komt nog bij dat morgen het congres vergadert, en niet de Tweede Kamerfractie van de PvdA. Maar dat is nog even afgezien van het feit dat er nog geen nieuw voorstel ligt.

DE WINTHER
Heeft u soms, want u maakt nu heel duidelijk een onderscheid wat het congres zegt en wat de fractie, heeft u wellicht al uit de partijtop gehoord dat er gewoon koers wordt gehouden zoals u hier altijd zo enthousiast zegt, en er dus geen ongelukken gaan gebeuren ook al gaat het congres zich tegen het voorstel keren.

RUTTE
Het bevalt mij natuurlijk dat u mijn kernboodschap zo goed kunt citeren, dat is een aanmoediging voor al uw collega’s zou ik zeggen, maar ten aanzien van het PvdA-congres morgen heb ik verder geen informatie.

DE WINTHER
U heeft daar niet over gesproken met de PvdA-top?

RUTTE
Ik doe nooit mededelingen over de vele plezierige contacten die ik mag hebben met mijn collega’s in de coalitie.

VISCHJAGER
Ja, meneer Rutte, ik wou u vragen, speelt u nog piano met al die problemen?

RUTTE
Het antwoord is ja, te weinig. Dank je wel, goed weekend!