'Ivoren toren adviezen over welstand niet van deze tijd’
Omdat het kabinet de voor gemeenten wettelijk verplichte advies van welstandscommissies voor elke aangevraagde bouwvergunning wil laten vervallen, bracht staatssecretaris Bijleveld maandag 26 januari een bezoek aan Amstelveen. De gemeente Amstelveen heeft namelijk inbreng gehad bij de voorgestelde aanpassing van de wet. Op 10 februari debatteert de Tweede Kamer hierover. Ter voorbereiding daarvan sprak de staatssecretaris met de Amstelveense wethouder Hellendall, die deregulering in zijn portefeuille heeft, en deskundigen van Amstelveen, BZK, de ministeries van VROM en Wonen, Wijken en Integratie (WWI) en andere instellingen. "Amstelveen liet weten zich zwaar belemmerd toe voelen door rijksregelgeving. Dat laten we ons als kabinet niet twee keer zeggen", zei Bijleveld.
Vereenvoudiging
De gemeente legde uit hoe zij het welstandstoezicht binnen de wettelijke kaders die er zijn heeft vereenvoudigd. Zo is de procedure rond welstandstoetsing bij bouwvergunningen versneld door wekelijks een lid van de welstandscommissie (met haar mandaat) op het raadhuis aanwezig is om aanvragen te bekijken en een advies af te geven. Voor een dakkapel is een standaardmodel door de gemeente bedacht waarvoor men aan de balie een vergunning met bouwtekening direct mee kan krijgen. Maar het college wil verdere vereenvoudiging zonder dan de harmonie in de bebouwing te verliezen. Dat lukt niet binnen de huidige wetgeving en daarom moet die op de schop, liet de gemeente via de taskforce vermindering regeldruk aan het kabinet weten. Dat nam de Amstelveense wens over.
Integrale behandeling
Na de wetswijziging denkt de gemeente een integrale behandeling van bouwvergunning en welstandstoets door één en dezelfde ambtenaar te kunnen doorvoeren. Daarvoor zijn heldere en concrete welstandscriteria nodig. De welstandscommissie blijft dan adviseren over de ruimtelijke kwaliteit van de buurten en wijken en complexe projecten (grote beeldbepalende gebouwen). Daarnaast zal het de beroepsinstantie zijn voor burgers die tegen ambtelijke beoordelingen protesteren.
Bijleveld zei meer te voelen voor afschaffing van regels dan voor het die 'met rare kronkels omzeilen', zoals nu min of meer in Amstelveen gebeurt. "De welstandscommissie blijkt op veel punten geen toegevoegde waarde te hebben", aldus de staatssecretaris. Aan de andere kant wenst zij geen – wat zij noemde - 'Belgische toestanden.' Bijleveld: "Ik ben niet tegen alle regels, maar tegen onnodige regels. Ik wil de gemeenten meer ruimte geven en de wachttijden verkorten. Ik verwacht niet dat de kwalitatieve welstand daarbij uit het oog wordt verloren.''
Ambtenaren van het ministerie van Vrom en WWI gaven aan het welstandstoezicht kan worden genormaliseerd door welstandsaspecten mee te nemen in het bouwbesluit en in het gebruikersbesluit.
'Niet meer van deze tijd'
De dorpsbouwmeester Wauben van het Limburgse Sevenum en Maasbree, een architect, kan de ruimte niet groot genoeg worden. Hij betoogde dat welstandscommissies dateren uit de tijd waarin iedereen een bordje architect op zijn deur kon hangen, maar niet meer passen bij de hedendaagse geprofessionaliseerde beroepsgroep. "Wie ben ik als lid van een welstandscommissie om kritiek te hebben op wat mijn beroepsbroeders doen? Ik vind de toets achteraf niet meer van deze tijd. Je moet een duidelijk kader aangeven. Maar nu wordt elk experiment de das om gedaan." Volgens hem heeft Maasbree uit frustratie de hele gemeente welstandsvrij verklaard. Hij heeft zelf een spreekuur, waarin hij praat met architecten van bouwwerken vooraf. "Maar een toets achteraf is onzinnig, kost tijd en geld en leidt tot frustratie bij burgers en stedenbouwkundige diensten."
Dat ging bestuurslid Ten Cate van de Federatie Welstand, een soort koepel van welstandscommissies, allemaal veel te ver. Hij ziet wel degelijk het nut van toetsing achteraf, maar noemde het een misverstand dat welstandscommissies alleen aan het einde van het traject actief zijn en daar keer op keer architecten en opdrachtgevers met nieuwe tekeningen terug laten keren. "Gooi geen oude schoenen weg voordat je goed over de nieuwe hebt nagedacht", adviseerde hij de staatssecretaris. "Als je allemaal aan de voorkant zit op het voetbalveld, moet je toch ook een soort doelverdediger hebben."
Nieuwe schoenen
Maar volgens de voorstanders van de nieuwe schoenen is het huidige systeem te arbitrair. "Er is niet een absoluut mooi of lelijk", zei Wauben. Evenals anderen vindt hij ruimtelijke kwaliteit belangrijk, maar daarvoor hebben ook architecten oog. En de staatssecretaris vroeg zich af waarom er per se een onafhankelijke commissie moet zijn, in plaats van ambtenaren in publieke dienst.
Ondertussen vragen ook burgers om ingrijpen van de lokale overheid als zij vinden dat door nieuwbouw of verbouwingen in de omgeving hun belangen dreigen te worden geschaad, bijvoorbeeld de waarde van hun onroerend goed. Burgers krijgen steeds meer belangstelling voor welstand. Een lid van de Amstelveense welstandscommissie was een van degenen die daar op wees. "Overbodige regels moeten weg, maar wij moeten wel kwaliteit handhaven", zei hij. "Maar er werden bijna vanuit ivoren toren adviezen gegeven. Dat is niet meer van deze tijd."