Maidenspeech Jelleke Veenendaal (VVD)
Begroting VROM 2005
Bijdrage VVD - Jelleke Veenendaal
30 november 2004
Gesproken woord geldt!!!
Embargo tot dinsdag 30 november 21.00 uur!!!
Meneer de voorzitter, hartelijk dank.
Moos komt bij het woningbureau. Hij zegt: 'Ik zoek een woning.' Zegt de ambtenaar: 'Heeft u een urgentieverklaring?' 'Nee,' zegt Moos. Zegt de man: 'Komt u dan over twaalf jaar maar terug.' Vraagt Moos: ''s Morgens of 's middags?'
Het heeft bijna een jaar geduurd voordat één van de onderdelen van mijn portefeuille hier in de plenaire zaal aan de orde komt en dan is het gelijk een begroting. Dat betekent dat ik vandaag mijn maidenspeech hou over de begroting. Niet mis, zou ik zeggen !!
Mijn ouders zijn getrouwd na de oorlog en konden geen woning krijgen. Er was jaren niet gebouwd en er was een enorme woningsnood. In die tijd ging je als je getrouwd was inwonen bij één van de ouders. Ik ben dan ook bij mijn grootvader in huis geboren.
Na 50 jaar, want zo oud ben ik nu, is er niet veel veranderd. Zoals u aan de grap over Moos merkt, hebben al onze regels er niet toe bij gedragen dat het probleem woningnood van na de oorlog is opgelost. Jongeren moeten nog steeds veel te lang wachten op een woning en blijven daardoor lang bij hun ouders. Dat is niet goed; zelfstandig worden leer je het beste als je op je zelf woont.
Ik wil u een voorbeeld geven van een medisch analist, net aan het werk, die een goed inkomen heeft. Iemand die dus niet meer in aanmerking komt voor huursubsidie. Welke keuzes heeft die?
De wens van deze man of vrouw is een kleine woning. Maar die is er niet. Waarom worden die dan niet gebouwd ??
Omdat volgens het punten waarderingsstelsel een kleine woning ongeveer 45 punten oplevert en daar hoort een huur bij van 200-250 euro. Door onze hoge bouwkosten kun je daar zo'n woning niet voor bouwen.
Een corporatie doet dit soms nog wel, omdat die de onrendabele top voor zijn rekening neemt, maar dan is die woning 'sociale woningbouw' en heeft deze analist weer een te hoog inkomen.
Dit voorbeeld maakt duidelijk dat er een verstoorde markt is en dat is volgens de VVD ook één van de redenen dat er niet genoeg gebouwd wordt.
Volgens de VVD werkt de markt alleen als er een rendement wordt gehaald op het geïnvesteerde geld. Dat zal iedereen snappen, want je brengt je geld alleen naar de bank, als je rente krijgt. Een bank met een spaarrekening waar je geen rente op krijgt, zal weinig aantrekkingskracht hebben.
Natuurlijk is de verstoorde markt niet de enige reden. Er zijn er meer:
1. Ten eerste: we bouwen niet waar mensen willen wonen, en hoe mensen willen wonen;
2. Ten tweede: de procedures duren te lang, een traject van 6 jaar is geen uitzondering.
3. Ten derde: een deel van de corporaties is niet actief genoeg en de particuliere markt wil wel bouwen, maar het is voor hen op dit moment niet interessant.
Voorzitter, ik ga nu verder in op de hiervoor genoemde redenen, over wat er volgens de VVD moet gebeuren.
1. De mismatch in de woningbouw!
De doelstelling van het kabinet is om in 2010 het tekort aan woningen teruggebracht te hebben tot 1,5 à 2 %. Hiervoor is het noodzakelijk dat in totaal ca. 445.000 woningen gebouwd worden.
Punt van zorg voor de VVD is dat de aandacht totaal ligt op de aantallen te produceren woningen en dat daarbij te weinig rekening gehouden wordt met de wensen van de consument. Alleen kwantiteit wordt beloond.
Uit onderzoek, de Thermometer Koopwoningen 2004, blijkt dat er een duidelijke mismatch is tussen vraag en aanbod. Bouwprogramma's sluiten te weinig aan bij de wensen van de toekomstige bewoners.
Zo blijkt uit de Thermometer dat 89% van de woonconsumenten een grondgebonden woning zoekt en 11% een appartement. Van de woningen die nu gebouwd worden is 43% appartement en 'slechts' 57% een grondgebonden woning.
Ook bij locaties is de mismatch groot. 30% van de woonconsumenten prefereert een woning in een stad met meer dan 50.000 inwoners. 24% zoekt een woning in een gemeente van 25.000 tot 50.000 inwoners en maar liefst 46% wil graag op het platteland of in een dorp tot 25.000 inwoners wonen. In de praktijk vindt 71% van de bouwproductie plaats op de grote VINEX-locaties en slechts 29% op andere (vaak binnenstedelijke) locaties.
Het rijk is één van de veroorzakers van deze mismatch. In de begroting schrijft de minister immers dat circa 75% van de woningbouwopgave 2005-2009 in de stedelijke regio's dient te worden gerealiseerd en circa 25% in meer landelijke gebieden.
Conclusie: het type woning dat gebouwd wordt én de plaats waar ze gebouwd worden matchen niet met de vraag. Dit leidt er toe dat grote groepen woonconsumenten in de toekomst niet in die woning kunnen wonen waar ze zouden willen wonen. Vanuit liberaal oogpunt is dit een ongewenste situatie.
De VVD pleit voor een bouwprogramma dat in overeenstemming is met de vraag. Niet alleen op aantallen sturen! De bouwopgave moet niet alleen in kwantitatieve termen geformuleerd worden maar ook kwalitatief.
Kan de minister daar een reactie op geven?
Voorzitter, wat helpt om de bouwproductie te stimuleren, is als het rijk meehelpt de mobiliteit te verbeteren. We moeten dus naar meer geïntegreerd beleid op meerdere departementen. Ook hier wil ik u weer een voorbeeld geven.
Uit marktonderzoek blijkt dat Almere tot nog toe een interessante locatie was, maar dat verandert snel. Juist hier heeft het rijk veel grond in bezit en kunnen projecten dus snel gerealiseerd worden. Wat is nu de reden dat mensen in de toekomst niet meer naar Almere willen verhuizen of waarom willen de huidige bewoners van Almere geen nieuwe bewoners??
Infrastructuur !! De sleutelwoorden zijn hier "Voor wat, hoort wat."
Bewoners van Almere hebben, in de huidige situatie, geen behoefte aan nog meer nieuwe bewoners. Dan komen zij alleen nog maar meer in de file te staan, of wordt het openbaar vervoer steeds drukker, want uitbreiding van het spoor komt er ook niet.
Daar moet je als kabinet wat aan doen en daar kún je ook wat aan doen. Er ligt een schitterend plan van Teun Koolhaas, waarbij geld geen probleem is, waar de milieu organisaties aan mee willen werken en wat de problemen van Almere oplost.
Deze minister heeft de mogelijkheid om hier de bouwproductie fors te verhogen. Almere is in de Nota Ruimte ook aangegeven als aandachtsgebied.
Waarom is er bij wijze van spreken niet gisteren al besloten om dit plan te realiseren, ik snap dat niet. Kan de minister uitleggen wat het kabinet van dit plan vindt en waarom dit plan niet direct uitgevoerd wordt? Kan zij hieraan iets veranderen, want zoals gezegd, het geld is hier geen probleem, ook dat is in het plan geregeld.
Volgens mij heeft u een Kamer meerderheid, misschien zelfs wel de gehele Kamer die u hierbij steunt. Wij moeten eens ophouden met jarenlang praten en snel wat gaan doen.
Meneer de voorzitter, dat is ook één van de redenen dat ik actief in de politiek ben gegaan, we moeten goede plannen ondersteunen en snel uitvoeren. Hoe kunnen wij aan de burgers verkopen dat alles zo lang moet duren.
De VVD wil het probleem van woningzoekenden oplossen door snel woningen te bouwen, die mensen ook willen. Dus niet alleen aantallen, maar juist ook kwaliteit. Als er woningen beschikbaar zijn die mensen graag willen hebben, op locaties waar mensen graag willen wonen, zal de doorstroming ook op gang komen.
2.
Het tweede struikelblok zijn de procedures.
Het duurt veel te lang om plannen te realiseren, en bouwprojecten zijn daar een vervelend voorbeeld van. Ook hier moet wat aan gedaan worden.
De ontwikkelaars willen woningen bouwen die ook te verkopen of te verhuren zijn, daar kun je dus ook een vorm van vertrouwen neer leggen. Zij werken nauw samen met de corporaties en het college van B&W van de gemeenten, om bijvoorbeeld in een herstructureringswijk iets goeds neer te zetten. Laat de gemeenteraad dan één keer het plan beoordelen, inclusief eventuele sloop en herhuisvesten.
Laat gemeenteraadsleden dan ook dát doen waarvoor ze in de raad zitten, namelijk controleren of de belangen van alle betrokkenen en de huidige bewoners mee genomen zijn. En laat de uitvoering dan over aan de ontwikkelaars en de corporaties. Bouwbeleid is lange termijn, omdat er grote investeringen mee gemoeid zijn.
Wij horen graag een reactie van de minister.
In Nederland worden veel bezwaarprocedures gestart tegen bouwprojecten. Dat betekent dat mensen zich niet betrokken voelen bij het project, zij willen inspraak. Een bezwaarprocedure is altijd een negatieve start om die inspraak te krijgen. In Engeland is een architect jaren geleden begonnen met een nieuwe manier van plan ontwikkeling, dit heet Community planning.
De gemeente stelt randvoorwaarden. Binnen drie maanden ligt er een stedenbouwkundig plan waar iedereen persoonlijk bij betrokken is geweest en waar veel draagvlak voor is. Wij zouden door middel van een proefproject eens moeten kijken of dit bij ons ook werkt.
De VVD wil de minister dan ook vragen wat zij van dit idee vindt?
De minister is bezig met de VROM vergunning, wat de VVD een goed initiatief vindt. Maar wij zouden een stap verder moeten gaan en een VROM-loket moeten krijgen. De burger vraagt een vergunning aan en achter het loket worden de afzonderlijke vergunningen, indien noodzakelijk bij andere ministeries, geregeld. Eén vergunning, binnen korte tijd dat is noodzakelijk, ook om onze economie te ondersteunen. De VVD vindt dat burgers en bedrijfsleven geen hinder van de overheid mogen ondervinden, maar ondersteuning moeten krijgen.
Bij de herstructurering van de 56 wijken willen we een
goed evenwicht in sociale huur, wat duurdere huur en eenvoudige koop. Dat betekent dat corporaties willen of moeten samenwerken met marktpartijen. Op dit moment is deze samenwerking niet goed mogelijk door beperkingen in het BBSH. De eis dat corporaties een meerderheidsaandeel moeten hebben in een samenwerking met een marktpartij, maakt het onmogelijk om met elkaar te ontwikkelen.
Wij willen de minister dan ook vragen om hier snel wat aan te doen.
Bij meerdere wijken in de herstructureringsgebieden zou buiten het bouwen meer moeten worden gedaan om de kwaliteit van de wijk te verbeteren. Winkels moeten weer terug komen en de werkgelegenheid in de wijk moet bevorderd worden. Als een wijk erg slecht is, duurt het een tijd voordat de bedrijvigheid weer terug komt.
Om dit te bevorderen pleit de VVD voor het invoeren van kansarme zones of investeringszones. Hiermee kunnen bedrijven een uitstel van belasting krijgen of een kwijtschelding van overdrachtsbelasting. Gekoppeld hieraan zouden deze bedrijven 30 % werknemers uit de wijk moeten aan nemen. Een samenwerking met de Taskforce Jeugdwerkloosheid (van Hans de Boer) zou de VVD ook erg toejuichen.
Wij vragen de minister om een proef te doen met één of twee wijken. Goede wijken hiervoor zouden bijvoorbeeld Kanaleneiland (in Utrecht) en de Tarwewijk (in Rotterdam) kunnen zijn.
3.
En dan het functioneren van de corporaties. Laat ik beginnen met de vaststelling dat er veel goede corporaties zijn, die hard werken aan het verbeteren van hun bezit en de omgeving. Maar er zijn er ook die weinig doen, klagen dat zij geen geld hebben en slecht worden geleid.
Tegelijkertijd is vandaag duidelijk geworden dat de corporaties een gezamenlijk vermogen hebben, dat gegroeid is naar bijna 15 miljard euro. Daar moeten we wat aan doen.
Daarom komen wij met een voorstel om meerdere problemen op dit gebied op te lossen.
Het voorstel van de VVD is om alle corporaties integraal vennootschapsbelasting te laten betalen. Dat betekent dat alle activiteiten worden belast. Zoals u weet, vragen vele corporaties hier zelf om.
Corporaties moeten niet sparen. Er moet een regeling komen dat corporaties vennootschapsbelasting gaan betalen over het rendement van hun vermogen.
Te vergelijken met het spaargeld waar u en ik ook belasting over betalen, of we het nu sparen of niet. De belastingdienst gaat ervan uit dat we een rendement kunnen maken. Dat moet ook bij de corporaties gebeuren.
Corporaties hebben volgens het BBSH 10 % eigen vermogen, maar wij weten dat zij veel meer in kas hebben, op dit moment 15 miljard.
De verwachting is dat als wij niets doen, deze overmaat, dus het gedeelte boven die 10 %, zal oplopen tot 23 miljard in 2010 !
Wat levert die belasting op het rendement van het eigen vermogen van corporaties op??
Alleen al over het verplichte deel van 10 %, levert dit 60 miljoen euro per jaar op. Over de overmaat nog veel en veel meer!!
Eén ding moet natuurlijk wel goed geregeld worden, namelijk dat dit geld geoormerkt wordt. Het voorstel van de VVD is, om dit geld te gebruiken als extra geld voor de herstructurering, want daar is het het hardste nodig.
De VVD hoopt op een brede steun voor dit voorstel in de Kamer en wil de minister vragen om een goed onderzoek te doen naar de mogelijkheden die ik net heb genoemd.
Hoe worden corporaties geleid:
Corporatie directeuren zijn bijna altijd ook bestuurder. Dat kan dus niet. Hoe kun je goed intern toezicht hebben als de directeur ook in de Raad van Bestuur zit. Corporaties hebben een Raad van Bestuur, maar wat doet die en is het aantal bestuursleden wel juist??
De VVD heeft daar zo zijn vraagtekens bij en wil graag van de minister weten wat zij daarvan vindt.
Corporate governance, en het van toepassing verklaren van de code Tabaksblat op de corporaties is hier volgens de VVD noodzakelijk. De code Tabaksblat geldt alleen voor beursgenoteerde bedrijven, maar de minister kan de corporaties aanwijzen deze code in te voeren.
Voorzitter, ik had het net al even over het toezicht op corporaties. Dat kan volgens de VVD anders en beter, maar ook het externe toezicht kan anders ingericht worden. Ook dat zou weer geld kunnen opleveren, geld dat naar de woningbouw zou moeten.
Op dit moment hebben wij twee organisaties buiten VROM die toezicht houden. Het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Beide organisaties worden door de corporaties betaald. Als je kritisch kijkt naar wat deze organisaties doen, kun je er niet omheen dat er overlap is.
Het WSW is een organisatie die de financiële situatie van de corporaties goed in de gaten houdt. Het Centraal Fonds doet dat ook en groeit de afgelopen jaren gestaag.
Het Centraal Fonds is gegroeid van 16 medewerkers in 2000 tot 28 in 2003. Deze ZBO groeit en groeit; uit publicaties uit de krant blijkt dat deze ZBO ook nog één van de duurste is.
De VVD zou graag willen weten of de taken van het CFV niet voor een deel overgenomen kunnen worden door het WSW??
Volgens ons zou er eens goed naar de taken gekeken moeten worden. De VVD weet dat de minister het totale toezicht op dit moment onderzoekt en wij zouden graag deze optie mee genomen willen zien.
Voorzitter, ter afsluiting zou de VVD nog kort een paar zaken willen aanstippen:
Huisjesmelkers
Het plan van de VVD-fractie van Den Haag willen wij graag door voeren. Alle gemeenten van Nederland zouden de mogelijkheid moeten hebben om de huisjesmelkers aan te pakken. Het plan dat de PvdA nu bij de begroting presenteert, is een wat zwakkere vorm van dit plan. Wij zullen dit steunen, maar wij willen de minister vragen om het plan van de VVD Den Haag uit te voeren.
Kraken en tijdelijke verhuur
Vorig jaar bij de begrotingsbehandeling van EZ is de motie Ten Hoopen aangenomen die de regering verzoekt het kraken van bedrijfspanden te verbieden. Ook op de moties van Van As, die het verruimen van de eisen op het gebied van tijdelijke verhuur van woningen bepleiten, wil de VVD nogmaals wijzen. De VVD wil deze moties alsnog zien worden uitgevoerd en steunt daarin de fractie van het CDA.
---- --
VVD