Duurzame Lintjes op Duurzame Dinsdag

Toespraak | 06-09-2011

(alleen het gesproken woord geldt)

Beste mensen,

Als oud-IVN'er een eer om hier te staan.

De Amerikaanse auteur en ondernemer Paul Hawken heeft zijn leven in het teken gesteld van duurzaamheid. In zijn boek
‘Blessed unrest’ schreef hij: “Buiten het zicht van het dagelijkse nieuws, zwelt een mondiale coalitie aan die bezig is de wereld opnieuw uit te vinden. Dit gebeurt tot in de verste uithoeken van de planeet, door een aaneenschakeling van kleine veranderingen, op scholen, boerderijen, oerwouden, ziekenhuizen, dorpen, universiteiten, bedrijven, vluchtelingenkampen, woestijnen, visserijen, sloppenwijken et cetera. Dit is de grootste beweging ooit. Deze beweging heeft geen naam, geen hoofdkantoor en geen aanvoerder. Het is een spontaan, zichzelf organiserend systeem, dat bestaat uit miljoenen initiatieven en mensen die ieder werken aan een schonere, meer rechtvaardige, eerlijker,
ja betere wereld.”

Beste mensen, ik weet niet of Paul Hawken ooit van Duurzame Dinsdag heeft gehoord. Maar hij zou het vast een prachtig initiatief vinden. Dat vind ik in elk geval wel!

Ik mag straks een aantal mensen een ‘Duurzaam lintje’ opspelden; mensen die zich dagelijks met hart en ziel inspannen voor een duurzame samenleving.

Dat doe ik heel graag. Want ik geloof in een duurzame samenleving. Een samenleving waarin we met elkaar verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen leefomgeving. Voor de stad en de natuur, voor het welzijn van jongeren en ouderen, voor een gezonde economie en een schoon milieu, voor het goed functioneren van scholen en bedrijven.

Een samenleving waarin we zorgen voor elkaar. En ons steeds realiseren dat we rentmeesters zijn. We mogen gebruiken maken van de schatten van de aarde, maar we mogen nooit vergeten dat we de aarde te leen hebben. We zijn beheerder, geen eigenaar.

Bij duurzaamheid denken we vaak aan het milieu: de lucht, het water en de bodem, de dieren en planten. Aan de natuur dus, de fysieke ecologie van onze samenleving. Van wezenlijk belang is dat.

Maar duurzaamheid gaat ook om wat Maxime Verhagen onlangs in een speech “het behoud van de sociale ecologie” noemt: de instituties, tradities en gewoonten van gemeenschappen. Een duurzame samenlevening bouw je niet alleen op een gezonde fysieke bodem, maar ook op een bodem van culturele waarden.

Goed rentmeesterschap betekent daarom óók, dat we het fundament van culturele waarden waarop onze samenleving steunt, met elkáár onderhouden. Dat we er betekenis aan geven, zodat het geen hol vat wordt.

De rol van overheid is daarbij, dat we mensen stimuleren om zich te gedragen als goede rentmeesters. Maar de overheid moet zélf ook een goede rentmeester zijn.

Letterlijk, in de zin dat we onze financien op orde moeten krijgen. Anders leggen we een te grote last op de schouders van onze kinderen.
Maar ook figuurlijk, in de zin dat we de talenten van iedereen moet benutten.

Als minister van Onderwijs is mijn ambitie dan ook: goed onderwijs, dat het beste uit allen haalt, en alles uit de besten.
Want we leven in een tijd waarin, voor het eerst sinds decennia, kinderen het niet vanzelfsprekend beter krijgen dan hun ouders. Onze bevolking vergrijst, en straks moeten we met minder mensen meer werken om de zaak draaiende te houden.

Daarom hebben we ieders talent meer dan ooit heel hard nodig. Want zoals andere landen het moeten hebben van hun olie of hun goedkope arbeidskrachten, zo draait óns land grotendeels op menselijke denkkracht en op degelijk vakmanschap.
Onze economie, onze samenleving vraagt om knappe koppen en gouden handen.
Zij zijn degenen die de technieken moeten ontwikkelen om de duurzaamheid van ons klimaat in de toekomst te behouden.
Zij zijn over een aantal jaren de handen aan ons bed.
Zij zijn de leraren van onze kleinkinderen.

De uitdagingen van onze tijd vragen ook om mensen die vragen stellen die nog nooit gesteld zijn. Om mensen die antwoorden zoeken op die plekken waar nog niet gezocht is. Creatief. Out of the box. Grensoverschrijdend.

Daarom hebben we onderwijs nodig dat je uitdaagt en inspireert, dat je ruimte geeft maar ook hoge eisen stelt.
Onderwijs dat je vormt als mens, en dat je helpt om het beste uit je talenten te halen. Onderwijs dat kennis bijbrengt en je bewust maakt van je rol ten aanzien van anderen in de samenleving.

De Britse premier David Cameron hield onlangs een prachtige speech, naar aanleiding van de rellen in Londen. Hij lanceerde een nieuw plan voor civil service onder jongeren. Dat gaat bij ons dit jaar al op volle kracht van start. De maatschappelijke stage is een feit.

Daar ben ik trots op, het hoort bij de brede opdracht van ons onderwijs. Jongeren moeten hun plek kunnen vinden in deze informatiemaatschappij. Zodat ze ervaren dat ze niet alleen voor zichzelf leven, maar onderdeel zijn van een groter geheel. Ervaren dat ze zélf het verschil kunnen maken voor onze samenleving.

Ook aan de geweldige initiatieven die zijn ingestuurd voor deze Duurzame Dinsdag, zie je dat de meeste innovatieve en creatieve oplossingen van mensen zélf komen. Terecht dat u dit ‘De dag dat de samenleving met antwoorden komt’ noemt - en dat al gedurende dertien jaar. Daar heeft u de overheid helemaal niet bij nodig ;-)

Wat we als overheid wél kunnen doen, is meer ruimte geven voor al die geweldige ideeën van ondernemers, burgers en lokale bestuurders. Bijvoorbeeld door regels aan te passen, te zorgen voor goede informatie en partijen bij elkaar te brengen. Zodat u uw duurzame plannen ook daadwerkelijk uit kunt voeren.

We noemen dat de Green Deal. Bij de Green Deal gaat het om resultaatafspraken. Wanneer het Rijk bijvoorbeeld een belemmering in de wetgeving wegneemt, zorgen de initiatiefnemers ervoor dat hun project ook echt van de grond komt. Dat levert in meerdere opzichten winst op voor iedereen.

En dat brengt me bij de uitreiking van de Duurzame lintjes - de enige onderscheiding in Nederland op het gebied van duurzaamheid. Het duurzame lintje is een eerbetoon aan mensen die zich op een bijzondere manier hebben ingespannen voor duurzaamheid. Dat kan op allerlei manieren - van een klein maar veel betekend project in het eigen dorp, tot een wereldwijde doorbraak op een bepaald terrein.

Het Duurzame Lintje is ontworpen door kunstenares Iris Le Rütte. Wat een prachtig symbool: een mensfiguur dat een laurierblad opheft. De laurier is van oudsher natuurlijk het symbool van wijsheid en overwinning - denk maar aan de lauwerkrans, en het woord ‘laureaat’. Daar komt bij: laurierbladeren zijn altijd groen en een boom of struik kan wel honderd jaar oud worden. Als dat niet duurzaam is!

Dames en heren, dan ga ik nu over tot de uitreiking van de Duurzame Lintjes.

En dan begin ik met...

1. Jacqueline Cramer

Jacqueline Cramer heeft een enorme staat van dienst in 'duurzaamheidsland'.
Jarenlang heeft zij zich in allerlei verschillende rollen - als consultant, wetenschapper, toezichthouder en natuurlijk als minister - ingezet voor een duurzame samenleving.

Motivatie van de jury:
Jacqueline Cramer is een vakvrouw op het gebied van duurzaamheid. Momenteel werkt ze als wetenschapper/manager in de academische wereld op het gebied van duurzaamheid. Jacqueline verdient vanwege haar onverzettelijkheid voor een duurzame samenleving nu eindelijk zélf het lintje, dat ze als minister eerder bij anderen heeft mogen opspelden.

2. Chris Dutilh

In de loopbaan van Chris Dutilh ligt het accent op milieu en voedingsproducten. Met zijn onorthodoxe, op gezond verstand gebaseerde aanpak, heeft hij een overduidelijke stempel op het beleid van Unilever weten te zetten. Ook heeft hij het initiatief genomen voor de Stichting DVo - Duurzame Voedingsmiddelenketen.
Chris Dutilh is inmiddels met pensioen, maar nog altijd actief met zijn eigen adviesbureau en als auteur van artikelen over het milieu.

Motivatie van de jury:
Zijn directe aanpak en hart voor het milieu, in een zakelijke wereld waarin het korte-termijn verdienmodel voorop staat, hebben zijn loopbaan er niet altijd gemakkelijker op gemaakt. Maar zoals vandaag opnieuw duidelijk wordt: de aanhouder wint.

3. Claudy Jongstra

In het plaatsje Spannum in Friesland ontwerpt Claudy Jongstra haar bijzondere creaties, die ze vervaardigt op basis van wol die ze zelf vervilt. De wol komt van een eigen schapenkudde en Claudy gebruikt natuurlijke kleurstoffen, afkomstig van zelf geteelde inheemse planten.
In haar werk combineert Claudy duurzaamheid, traditionele ambachten en kunsten op een unieke manier. Haar faam is snel stijgend, met opdrachten voor het Rijksmuseum in Amsterdam, het Lincoln Center for the Performing Arts in New York en exposities op de Biënnale in Sao Paulo, de Nederlandse ambassade Berlijn en een tijdelijke tentoonstelling dit jaar in het United Nations headquarter in New York.

Motivatie van de jury:
De jury looft de manier waarop Claudy Jongstra haar kunstwerken produceert met een 0.0 score op de
Eco-costs /Value Ratio, een model van de TU Delft. De kosten van haar kunstwerken en de milieudruk zijn uniek laag, terwijl de méérwaarde, zoals gewaardeerd door de kunstkopers, heel hoog is.

4. Matthijs Lievaart

Matthijs is de initiator van ‘Doe Mee Verlos de Zee!’, dat als praktisch doel heeft het opruimen van zeeafval langs de Nederlandse kust. Matthijs weet bewustwording tot stand te brengen én krijgt mensen daadwerkelijk in beweging. Zijn bijzondere afvalbakken staan op Texel en in Vlissingen, Zandvoort, Bloemendaal, Ouddorp, Ter Heijde, Oostvoorne en Goedereede. ‘Doe mee, verlos de zee’ had klein kunnen blijven, maar het is Matthijs gelukt om het succes te verspreiden over de kust van heel Nederland.

Motivatie van de jury:
Het is de bottom-up manier van werken die de jury aanspreekt. Matthijs heeft veelzijdige talenten én hij inspireert en bereikt veel jongeren. doemeeverlosdezee heeft 863 ‘likes’ op Facebook. En vanaf vandaag ook een grote ‘I like this’ van de jury van Duurzame Dinsdag!

5. Folkert van der Molen

Folkert van der Molen heeft een zéér lange staat van dienst op het gebied van duurzame ontwikkeling - zowel beroepsmatig als persoonlijk. Naast ruime ervaring met milieu-advisering, organiseert Folkert ook al tien jaar het Nationaal Sustainability Congres, het grootste evenement in Nederland op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast is hij oprichter van de websites ‘The International Corporate Environmental Reporting Site’ en ‘Nederlandse milieujaarverslagen’.

Motivatie van de jury:
Het belangrijkste wapenfeit van Folkert van der Molen is de organisatie van het Nationaal Sustainability Congres. Dit evenement is al tien jaar een toonaangevend evenement in ons land op het gebied van duurzame ontwikkeling. Een ware prestatie.

6. Joke Hirschmann

Joke Hirschmann is de drijvende kracht en vaandeldrager van Duurzame Dinsdag. Joke stáát voor de verbinding tussen burger en politiek, en met succes. Vanuit haar professionele ervaring weet zij de juiste toon te vinden om allerlei mensen aan te spreken, zodat zij hun bijdrage leveren aan Duurzame Dinsdag (waarvan akte ;-)). Naast politiek en protocol is de derde duurzame ‘p’ van Joke provinciaal. Niet voor niets is zij namens de provincie Zuid-Holland aanjager geworden voor de regionale Duurzame Dinsdag: de Duurzame Dates.

Motivatie van de jury:
Met de honderden jaarlijkse initiatieven, de Duurzame lintjes én de landelijke en provinciale bijeenkomsten, mogen we wel zeggen dat de ‘dag van Joke’ een groot succes is. Zij heeft het verschil gemaakt, zonder haar was Duurzame Dinsdag er niet geweest. Heel veel dank hiervoor!