Den Haag, 30 november 2004
Bijdrage PvdA-fractie bij de behandeling van de VROM-begroting
Spreektekst PvdA-woordvoerders Co Verdaas en Staf Depla
Spreektekst Co Verdaas
Vz, een begrotingsbehandeling leent zich bij uitstek voor bespiegelingen over het beleid van het departement, het schetsen van weidse vergezichten, het reflecteren op maatschappelijke trends, et cetera. Op het laatste Aedes congres hoorde ik minister Dekker echter verkondigen dat de tijd van analyseren en nadenken voorbij is en dat het tijd is voor actie. Ik ben het daar mee eens. Ik ga het vandaag dus niet hebben over het feit dat de legalisering van 74 vakantiewoningen in het Groene Hart door deze minister wordt afgedaan als een detail, dat de hele wereld zich verbaast over de dreigende afschaffing van onze strenge regels voor de vestiging van detailhandel buiten onze stadscentra, dat een overgrote meerderheid van de bevolking zich zorgen maakt over de bescherming van onze open ruimte en dat Vrom raad, RIVM en RPB die zorgen delen. Wij treffen elkaar maandag immers weer.
Vz, in lijn met de oproep van de minister op het Aedes congres stellen mijn collega Staf Depla en een aantal concrete zaken voor, die ons land een stuk prettiger kunnen maken.
Ik begin met een voorstel dat voort bouwt op het manifest "Iedereen Onderdak in 2007" zoals ik dat vorig jaar aan de minister heb overhandigd. Uit de brief die de minister de Kamer vrijdag jl. stuurde maak ik op dat de minister de grondgedachte achter dit manifest nog steeds een warm hart toedraagt. Ik wil vandaag dan ook niet in frustratie omkijken en benoemen wat er allemaal nog meer had kunnen gebeuren, ik wil vandaag vooral een aantal stappen vooruit zetten. Dit jaar presenteer ik daarom 'de woonladder van Verdaas' al hoop ik oprecht dat het in de toekomst de ladder van Dekker zal worden.
Vz, regelmatig lopen in Nederlandse buurten de spanningen hoog op, simpelweg omdat een enkel huishouden de omgeving voortdurend overlast bezorgt. Vaak gaat het om mensen die de weg zijn kwijtgeraakt, soms ook om aso's die zich gewoon niks van hun buren aantrekken.
In de praktijk wordt vaak lang, te lang, met huisuitzetting gewacht. De reden laat zich raden. Huisuitzetting is een zwaar middel, zeker als er kinderen bij betrokken zijn. Daarnaast lost het natuurlijk niks op. Mensen en hun problemen verdampen niet. Men trekt of in bij familie of men zwerft verder op straat. Om die reden worden mensen ook vaak horizontaal uitgezet: men krijgt een nieuwe kans in een andere buurt, hetgeen uiteraard zelden succesvol is.
De enige reden waarom we niet aan dit dilemma weten te ontsnappen is dat er al jaren een taboe rust op het suboptimale wonen. Op de woonladder ontbreekt simpelweg een aantal treden tussen de straat en het gewone wonen. Met het ideaal om iedereen 'gewoon' te laten wonen is uiteraard weinig mis. De realiteit is echter dat dit niet voor iedereen is weggelegd.
Vandaag wil ik daarom een aantal concrete voorstellen doen om de woonladder te complementeren. De kern van mijn voorstel is dat mensen die niet 'gewoon' kunnen wonen sneller uitgezet moeten worden, maar niet op straat mogen belanden. Ze verhuizen naar een lager treetje op de woonladder. Het taboe op suboptimaal wonen moet worden doorbroken. De winst voor de samenleving is evident: het voorkomt dat spanningen in buurten onnodig oplopen, het voorkomt dat hele gezinnen in de anonimiteit verdwijnen, het heeft een opvoedend effect en de maatschappelijke begeleiding van probleemhuishoudens zal vele malen effectiever worden.
Vz, ik zal mijn voorstel in een aantal concrete punten uitwerken in de hoop dat de ladder van Verdaas, de ladder van Dekker wordt. Dat bekt ook beter. Ik wens de minister toe dat zij degene is die de kloof tussen de straat en het gewone wonen dicht!
De kern van mijn voorstel is dat daar waar het gewone wonen, om welke reden dan ook, mislukt, de corporaties de mogelijkheid moeten krijgen om bewoners met een snelle procedure uit te zetten naar een lagere trede op de woonladder.
Ik werk dit voorstel in een aantal concrete punten uit:
* per regio moeten er keiharde resultaatafspraken gemaakt worden over het realiseren van de onderste treden op de woonladder. Om de vrijblijvendheid van die afspraken af te halen, stel ik voor dat ze integraal worden meegenomen in de afspraken die de minister maakt in het kader van het huurbeleid;
* de bouw van de benodigde opvangvoorzieningen zal alleen gerealiseerd worden als aan de versnelde uitzettingsmogelijkheid ook het recht op onderdak (hoe sober ook) is gekoppeld. Indien nodig moet het BBSH (Besluit Beheer Sociale Huursector) hier op worden aangepast;
* in het verlengde van de woningbehoefte onderzoeken moet een landelijke monitor ontwikkeld worden die de omvang en aard van de doelgroep bijzondere huishoudens in beeld brengt. Op een aantal plaatsen in het land wordt al aan zo'n monitor gewerkt, voorkomen moet worden dat er straks twaalf monitoren naast elkaar bestaan. Het Rijk heeft daarbij een bijzondere verantwoordelijkheid;
* in de praktijk hoor ik nog wel eens het excuus dat het suboptimale bouwen wordt beperkt door allerhande regelgeving, zonder dat dit hard wordt gemaakt. Ik vraag de minister daarom - als deze regels al bestaan - deze af te schaffen of vrijstellingsmogelijkheden te creëren, een mooie klus voor een liberale minister, zo lijkt me;
* om te voorkomen dat er geen aandacht meer uitgaat naar preventie en de snelle uitzetting als enige instrument overblijft, moet de minister met de corporaties een protocol overeenkomen, waarin een minimuminzet wordt vastgelegd aan begeleiding bij bijvoorbeeld huurschulden of overlast. Op deze wijze wordt voorkomen dat de snelle uitzettingsprocedure oneigenlijk wordt gebruikt. Het komt nog te vaak voor dat 'de zaak' op zijn beloop wordt gelaten.
Vz, tot slot wil ik de minister nog een voorstel doen. In lijn met ons manifest zijn de provincies Gelderland en Overijssel ieder op hun eigen manier bezig oplossingen te realiseren voor de opvang van dak- en thuislozen. Waar Gelderland, ik chargeer, kiest voor de insteek van de maatschappelijke opvang, kiest Overijssel, ik chargeer wederom, voor de insteek van het bouwen van opvangplaatsen. Dat is mooi en laat ik tevens zeggen dat er veel meer goede dingen in ons land gebeuren. Ik wil de minister voorstellen een pilot Oost-Nederland op te zetten. Dat zal een beetje geld kosten in de vorm van ambtelijke inzet, maar nog veel belangrijker vind ik het dat we ons verplichtingen ervaringen uit die pilot op de Haagse agenda te krijgen en richting beide provincies het signaal af te geven dat we hun inzet steunen en belemmeringen waar mogelijk weg zullen nemen. Uiteraard steunen de beide gedeputeerden, de heren Rietkerk en Esmeijer, mijn idee van harte.
Spreektekst Staf Depla
Vz, juist in deze tijd moeten we mensen vertrouwen geven en niet onzeker maken. Mensen willen de zekerheid dat ze in hun huis kunnen blijven wonen. Dat ze hun huur kunnen blijven betalen. Er op kunnen vertrouwen dat je een dak boven je hoofd en een bed hebt. Zeker weten dat de overheid je steunt bij het leefbaar en veilig maken en houden van je eigen buurt. Er op kunnen vertrouwen dat je er niet alleen voor staat als je geterroriseerd wordt door asociale buren. En dat de overheid duidelijkheid verschaft dat ze er alles doet om integratie te bevorderen.
Op al deze punten moeten we concluderen dat de Minister Dekker onvoldoende prestaties levert. Dat moet beter. Daar hebben de mensen in dit land recht op.
Huurbrief
Uw voorstel om voor 600.000 huurwoningen de huurprijsbescherming af te schaffen heeft veel mensen in onzekerheid gebracht. Je zult in zo'n woning wonen. Je huur gaat stijgen. Met wel 80 euro per maand. Je kan geen kant op. Koopwoningen zijn onbetaalbaar en voor goedkope huurwoningen zijn lange wachtlijsten. Zeker ouderen niet. U bevestigt dit door in uw brief te schrijven dat huurders vier jaar de gelegenheid krijgen om aan het nieuwe huurniveau te wennen dan wel om te zien naar een andere woning. In gewoon Nederlands: betalen of oprotten.
Wie worden er door deze voorstellen het hardste getroffen.
Een verpleegster van 37 woont in de Jordaan. Ze heeft een netto-inkomen van 1250. Ze woont na 13 jaar wachtlijst nu in een huis van 37 m2 en een kale huur van 358 euro. De huurprijsbescherming van deze woning wordt dadelijk afgeschaft. Een kale huur van 600 euro kan zij niet betalen. Ze krijgt vier jaar de tijd om te verhuizen. Ze werkt in Amsterdam, maar er is binnen vier jaar geen woning voor haar. Dit is een van de vele voorbeelden die de laatste dagen tot mij komen.
Dit zijn geen incidenten. Uit het onderzoek van het RIGO van afgelopen maandag blijkt ook dat de woonlasten fors stijgen door u plannen. 27% tot 35% van de huurders is dadelijk meer dan 30% van hun inkomen kwijt aan kale huur. Het treft vooral mensen die rond of onder de 30.000 euro verdienen. Dezelfde groep die ook al te maken heeft met hogere stook, ziekte en kinderopvangkosten. Graag uw reactie op de effecten zoals berekend door het RIGO onderzoek dat maandag is gepresenteerd.
Dan de mensen met huursubsidie. Zolang ze blijven zitten is er niks aan de hand. Maar stel je gaat meer verdienen. Je kan je part-time baan als leraar omzetten naar een fulltime baan. Kan je beter niet doen. Want de straf is dat je huren vrij gegeven worden. Of de oudere waar ik vorige week zaterdag in Amsterdam op bezoek was. Ze woonde op 3 hoog. Ze kon geen trappen lopen. Gelukkig kon ze een benedenwoning krijgen. Zo kon ze in haar eigen buurtje blijven wonen. Dat kan dadelijk niet meer als je in een betere wijk woont. Want als je verhuist krijg je te maken met de vrije markthuren. Bij deze woningnood zijn dat hoge huren. Hoe gaat u de onzekerheid voor deze mensen wegnemen?
De PvdA is voor inflatievolgend huurbeleid De verhuurders hebben forse financiële reserves. En dit weekend bleek dat die weer verder gegroeid zijn. Én toch worden er te weinig woningen gebouwd. Kan de minister uitleggen waarom hogere huren niet alleen tot hogere woonlasten leidt maar ook tot een grotere bouwproductie? Kan de Minister reageren op de stelling dat de echte reden dat er te weinig gebouwd wordt is dat de woningbouwcorporaties te weinig grond beschikbaar hebben. Wat gaat u daar aan doen?
De huren van de niet geliberaliseerde sector stijgen de eerste t wee jaar gelukkig beperkt. Daarna krijgen ze ook inflatie plus 3% voor de kiezen. Voorwaarden is dat corporaties genoeg huizen bouwen. Corporaties moeten 15.000 woningen in 2005 bouwen oplopend naar 21.000 woningen in 2007. Gemiddeld moeten er de komende jaren zo'n 80.000 woningen per jaar gebouwd worden. Dan is 15.000 woningen oplopend naar 21.000 woningen in 2007 toch veel te weinig? Kunt u dat uitleggen? Of kunnen we er vanuit gaan dat de huren in 2007 niet omhoog gaan?
De waarde van een woning bepaalt of de huurprijsbescherming verdwijnt. De huren van de huurwoningen in de betere buurten, Vinex-wijken en gemeenten rond de grote steden zullen vooral stijgen. Neem het voorbeeld van de Haaglanden. Het is hen gelukt de trend van segregatie te keren. In de gemeenten als Zoetermeer, Westland etc is het aantal goedkope woningen gestegen. En in Den Haag zijn meer mensen vastgehouden met een hoger inkomen. Door uw beleid zal van een groot aantal huurwoningen in bv Zoetermeer de huurprijzen vrij worden gegeven. Daardoor breekt u het prille begin van doorbreken van ruimtelijke segregatie in de knop.
Welk rechtsmiddel heeft u om verhuurders te dwingen genoeg betaalbare woningen in betere buurten en gemeenten rond de grote steden beschikbaar te houden?
Ook zou de PvdA de Minister willen vragen of zij bereid is wetenschappelijk onderzoek te alten doen naar de effecten van haar huurbrief op de segregatie?
Tegelijkertijd gaat u 95.000 goedkope woningen in probleemwijken afbreken. Waar moeten de mensen met lage en midden inkomens heen? Volgens de PvdA leiden uw voorstellen tot concentratie van mensen met lage inkomens en minder kansen. U vindt liberalisering blijkbaar belangrijker dan het bevorderen van de diversiteit in de wijken. Tegen deze achtergrond wil de PvdA fractie weten hoe u de uitvoering van de Motie Bos die vraagt om meer betaalbare woningen in de randgemeenten ter hand heeft genomen. Welke resultaten heeft u geboekt en wat doet u concreet tegen gemeenten die te weinig betaalbare woningen bouwen.
Huursubsidie
Iedereen weet dat er bezuinigd moet worden. Maar dit kabinet kiest er keer op keer voor om de bezuinigingen vooral neer te leggen op de zwakste schouders. De huursubsidie is op 1 juli met 12 euro gekort. Volgend jaar 1 juli wordt dit bedrag verder verhoogd. In Beter-begroting hebben we laten zien dat het ook anders kan. Terwijl het kabinet de woonlasten van huizenbezitters met zonder hypotheek 250 miljoen verlaagt verhoogt ze de lasten van mensen die het het minste kunnen hebben. De PvdA wil de bezuiniging op de huursubsidie tergdraaien.
De PvdA wil dat de Minister meer doet aan het bestrijden van fraude met huursubsidie. Het draagvlak voor dit soort voorzieningen verdwijnt als misbruik niet wordt aangepakt. Het lijkt erop alsof de Minister dit niet zo belangrijk vindt. We moeten in de bijlage van haar brief lezen dat 10% van de huursubsidieontvangers toegeeft fraude te plegen. En ook in de Telegraaf konden we zien dat er 50 miljoen euro per jaar gefraudeerd wordt. Waarom lezen we dat niet in uw brief. Waarom geen voorstel met maatregelen om dit terug te dringen. Waarom maar 7 inspecteurs. Waarom geeft u geen gehoor aan de wens vanuit bv de gemeente Utrecht om deelname van uw inspecteurs aan interventieteams? Elke euro die hierdoor bespaard wordt willen we steken in het verminderen van de korting op de huursubsidie van mensen die het wel nodig hebben.
Leefbare buurten
De PvdA legt zich er niet bij neer dat mensen in een wijk wonen waar ze alleen blijven wonen omdat ze geen andere keuze hebben, omdat zij niet in staat zijn de verhuiswagen te betalen. Gedwongen segregatie moet worden voorkomen. Juist in eenzijdig gebouwde buurten hoopt sociale ellende zich nu op. Dit soort buurten wordt door veel bewoners als onleefbaar ervaren. In alle 56 wijken is de oplossing voor de problemen echter sloop/nieuwbouw. Is dit wel een kosteneffectieve aanpak om de leefbaarheid en diversiteit van buurten te vergroten? Wat de PvdA betreft: als het zonder slopen kan graag. Maar als fysieke kwaliteit van woningen en woonomgeving zo slecht is dat slopen wél moet. Graag een reactie van de Minister.
Mensen in dit soort wijken kunnen niet wachten op ingrijpende loop/nieuwbouw-programma's. Er moet morgen iets gedaan worden aan de veiligheid en leefbaarheid in deze buurten. Conciërges, renovatie, woonruimteverdeling etc. Alleen dan kan voorkomen worden dat mensen die het iets beter krijgen deze buurten verlaten. Het behouden van deze mensen is het beste instrument om op korte termijn diverse buurten te krijgen.
Aanpak illegale verhuur en huisjesmelkers
Het bestrijden van huisjesmelkers en illegale verhuur is een belangrijk wapen in de strijd tegen verloedering en onveiligheid. De PvdA vindt dat we weer moeten weten wie waar woont. Het opheffen van de anonimiteit komt zowel de leefbaarheid als de veiligheid ten goede. Huisjesmelkers aanpakken omdat het gepaard gaat met uitbuiting en fraude. Fraude en illegale verhuur kan makkelijker bestreden worden als de officiële instanties weten waar wie woont. Dit is ook belangrijk bij de bestrijding van het terrorisme.
Daarom wil de PvdA verhuurders verplichten periodiek te controleren of er in de eigen woning sprake is van illegale verhuur. Tegenover deze verplichting staat dat de verhuurders ook meer instrumenten in handen krijgen om illegale onderhuur aan te pakken. Verhuurders moeten in het GBA kunnen zien wie er in hun woning staan ingeschreven. Bij vermoeden van onderhuur moet de bewijslast omgedraaid worden. De huurder moet bewijzen dat er geen sprake is van illegale onderverhuur. Huisjesmelkers moeten ook harder worden aangepakt. De uitvoering van de Motie Dijsselbloem CS om de wet Victor uit te breiden naar illegale verhuur heeft onze steun. Er moet echter meer gebeuren. De succesvolle interventieteams in Rotterdam en Den Haag laten zien dat de aanpak om van deur tot deur te gaan werkt. Zij kunnen hun werk gerichter doen als elke verhuurder aan de gemeenten moet melden hoeveel mensen er in een woning kunnen wonen. Door dit te koppelen aan gemeentelijke bestanden kunnen verdachte panden eerder worden opgespoord. Huisjesmelkers moeten in de portemonnee getroffen worden. Het systeem van aanschrijvingen en dwangsommen werkt te traag. Daarom bestuurlijke boetes. Hierbij wil ik ons 6 puntenplan aan de Minister aanbieden en een reactie op alle 6 afzonderlijke punten vragen. Welke punten gaat ze overnemen en wanneer kunnen we resultaat verwachten. De bewoners van deze buurten moeten er op kunnen vertrouwen dat illegale verhuur en huisjesmelkers worden aangepakt.
U heeft 500 miljoen bezuinigd op de ISV. Hierdoor wordt er 5 miljard minder geïnvesteerd in de steden. Wat betekent dit voor uw ambitieniveau? In de begroting staat dat dit niet hoeft worden aangepast. Hoe geloofwaardig is dat. In al mijn bezoeken in de steden worden nu ook de gevolgen van de bezuinigingen op de sociale peiler zichtbaar. Aanpak van verloedering, overlast en sociale achterstand valt hierdoor stil. Na de verkiezingen van 2002 waren we het eens. De verloedering van buurten moest worden aangepakt. Alle mooie beloftes worden weer niet nagekomen. En dat is niet goed voor het vertrouwen. Graag uw reactie.
Bij de begrotingsbehandeling van 2004 heeft u toegezegd dat u er persoonlijk voor zou zorgen dat geen enkel project niet doorgaat vanwege geldgebrek bij corporaties. Ook zou u de projectensteunregeling aanpassen zodat corporaties met grote opgave maar te weinig vermogen geholpen kunnen worden. Hoe staat het er mee. En kunt u me vertellen wanneer Centrade in Lelystad en in Dordrecht projectensteun gaan krijgen?
56 wijken aanpak
De postcode mag niet de perfecte voorspeller zijn voor maatschappelijke voorspoed of ellende. Daarom steunen wij de aanpak om met prioriteit in 56 wijken de leefbaarheid te verbeteren. Tegen die achtergrond snappen we de regering niet waarom nog steeds afwijzend wordt gereageerd om:
a. op de voorstellen om de overdrachtsbelasting bij wijkontwikkelingsmaatschappijen in deze 56 wijken in zijn geheel af te schaffen;
b. BTW korting voor investeringen in deze buurten. Steun voor MKB is mooi, maar waarom blijft u volhouden dat BTW-verlaging voor nieuwbouw en renovatie in de 56 wijken niet mag van Europa. Waarom is in Zweden wel door Europa goedgekeurd om de BTW te verlagen van 25% naar 5% in aantal regio's met woningtekort? Waarom bent u niet bereid om een pilot in de tarwewijk in Rotterdam en Kanaleneiland in Utrecht te starten.
Particulier opdrachtgeverschap. Kunt u ons uitleggen hoe U dit ook voor mensen met lagere en middeninkomens stimuleert.
Tot slot
Aanpak van de woningnood staat hoog op ons prioriteitenlijstje. De bouw in IJburg loopt vertraging op. Het lijkt door procedurefouten te komen. In januari dit jaar is er een motie van het lid Koopmans aangenomen waarin gevraagd is de bestuurlijke lus te introduceren. Hierdoor kunnen dit soort fouten sneller hersteld worden. Wanneer kunnen we het wetsvoorstel waarin in die motie om gevraagd is in de Kamer verwachten?
Partij van de Arbeid