Conferentie Terugkeerinitiatieven: voorbeelden uit de praktijk
Goedemorgen. Ook ik heet u welkom op deze conferentie die we samen met de VNG georganiseerd hebben. Een bijzondere bijeenkomst. In het afgelopen jaar hebben we met verschillende organisaties om de tafel gezeten. Met VluchtelingenWerk Nederland, VNG, met de Raad van Kerken, maar ook tijdens werkbezoeken heb ik ideeën opgedaan. Problemen benoemd, geïnventariseerd en aan oplossingen gewerkt. In de gesprekken proefde ik het commitment, de grote bereidheid en ook verantwoordelijkheid om samen op te trekken, van elkaar te leren en samen te werken. Het vraagstuk rond de groep langdurig in Nederland verblijvende ex-asielzoekers is oplosbaar als we daar samen de schouders onder zetten. En we, dat zijn wij, zoals we hier bij elkaar zijn: rijk, gemeenten, COA, NGO’s, DT & V, maatschappelijke organisaties. Kortom, iedereen die actief is bij de terugkeer van vreemdelingen die geen verblijf hebben gekregen en die Nederland dienen te verlaten.
Het is al weer meer dan een jaar geleden dat de pardonregeling een feit werd. Weet u nog wat er toen gezegd werd? Die zou niet werken, onduidelijk zijn, niet eerlijk en velen aanmoedigen om hiernaartoe te komen: de bekende aanzuigende werking. En vooral, het zou onmogelijk zijn om degenen die “afvielen” te laten terugkeren. Dat zou eenvoudig niet lukken.
Gelukkig ben ik van nature een optimist. En in dit geval ook realist. Want de pardonregeling heeft laten zien dat het mogelijk is om een groot politiek en maatschappelijk probleem te onderkennen, te benoemen en daarvoor een praktische oplossing aan te dragen. Er lag een politiek mandaat dat daarvoor de ruimte gaf en waarbinnen we de grenzen moesten opzoeken van wat mogelijk was.
De maatschappelijke roep om een pardon is met recht en reden ingewilligd en met succes afgerond. Door verblijfsvergunningen af te geven met duidelijke criteria voor wie wel in aanmerking kwamen en wie niet. We hebben duizenden mensen uit een onmogelijke situatie geholpen. Velen hebben zich ingespannen om dit voor elkaar te krijgen: gemeenten, maatschappelijke organisaties, e.a.
Die samenwerking wil ik graag voortzetten bij de volgende stap. De pardonregeling maakt ook duidelijk wie de “afvallers” zijn en dus Nederland moeten verlaten. Vanzelfsprekend op een humane en zorgvuldige manier. Dat is altijd het uitgangspunt geweest en dat zal ook zo blijven. Maar het moet wel gebeuren. Want terugkeer is het sluitstuk van ons asielbeleid.
We kunnen alleen een geloofwaardig beleid voeren, als we mensen die op objectieve gronden niet mogen blijven ook daadwerkelijk terug laten keren naar het land waar ze vandaan komen. Gisteren heeft de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) met een chartervlucht 25 Nigeriaanse illegalen naar Lagos uitgezet, drieëntwintig mannen en twee vrouwen. De meesten hadden geen paspoort. Door de Nigeriaanse autoriteiten is hun nationaliteit en identiteit vastgesteld om de benodigde reisdocumenten te verkrijgen. Met dezelfde vlucht gingen uit Ierland acht en uit België vijf illegale vreemdelingen terug.
Met het daadwerkelijk uitvoeren van het terugkeerbeleid geven we een eenduidig signaal af. Naar de vreemdeling kan het een extra prikkel zijn voor zelfstandig vertrek. En we funderen daarmee ook het draagvlak in de samenleving voor het terugkeerbeleid.
Terugkeer is niet makkelijk, maar het kan. Door het succes van de pardonregeling is er een verandering in gang gezet. De tegenwind die in het begin zo voelbaar was, is omgeslagen. De hakken zijn uit het zand. De betrokkenheid die we in de afgelopen periode ervaren hebben gaan we nu omzetten in actie, in daadwerkelijke uitvoering.
Ook hier moeten we optimistisch én realistisch zijn. Want ik besef dat het realiseren van zelfstandig vertrek en duurzame terugkeer vaak niet eenvoudig is. Maar ik zie ook dat we al veel gedaan hebben en er al heel veel bereikt is. Vorig jaar is de DT&V, waar ik net over sprak, opgericht, waarin verschillende overheidsdiensten zijn samengebracht. Verder doen we er veel aan om de samenwerking tussen Rijk en gemeenten te versterken. Er is een landelijke klankbordgroep en gemeenten kunnen aanschuiven bij de lokale terugkeeroverleggen.
We doen meer. Zo werken we aan vormen van herintegratieondersteuning met financiën, met scholing, met bemiddeling bij werk en opzetten van eigen bedrijf inclusief toegang tot microkredieten. Daarmee gaan we verder maar ook met nationale terugkeerprogramma’s onder verantwoordelijkheid van de overheid van het betreffende land. Ook voor specifieke groepen – minderjarigen, slachtoffers van mensenhandel, of mensen met bepaalde medische klachten – komen er projecten.
De workshops hier vandaag laten zien dat er nog meer mogelijk is, dat creatief denken – en vooral doen – kunnen zorgen voor geslaagde terugkeer en herintegratie. Door in te spelen op de behoeften van degenen die terug moeten keren.
Door hen reële perspectieven te bieden op een nieuwe en betere toekomst dan hen hier te wachten staat. Door hen zorgvuldig te begeleiden.
U doet belangrijk werk. Zowel voor de samenleving als voor de mensen waar het om draait. Zij hebben, voor alles, behoefte aan duidelijkheid en zekerheid over hun eigen positie. Dan kunnen ze bouwen aan een nieuwe toekomst, plannen maken en doorgaan met hun leven.
Vandaag zijn we bij elkaar om te laten zien hoe we elkaar kunnen ondersteunen en wat we van elkaar kunnen leren. Natuurlijk heeft ieder zijn eigen verantwoordelijkheden en zijn eigen expertise maar dat mag geen reden zijn om alles in je eentje te doen. Het sleutelwoord is samenwerking. Elkaar opzoeken en bij elkaar aanschuiven. We moeten in de lengte en de breedte samenwerken, van Rijk en gemeenten, tot NGO’s en maatschappelijke organisaties. Lokale initiatieven van NGO’s en maatschappelijke organisaties die gericht zijn op duurzame terugkeer en herintegratie zijn vaak nog te weinig bekend.
We zijn blij dat zoveel organisaties vandaag workshops komen geven over zulke uiteenlopende onderwerpen. U laat daar niet alleen zien dat u gelooft in uw zaak, dat er draagvlak is voor duurzame terugkeer, maar ook dat uw inspanningen succes kunnen hebben.
Ik ben benieuwd naar de bijdragen van deze dag. Om te beginnen met de toespraak van de heer van Wienen, de burgemeester van Katwijk en lid van de VNG-commissie Asiel en Integratie.