Fra Bartolommeo: meester van de Italiaanse Hoog-Renaissance

15 oktober 2016 - 15 januari 2017

Museum Boijmans Van Beuningen laat het Nederlandse publiek kennis maken met kunstwerken van Fra Bartolommeo: tijdgenoot van Leonardo da Vinci, Rafael en Michelangelo. Zijn schilderijen en tekeningen behoren tot de absolute hoogtepunten van de Renaissance. In 2017 wordt zijn 500ste sterfjaar herdacht. In de aanloop naar dit herdenkingsjaar organiseert Museum Boijmans Van Beuningen in samenwerking met enkele Italiaanse collecties in het najaar van 2016 een tentoonstelling waarin schilderijen, waaronder enorme altaarstukken, samen met de vele meesterlijke tekeningen die hij ter voorbereiding maakte, in volle glorie worden getoond.

Museum Boijmans Van Beuningen bezit de grootste collectie tekeningen van Fra Bartolommeo (1473-1517) in de wereld. Van de 500 tekeningen, afkomstig uit twee beroemde albums van de Florentijnse verzamelaar Nicolo Gabburri (1729), die het museum verwierf met de Franz Koenigs collectie, wordt een selectie van 125 bladen getoond aangevuld met twintig tekeningen uit buitenlandse musea. Een tiental religieuze schilderijen uit musea, kathedralen en een particuliere collectie in Italie, Frankrijk en de Verenigde Staten komt voor het eerst naar Nederland, van een klein tweeluik voor privedevotie uit de Uffizi in Florence tot een monumentaal altaarstuk van meer dan vier meter hoog uit Lucca. Samen tonen de tekeningen en de schilderijen het creatieve proces, het ontstaan van de schilderijen van deze meesterschilder uit de Renaissance.

Onbekend, maar niet onbemind

Fra Bartolommeo (broeder Bartholomeus, de ordenaam van Baccio della Porta) besloot halverwege zijn carriere dominicaner monnik te worden. Hij had zijn atelier in het beroemde klooster van San Marco in Florence (net als Fra Angelico een eeuw eerder). Daar schilderde hij zijn grootste en bekendste altaarstukken. Fra Bartolommeo geniet weinig bekendheid in Nederland, zijn schilderijen zijn zeldzaam en hij schilderde enkel religieuze voorstellingen. Toch was hij de vierde in het grote roemrijke kwartet Leonardo da Vinci, Rafael en Michelangelo. Alle werkte ze in de jaren 1500-1508 gelijktijdig in Florence, van Michelangelo tekende hij zelfs twee portretten en met de jonge Rafael was hij bevriend. De vooraanstaande Florentijnse kunstenaar, verzamelaar en biograaf Giorgio Vasari roemt Fra Bartolommeo in zijn beroemde boek `De levens van de grootste kunstenaars' (1550) om de kwaliteit van zijn schilderijen en zijn manier van werken: van tekening naar schilderij.

Unieke tentoonstelling

In de afgelopen jaren werden twee monumentale altaarstukken van Fra Bartolommeo in het museum van Lucca gerestaureerd, nadat ze al eerder waren overgebracht van paneel op doek. Hierdoor kunnen ze voor het eerst in eeuwen reizen en voor slechts drie maanden Italie verlaten. Samen met schilderijen en tekeningen uit onder andere de Uffizi, de Galleria dell'Accademia, het Louvre, Metropolitan Museum of Art en Art Institute of Chicago komt een deel van het oeuvre van Fra Bartolommeo zo voor het eerst sinds een half millennium in Rotterdam weer bijeen. Nog niet eerder was voor het Nederlandse publiek het proces van voortekening tot geschilderd meesterwerk zo uitgebreid te zien. "In de tekeningen toont zich bij uitstek het creatieve talent van Fra Bartolommeo; je ziet hem zoeken naar de ideale compositie voor het schilderij en de juiste vorm en houding van elke afzonderlijke figuur daarin. Elk detail bereidde hij zorgvuldig voor, niets aan het toeval overlatend", aldus conservator Albert Elen.

Het prentenkabinet

Museum Boijmans Van Beuningen bezit ongeveer 15.000 tekeningen en 65.000 prenten. Daartoe behoren beroemde tekeningen van Duitse, Nederlandse, Franse en Italiaanse meesters. Regelmatig worden tekeningen uitgeleend voor tentoonstellingen elders, zoals de tentoonstelling van vroege Nederlandse tekeningen `Bosch tot Bloemaert', die vorig jaar in de Fondation Custodia in Parijs te zien was, nu in eigen huis te zien is en die in 2017 naar de National Gallery of Art in Washington reist.