Burgerschap onder een glazen stolp
Onderzoek door het lectoraat Publieke Meningsvorming van de Hogeschool InHolland naar de motieven van burgers om (niet) mee te doen aan het Burgerforum Kiesstelsel. De onderliggende ideeën van burgers over burgerschap staan centraal. Het onderzoek is gedaan in opdracht van het project Burgerforum van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Terwijl de onderzoekers de burgers benaderden met de vraag hen te vertellen waarom zij niet geïnteresseerd waren in deelname aan het Burgerforum Kiesstelsel, verliet de partij van de initiërende minister het kabinet. Nog voordat het forum zijn aanbevelingen kon doen, was het kabinet gevallen en werden er nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Het lag daarmee in de lijn der verwachting dat de onderzoekers van informanten te horen zouden krijgen dat ‘het toch niks uitmaakt wat gewone mensen willen en vinden’. Dat cynisme de toon van de antwoorden zou bepalen.
Zoveel cynisme was er echter in de antwoorden niet te bespeuren. Diegenen die tijd wilden maken voor een telefonisch interview vonden over het algemeen burgerschap een belangrijk onderwerp. De diepte-interviews bevestigen dit.
Voor velen was er echter weinig link tussen burgerschap en politiek. Burgerschap gaat over goede omgangsvormen, over klaar staan voor anderen, over in de pas lopen. Het gaat niet over plezier of enthousiasme, het is niet verbonden met (politieke) deugden. Het gaat nauwelijks over verbonden zijn met anderen, anders dan als iemand die het beter heeft en anderen moet helpen. Het gaat niet over het best mogelijke leven voor zoveel mogelijk mensen, het gaat niet over zeggenschap. Het is op zijn best een plicht.
De beperkte invloed van burgers op politiek en bestuur komt uit het hieronder beschreven onderzoeksmateriaal niet naar voren als het belangrijkste probleem voor de kloof tussen burger en politiek. Informanten noemen vooral het gebrek aan ervaringskennis in Den Haag. Overheid en politiek hebben geen notie van wat er ‘op straat’ gebeurt. Burgerschap, hoe belangrijk ze het ook vinden, bevindt zich in een andere dimensie dan de politiek.
Goed burgerschap jegens de overheid is daarmee in wezen verspilde moeite, naar andere burgers toe is het ofwel braafheid ofwel vrijwilligerswerk. Waarbij dat laatste wordt gekenschetst als een luxe die lang niet iedereen zich kan veroorloven. Burgerschap eindigt als gevolg van deze strategieën van definiëren onder een glazen stolp.