Nieuw-Vlaamse Alliantie
De efficiënte federale overheid: veel dichtung, minder waarheid
(18/09/09)
Van bij de start van de regeringen Leterme en Van Rompuy werden
stevige besparingen op het federale ambtenarenapparaat aangekondigd.
De pensioneringsgolf en de besparingsdruk boden een ultieme kans om
het overheidsapparaat efficiënter te maken, zonder ook maar één
ontslag.
Met een besparing van 1 % op de loonkredieten bleek de begroting voor
2009 echter heel wat minder ambitieus. Toch prezen de
regeringspartijen de ingrepen in de ambtenarij recent nog de hemel in.
Maar zonder enige staving.
Daarom trok N-VA-Kamerlid Ben Weyts op onderzoek. Hij verzamelde de
meest recente ambtenarencijfers, ploos de begroting uit en onderzocht
de pensionering. De waarheid is ontnuchterend. Door een stilzwijgende
aanpassing, dalen de personeelskredieten dit jaar niet met 0,9 %. Ze
stíjgen met 0,9%. "Een verschrikkelijk gemiste kans", aldus Weyts.
Pensioengolf
Het federale ambtenarenkorps is het oudste in Europa: 44% is de 50
voorbij, 40% gaat binnen de 10 jaar met pensioen. Binnen die groep van
50-plussers behoort 60% tot de lagere niveaus C & D.
Kamerlid Weyts onderzocht de pensionering binnen de federale overheid
per Federale Overheidsdienst (FOD). Blijkt dat binnen dit en vijf jaar
al in totaal 14.536 of 18 % van de federale ambtenaren op pensioen
gaat. Bij de FOD Economie en de Instellingen van Openbaar Nut loopt
dit al op tot respectievelijk 27 en 28 % (zie tabel 3), bij de
grootste werkgever, de FOD Financiën gaat het om 6.266 ambtenaren of
21 %. .
Zowel minister Vervotte als opvolger Steven Van Ackere verklaren dat
niet de inkrimping van het ambtenarenkorps het probleem zou zijn, dit
gebeurd door de pensionering vanzelf, maar wel het vinden van
voldoende goed opgeleide ambtenaren die al die gepensioneerden gaan
vervangen.
Unieke kans
Al jaren stellen internationale rapporten de efficiëntie van het
federale overheidsapparaat aan de kaak. Daarnaast noopt de economische
krimp tot een ingrijpen in de overheidsuitgaven.
De pensioneringsgolf biedt de federale regering zodoende een
uitgelezen kans om een ingrijpende efficiëntieoefening door te voeren,
zonder één enkel ontslag.
Zowel volgens minister Vervotte als voor diens opvolger Steven
Vanackere is het grootste probleem zelfs niet de vermindering van het
ambtenarenkorps, want dat gebeurt vanzelf, maar wel het vinden van
voldoende goed opgeleide ambtenaren die al de gepensioneerden gaan
vervangen.
Bij de opmaak van de begroting voor 2009 bleken de ambities echter al
teruggeschroefd tot een besparing op de loonkredieten van 1 % of 60
miljoen (Algemene toelichting begrotingjaar 2009, 6 november 2008,
doc. 52 1526/001, p.10), voor de jaren 2010 en 2011 zou er 0,7 %
bespaard worden.
In maart van dit jaar wijst Weyts minister Vanackere in de
Kamercommissie Binnenlandse Zaken
(http://www.dekamer.be/doc/CCRI/html/52/ic481x.html) op de beperkte
ambities en uit meteen ook de vrees dat zelfs die doelstelling dreigt
gemist te worden.
Minister Vanackere is resoluut: De besparingen op de
personeelskredieten zijn duidelijk vastgelegd. De besparing voor 2009
is geïntegreerd in de goedgekeurde kredieten. Dat is een percentage
van 0,91 procent. U zegt dat we dat niet gaan halen. Wel, laten we dat
dan maar afspreken bij de uitvoering van de begroting. Ik zeg u dat ik
ervan uitga dat dit wel zal worden gehaald ().
Recent werden de inspanningen terzake nog bejubeld door de
regeringspartijen (zie o.a. De Zevende Dag 6 september 2009), in de
aanloop naar de begrotingsbesprekingen 2010 duikt het
vervangingsbeleid opnieuw op als te volgen piste.
Waarheid en Dichtung
Aanleiding voor Weyts om wat dieper te graven en de resultaten van de
efficiëntieoefeningen onder de loep te nemen. Volgens de officiële
cijfers, via een schriftelijk antwoord aangeleverd door minister
Vanackere, neemt het aantal ambtenaren in de periode 2006-2009 toe met
0,5%. De evolutie is evenwel zeer ongelijk over de verschillende
beleidsdomeinen. Over de periode 2006-2008 zien we een
personeelsafname bij o.a. Defensie en Werkgelegenheid en een sterke
stijging bij onder meer Wetenschapsbeleid (+ 51 %), ICT (+ 30 %),
Binnenlandse Zaken (+ 11 %) en Buitenlandse Zaken (+ 12,6 %).
Vreemd genoeg blijken sommige liberale departementen flinke stijgers
te zijn, ondanks de uithalen van liberale kopstukken naar het hoge
aantal ambtenaren. Ook persoonlijke beloften moeten er soms aan
geloven. Voor het departement Financiën legde minister Reynders met de
Coperfin-hervorming zich een ratio van 3 op 5 op. Bedoeling is de
fiscale diensten tegen 2015 met een kwart af te slanken in
vergelijking met 2003. In de praktijk lukt dit niet echt. De regel van
drie vervangers voor vijf vertrekkers werd in de periode 2005-2008
strikt toegepast voor de statutairen, zodat zowat 1.000 volwaardige
ambtenaren afvloeiden. Maar de gaten worden heimelijk gevuld met
contractuelen op wie de drie-voor-vijfregel niet wordt toegepast.
Daardoor daalt het personeelsbestand van Financiën enkel zeer miniem.
Kijken we enkel naar de evolutie in het laatste jaar dan merken we
tussen 2008 en 2009 een lichte daling van het aantal ambtenaren:
-0,2%. Ook nu weer verschillen de inspanningen tussen de departementen
erg sterk met grosso modo dezelfde winnaars en verliezers als over de
periode 2006-2008.
Het schijnsel van het lichtpuntje, de daling van het afgelopen jaar,
verbleekt evenwel, eenmaal in het juiste perspectief geplaatst. In
absolute aantallen betekent een daling van 0,2 % en daling met 178
ambtenaren. Een peulschil wanneer je weet dat er in 2009 1.959
ambtenaren op pensioen gaan
Hocus pocus
Daarenboven vertaalt de daling zich niet in een daling van de
personeelskredieten. Laat staan dat de oorspronkelijke doelstelling
van een daling met 1 % gehaald werd.
Weyts ging graven in de aangepaste begroting 2009 en isoleerde per
beleidsdomein de personeelskredieten om die vervolgens samen te
voegen.
Uit de studie blijkt dat de aangekondigde besparing van bijna 1%
omgezet is in een stijging van de personeelskredieten met 0,9%. In
plaats van een besparing van 50-60 miljoen zien we de
personeelskredieten stijgen met bijna 54 miljoen .
Op bijna alle departementen zijn de personeelskredieten plots gestegen
ten opzichte van de oorspronkelijke begroting voor 2009. Het meest
opvallend is de stijging bij de FOD Binnenlandse Zaken en Politie
(+6,5 en +4 M) maar opnieuw ook bij Buitenlandse Zaken (+ 3,2 %).
Stilzwijgend wijzigde de regering haar oorspronkelijk en breed
gecommuniceerde doelstelling omtrent een daling van het aantal
ambtenaren, via de begrotingsaanpassing. Terwijl de doelstelling dik
werd aangestipt in de oorspronkelijke begroting, wordt er met geen
woord over gerept in de toelichting van de begrotingsaanpassing (zie
Algemene toelichting aanpassing begroting 2009, 31 maart 2009, doc. 52
1923/001). Als Tita Tovenaar veranderde de regering de daling van de
personeelskosten plots een stijging. De toverkunst werd echter
heimelijk in een achterkamertje beoefend.
Bij de bespreking van de aangepaste begroting in de commissie verwees
Melchior Wathelet, staatssecretaris voor Begroting, nochtans terloops
(als antwoord op een vraag van H. Goyvaerts) naar de beslissing om het
ambtenarenkorps af te slanken (Doc 52 1924, blz. 51).
Ondertussen verdedigde ook de minister van Ambtenarenzaken tegenover
Ben Weyts in de commissie (eind maart en eind april) nog altijd het
beleid zoals uitgestippeld vóór de aanpassing van de begroting
(begrotingscontrole door de ministerraad goedgekeurd eind februari).
In de Kamercommissie van 22 april, dus na de aanpassing van de
begroting, haalde minister Vanackere nog steeds de cijfers van de
oorspronkelijke begroting aan de daling van de personeelskredieten met
0,9 % dus - maar verklaart hij langs de neus weg dat de voorzitters
van de FODs de vrijheid krijgen om desnoods de besparingen te
realiseren op de werkingskredieten in plaats van via de
personeelskredieten.
Tot slot: hoe komt het dat tussen 2008 en 2009 het aantal ambtenaren
daalt met 0,2% en de personeelskredieten toch stijgen? Een veelheid
van factoren spelen daar een rol: een alsmaar ouderwordend
ambtenarenapparaat wordt ook alsmaar duurder (anciënniteit), diegenen
die vertrekken worden vervangen door werknemers met een hoger diploma
én een hoger loonbarema, mensen promoveren
Conclusies
De regering faalt in de vooropgestelde doelstellingen, laat staan dat
het beleid nog maar in de buurt komt van de wilde plannen die Open VLD
in het nabije verleden lanceerde. Nog steeds, ook nu weer bij de
nieuwe begrotingsbesprekingen, worden allerhande doelstellingen inzake
de daling van het aantal ambtenaren gecommuniceerd.
Maar intussen werden heimelijk de doelstellingen bijgeschroefd.
De bevolking wordt in de maling genomen, net als het parlement.
Ten gronde mist de regering een unieke kans. Iedereen is het er over
eens dat er iets moet gebeuren aan de efficiëntie van het federale
overheidsapparaat. Daarnaast noopt de economische krimp tot een
ingrijpen in de overheidsuitgaven.
De pensioneringsgolf biedt de federale regering zodoende een
uitgelezen kans om een ingrijpende efficiëntieoefening door te voeren,
zonder één enkel ontslag.
Vooralsnog laat de regering deze kans schieten. Recent communiceerde
minister Vanckere dat hij 2 % afpietste van de personeelskredieten,
maar wat is die belofte waard als heimelijk de cijfers worden
aangepast en de oorspronkelijke objectieven al niet gehaald werden?
Straks dient de federale regering aan te kondigen dat er, in het kader
van de begrotingsopmaak,, meer inspanningen zullen gevraagd worden van
de belastingbetaler. Hoe gaat de federale regering die verantwoorden,
als ze niet bereid of bij machte is om het zelf wat met minder en toch
efficiënter te doen?
Auteur:
Ben Weyts
Kamerlid N-VA
Meer informatie:
Contactpersoon: Valerie Van Peel, Adjunct-woordvoerder
Telefoon: 02/219.49.30
Fax: 02/217.35.10
E-post: valerie.vanpeel@n-va.be
Url: www.n-va.be