Kabinet maakt weg vrij voor nieuwe indeling gerechtelijke kaart
De gerechtelijke kaart van Nederland zal een nieuwe indeling krijgen. Dat schrijft minister Hirsch Ballin van Justitie vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Het kabinet heeft ingestemd met de opzet voor een nieuwe indeling van de gerechtelijke kaart. Dit moet leiden tot een wetsvoorstel waarin is vastgelegd hoe de rechtbanken over Nederland worden verdeeld, zodat zij efficiënter kunnen werken en beter kunnen specialiseren. In 2009 komt de minister met een concreet voorstel voor een nieuwe indeling. Het kabinet wil ten minste locaties voor Rechtspraak in de hoofdsteden van de provincies en de tien grootste gemeenten van Nederland.
De gerechtelijke kaart gaat over de indeling van de rechtspraak en het openbaar ministerie in Nederland. De indeling van de kaart bepaalt welke rechtbank zaken behandelt en welk gerechtelijk bestuur verantwoordelijk is. Napoleon Bonaparte stelde per decreet in 1811 al de indeling in arrondissementen vast. Het kabinet constateert dat het werk van rechters en officieren van justitie anno 2008 in grote mate verschilt van het werk in de tijd dat de kaart is getekend. De structuur van de negentien arrondissementen is steeds minder bepalend geworden. Gerechtsdeurwaarders hebben vanaf 2001 een landelijke bevoegdheid en op 1 september 2008 is in de advocatuur het verplichte procuraat afgeschaft. Bovendien is door de toegenomen mobiliteit van de Nederlanders de huidige spreiding van het aantal rechtspraaklocaties niet altijd uit het oogpunt van bereikbaarheid te verklaren.
In de afgelopen vijftien jaar hebben de organisaties van de Rechtspraak en het OM stevige moderniseringen doorgemaakt. Van vrij zelfstandige eenheden naar landelijk werkende organisaties. Om beter te kunnen specialiseren en de kwetsbaarheid van de kleinere parketten te verminderen, heeft het OM in de afgelopen jaren het Landelijk Parket en het Functioneel Parket opgericht. De negentien arrondissementsparketten van het OM zullen met ingang van 2009 samenwerken in elf regio’s.
Bij de aanzet van de structuurverandering van het OM in 2004, was de urgentie van een soortgelijke herziening van de Rechtspraak nog niet aan de orde. Naast de toenemende behoefte aan specialisatie en de kwetsbaarheid van de kleinere gerechten in het primaire proces en de bedrijfsvoering, constateert het kabinet anno 2008 een dermate geringe instroom van zaken in de bestuurssectoren, dat een herinrichting van de bestuursrechtspraak in eerste aanleg urgent is. Bovendien streeft het kabinet naar een versterking van de bestuurskracht van de Rechtspraak. Doelmatig bestuur vereist dat er niet teveel te besturen eenheden zijn. Op dit moment telt de Rechtspraak circa 150 bestuurders op ongeveer 2.000 rechterlijke ambtenaren en ongeveer 6.500 gerechtsambtenaren.
Specialisatie en deskundigheidsbevordering vragen om een groter volume van zaken, mensen en middelen dan binnen het huidige stelsel van negentien bestuurlijke eenheden mogelijk is. Het kabinet wil dat de gerechtelijke kaart straks bestaat uit rechtsgebieden met één of meerdere locaties voor rechtspraak, bestuurd vanuit een gedeeld bestuur. De elf regio’s waar het Openbaar Ministerie vanaf 2009 mee werkt, kunnen als leidraad dienen. Het kabinet gaat uit van ten minste locaties voor rechtspraak in de hoofdsteden van de provincies en de tien grootste gemeenten van Nederland. Daarnaast kunnen bereikbaarheid en continuïteit bepalend zijn voor het aanwijzen van andere locaties. De praktische uitwerking hiervan zal worden afgestemd met andere indelingen op de kaart van Nederland.
De uitgangspunten van nieuwe gerechtelijke kaart vormen de basis voor gesprekken die de minister van Justitie de komende maanden voert met de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie. In 2009 informeert hij de Tweede Kamer over het concrete voorstel van de herziening, waarna een wetsvoorstel wordt ingediend.