Conferentie Minewater08 in Aken
Toespraak van minister Cramer op de conferentie Minewater08 in Aken op 1 oktober 2008. Later op de dag werd in Heerlerheide de eerste mijnwaterenergiecentrale ter wereld geopend. Deze centrale gaat de vloeren van 350 woningen, een bibliotheek en enkele winkels verwarmen en koelen.
Dames en heren,
Ik ben blij en trots dat ik hier mag staan. Het is namelijk een belangrijke dag voor het Mijnwaterproject: een pracht van een interessant en innovatief Europees project met haar wieg in het mooie Limburg. Klimaatverandering en de energiecrisis raken iedereen. Smeltende gletsjers, de sterk stijgende energievraag en onze afhankelijkheid van fossiel zijn onze canary in the coalmine. Dit internationale project laat zien dat het mogelijk is om op lokaal niveau te zoeken naar oplossingen.
Vorig jaar september was ik ook al in Heerlen en stond ik met een helm op te kijken naar de boorwerkzaamheden die dit project mogelijk moesten maken. En nu is het dan zo ver! Vanmiddag kunt u allen getuige zijn van een echte primeur: in Heerlen wordt dan het eerste minewater power station ter wereld geopend. Ik denk dat we best zonder overdrijving mogen zeggen dat vandaag een beetje geschiedenis wordt geschreven.
De toekomst zal uitwijzen of dit innovatieve concept op grote schaal haalbaar is. Maar vandaag is dat toekomstbeeld alweer een stap dichterbij gekomen. Alleen al door de organisatie van dit belangwekkende internationale congres in Aken.
Duurzame innovaties en doorbraaktechnologieën zijn een belangrijke pijler onder de klimaat en energie doelstellingen van het kabinet in Nederland. Om onze energievoorziening tot de meest duurzame en energie-efficiënte van Europa te maken is innovatie de motor. Behalve energiebesparing en duurzame energiebronnen zoals wind, zon, biomassa en aardwarmte zijn duurzame innovaties onmisbaar om die sprong voorwaarts naar een duurzame samenleving te maken.
Deze zomer heeft het kabinet de Innovatieagenda Energie gepresenteerd. In totaal wordt hiermee in de periode tot 2012 een bedrag van 438 miljoen euro ter beschikking gesteld om energie-innovaties een forse impuls te geven.
Het Nederlandse kabinet heeft een ambitieuze energie en klimaatdoelstelling. In het werkprogramma 'Schoon en Zuinig, Nieuwe energie voor het klimaat' heb ik tal van maatregelen en acties aangekondigd die handen en voeten geven aan deze doelstellingen: 30 procent reductie van broeikasgassen, 20 procent duurzame energiebronnen en 2 procent energiebesparing per jaar. Drie golven willen we gelijktijdig in gang zetten: meters maken, meters voorbereiden en verdergaande innovaties. Meters maken met technieken die nu al marktrijp zijn zoals windmolens, meters voorbereiden met innovaties die bijna marktrijp zijn zoals aardgasbussen, HRe ketels en LED verlichting en werken aan verdergaande innovaties zoals het opslaan van CO2 in de bodem. We werken aan innovaties in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven en andere overheden, deze samenwerking wordt concreet uitgewerkt in zowel ambitieuze sectorakkoorden met bijvoorbeeld de bouw en landbouw en het klimaatverbond met gemeenten en binnenkort met de provincies. Het kabinet wil met al deze partijen bruggen slaan naar een duurzame samenleving. En de toepassing van duurzame energiebronnen - dus ook bodemenergie is één van de pijlers van de brug die ons helpt oversteken richting duurzame energievoorziening.
Dames en heren,
Bodemenergie speelt tot op heden een nog beperkte, maar groeiende rol. Maar bodemenergie heeft een aanzienlijke potentie om bij te dragen tot de nationale energiedoelstellingen. Op dit moment zet ik sterk in op een versnelling van de groei van met name warmte/koudeopslagsystemen. Het gaat dan om systemen die aanzienlijk minder diep de bodem ingaan dan in Heerlen. Hiervoor heb ik een taskforce Warmte Koude Opslag (WKO) in het leven geroepen om knelpunten op te ruimen. Ook wil ik eind van het jaar stevige afspraken op papier hebben met provincies en gemeenten zodat de toepassing van warmte/koude opslag verder kan doorgroeien tot een volwassen duurzaam alternatief. En als ik duurzaam alternatief zeg, dan kom ik vanzelf weer terug bij het mijnwaterconcept, de aanleiding van dit congres. Ik zal er kort iets over zeggen.
Maar eerst complimenteer ik de gemeente Heerlen en de andere partners met hun vastberadenheid om het Mijnwaterproject gestalte te geven. Maar in het bijzonder wil ik de twee vrouwen achter dit project noemen en roemen: Riet de Wit en Elianne Demollin. Zij hebben mijnwater als ei van Columbus op de kaart gezet. Mede door hun visie, doorzettingsvermogen en lef staan wij hier vandaag. Maar ook Jack Gorgels, President of Weller Housing Association, heeft voor dit project zijn spreekwoordelijke nek ver uitgestoken. Weller en zijn mensen zijn een goed voorbeeld van een woningbouwcorporatie die maatschappelijk betrokken is en op zoek is en gaat naar nieuwe uitdagingen.
Ik ga met u terug naar andere tijden, terug naar de toekomst. Mijnbouw was de kern van Heerlen: denk aan de ratelende schachten en de rokende schoorstenen van de steenkolenmijnen. Het verleden is er nu nog zichtbaar in het landschap. Alweer een hele tijd geleden besloot de Nederlandse regering de steenkolenmijnen voorgoed te sluiten. Wie had destijds in 1965 kunnen vermoeden dat er ooit nog eens plannen zouden komen om de oude mijnschachten opnieuw te gaan gebruiken. En dan ook nog eens met een groene bestemming; mijnwater als groene energiebron. Oftewel van oude mijnen tot nieuwe energie, van bruin naar groen.
Centraal staat daarbij de vraag: is het mogelijk om stadswijken te verwarmen en te koelen met water dat zich in de mijnen bevindt? Met andere woorden: is het technisch, economisch maar ook duurzaam om op grote schaal energie te onttrekken aan water uit oude mijngangen? Duidelijk was dat theoretisch gezien deze warmte gebruikt kan worden voor de verwarming van huizen en gebouwen. Ook duidelijk was dat deze techniek nog nieuw is en nog nooit op deze schaal is toegepast. En tot slot was het doel van het project ook kristalhelder: 50% CO2-reductie.
Het Mijnwaterproject laat zien dat door innovatief denken in termen van ja natuurlijk! in plaats van ja, maar...we weer een klein stapje in de richting van een schone en duurzame wereld kunnen zetten. Te beginnen in Heerlen, maar ook in Aken Duitsland, in Lorraine in Frankrijk...en in al die andere oude mijnwatergebieden die hopelijk zullen volgen.
Vijf proefboringen zijn uitgevoerd en berekeningen gaven aan dat het economisch haalbaar kan zijn: de tarieven voor mijnwaterenergie zullen namelijk naar verwachting niet boven de normale energietarieven uitkomen. Vanmiddag zal door de opening van de mijnwater energiecentrale een hele nieuwe stap gezet worden: weer een stapje op weg naar het aantonen dat het concept kan werken in de praktijk. En dit is heel belangrijk want the proof of the pudding is in the eating. Met de praktische ervaringen van de minewater power station leren we lessen, lessen die we later kunnen toepassen om nog efficiënter te opereren en bij te sturen als we dit project verder willen opschalen.
Tal van vragen moeten worden beantwoord. Bijvoorbeeld, wie bezit het mijnwater? Of technische zaken als de combinatie met warmtekrachtkoppeling. Zo eenvoudig als het mijnwaterconcept op het eerste oog lijkt, zo weerbarstig en ingewikkeld kan de praktijk zijn. Maar de mijlpaal van vanmiddag toont al aan dat de partijen in het project pioniers maar ook doorzetters zijn. Zij hebben hun nek durven uitsteken en ik hoop dat ze dit in de toekomst zullen blijven doen.
Als een paal boven water staat dat bodemenergie potentie heeft. Inmiddels is ook het winnen van aardwarmte uit de diepe ondergrond in Nederland aan een opmars begonnen. Ik krijg steeds meer signalen dat partijen geïnteresseerd zijn in deze in aanleg dure, maar in uitwerking zeer duurzame techniek. Ik juich deze initiatieven graag toe. Van deze geothermie- techniek, winning van energie uit diepere bodemlagen, hebben we nu één systeem in aanbouw - een tomatenkweker in Bleiswijk en zon tien plannen in de haalbaarheidsfase of anderszins in beeld.
Het gebruik van mijnwater is een bijzondere en slimme vorm van geothermie. Het is feitelijk een innovatie op een toch al innovatieve techniek en ik verzeker u dat ik alle ontwikkelingen nauwlettend zal volgen.
Natuurlijk zijn er nog haken en ogen, die heb ik al aangestipt. Maar de contouren van de potenties zijn inmiddels zichtbaar aan de oppervlakte. Door een gerichte kennisontwikkeling en intensieve samenwerking tussen lokale overheden en de markt, is geothermie en bodemenergie een voorbeeld waarin ecologie en economie hand in hand kunnen gaan in plaats van elkaars tegenpolen. Zoals gezegd staat deze conferentie in het teken van de kansen die het ontwikkelen van duurzame energiebronnen biedt op lokaal niveau: economisch en ecologisch!
Dit project is een goed voorbeeld van het op lokaal niveau zoeken naar oplossingen voor mondiale problemen. Gemeenten en regios staan dichtbij de burgers en vervullen een sleutelrol bij het realiseren van de klimaatambities van dit kabinet. Lokale en regionale initiatieven maken beweging los, ook op nationaal niveau. Enerzijds wil ik hier graag op in spelen met het stimuleren van innovatie, anderzijds wil ik knelpunten en belemmeringen wegnemen.
Tot slot. Het doel van deze conferentie is informeren, inspireren en stimuleren. Kortom, kennis overbrengen en kijken of door u inspirerende voorbeelden op eigen lokaal niveau kansen ziet om aan de slag te gaan; voor zover u dat al natuurlijk niet doet. En misschien raakt u verder geïnspireerd tot nóg meer van dergelijke innovatieve concepten en toepassingen.
Het maatschappelijk draagvlak voor klimaat en energiebeleid is groot. Alleen samen kunnen we de gewenste omslag bereiken. Ik daag uit om samen met collega bestuurders, collega ondernemers, collega wetenschappers - nationaal en internationaal - die uitdaging aan te gaan. Ik wens u allen een stimulerende en inspirerende conferentie toe!
Dank u wel.