Reuzentelescoop bereikt internationale mijlpaal
01/02/2011 16:29
ASTRON-Netherlands Institute for Radio Astronomy
C'est magnifique: LOFAR goes multi-national
Voor de eerste keer zijn signalen van antenne stations van de reuzentelescoop LOFAR uit Nederland, Frankrijk, Duitsland en Engeland gelijktijdig gecombineerd in de LOFAR BlueGene/P supercomputer in Groningen. Door deze prestatie bewijst de International LOFAR Telescope (ILT) zich als netwerk met zowel een uitstekende gevoeligheid, dankzij de veertig Nederlandse stations in het centrum van de telescoop, als met een uitstekende beeldscherpte, dankzij de Europese dimensie met een reikwijdte tot 1.000 kilometer.
LOFAR, de Low Frequency Array, is ontworpen en gebouwd door ASTRON, het Nederlands instituut voor radioastronomie. Momenteel wordt de telescoop uitgebreid met partners in Frankrijk, Duitsland, Engeland en Zweden (het LOFAR station in Zweden wordt later dit jaar afgemaakt). Het succesvol combineren van de signalen, ontvangen in Nederland en in het buitenland, is een belangrijke mijlpaal, waardoor de verschillende LOFAR stations in Europa nu verenigd zijn in een nieuw en krachtig instrument, de International LOFAR Telescope.
De nieuwe mogelijkheden worden geïllustreerd in de beelden die gemaakt zijn van een heldere radioquasar, met de naam 3C196. Het is de kern van een melkwegstelsel dat zo ver weg staat, dat het licht er 6,9 miljard jaar over doet om de aarde te bereiken. De beelden tonen allereerst het unieke grote beeldveld dat door LOFAR gelijktijdig onderzocht kan worden, namelijk een gedeelte van de hemel zo groot als wel 1.000 volle manen. De beelden tonen een verbluffende verscheidenheid aan objecten rondom de quasar. Wanneer de quasar alleen met de LOFAR antennes in Nederland waargenomen wordt, is het beeld nog niet scherp genoeg om onderdelen erbinnen in te kunnen onderscheiden. Nu, gecombineerd met de antennes in de andere Europese landen, kan de structuur van deze verre objecten heel gedetailleerd in kaart gebracht worden. Zo gedetailleerd dat sterrenkundigen stukjes van deze objecten zo klein als een tienduizendste van de doorsnee van de volle maan kunnen zien.
Dr. René Vermeulen, directeur van de International LOFAR Telescope en werkzaam bij ASTRON, is opgetogen over het nieuws: "Jaren van ontwerp en ontwikkeling hebben geleid tot deze grote prestatie. We hebben nu een eerste bewijs van de volle kracht van deze revolutionaire, nieuwe telescoop. Dat trekt veel aandacht van de sterrenkundige gemeenschap in heel Europa en ver daarbuiten. Hun onderzoeksterrein begint al in de bovenste delen van de atmosfeer en houdt pas op bij de verste en jongste delen van het heelal. Ons eerste multinationale resultaat verstevigt een al hechte internationale samenwerking tussen alle partners van de International LOFAR Telescope."