Den Haag, 23 november 2004
BIJDRAGE SHARON DIJKSMA (PVDA) BIJ BEGROTING VERKEER EN WATERSTAAT
De begroting verkeer is naast de behandeling van het MIT een belangrijk moment in de discussie tussen minister en Kamer over de koers die het kabinet vaart op het terrein van mobiliteit en infrastructuur. Nu ik in dit debat het spits mag afbijten is de keuze aan onderwerpen zo groot dat ik nauwelijks weet waar te beginnen.
Het moment is in elk geval gekomen om een eerste balans op te maken van het beleid dat deze minister heeft gevoerd en de resultaten ze daarbij heeft behaald. De minister heeft op een groot aantal punten bakzeil moeten halen en daarmee is ze niet bepaald gestegen op de lijst van meest geslaagde bewindslieden. En ik moet erbij zeggen dat ik dat persoonlijk jammer vind omdat de traditie van resultaatgerichte vrouwen aan de top van het ministerie van V&W hiermee geen vervolg lijkt te krijgen. Waaraan ontleen ik het recht om deze harde woorden te spreken? Een paar voorbeelden:
· een zwalkend beleid op het terrein van de aanbestedingen in het openbaar vervoer. Eerst wil de minister de grote vier steden dwingen om aan te besteden, vervolgens volgt uitstel en inmiddels voor Den Haag tot 2017 afstel. Geen misverstand: de PvdA is tegen verplicht aanbesteden, maar weet deze minister zelf wat ze wil? De PvdA wel; wij willen af van de verplichting tot aanbesteding voor de grote 4. Daarbij moet het belang van de reiziger wel voorop staan, dus eisen we harde afspraken met de GVB's. Verplichte verzelfstandiging in 2007 gecombineerd met een harde reductie van overbodige bureaucratie en een flinke verbetering van efficiency. Als aan die voorwaarden in 2009 niet wordt voldaan kunnen we alsnog overgaan tot het verplicht stellen van aanbesteding.
· de nota mobiliteit is aan grote vertraging onderhevig en nu deze eindelijk verschenen is verzucht zelfs collega Hofstra dat het door hem in de prullenbak gesmeten NVVP van Netelenbos beter was! In deze nota ontbreekt ieder spoor van visie op de stroomversnelling waar de groei van de mobiliteit in terecht gekomen is. Ik kom daar later op terug, voorzitter.
· de minister heeft geen lef om noodzakelijke maatregelen zoals het beprijzen nog in haar periode een serieuze start te geven, terwijl ze de files enkel wil oplossen met het ouderwetse adagium "meer asfalt". Ook op dit punt zal ik zo meteen een voorstel doen.
· de minister verliest zich in juridische procedures en zij beheerst de materie onvoldoende wat blijkt uit de aaneenschakeling van incidenten bij grote projecten als de HSL Zuid, de Betuweroute en niet te vergeten de spoedwet wegverbreding.
· de minister heeft de verkeerde prioriteiten; ze onderschat het belang van een goed milieubeleid en hecht naar onze smaak te weinig waarde aan het openbaar vervoer.
· de voortdurende verontachtzaming van de Kamer is de PvdA een doorn in het oog dit blijkt bijvoorbeeld als de minister samenwerkingsovereenkomsten ondertekent waar zij dan weer later haar handtekening onder weg moet halen (ZZL, PMR)
Voorzitter, ik kom tot het eerste van de twee hoofdpunten in mijn betoog
De filebestrijding moet worden geconcentreerd op stedelijke bereikbaarheid
Waar de Nota Ruimte nog een aantal ideeën omvat over stedelijke bereikbaarheid is de Nota Mobiliteit volstrekt visieloos. De praktijk van het MIT spreekt echter boekdelen: van de nieuw beschikbare gelden in 2011-2014 gaat een derde naar één project, de Maasvlakte. (Terwijl dit soort megaprojecten veel slechter scoren op maatschappelijk rendement dan stedelijke bereikbaarheid). Een groot deel gaat op aan onderhoud, en dat vinden wij ook nodig. Voor het werkelijk oplossen van de problemen blijft zo maar bar weinig over, en waar wordt dat aan besteed: de aanleg van nieuwe wegen ! In de periode 2015-2020 gaat zelfs de helft naar aanleg wegen 18,6) en de andere helft naar onderhoud (20), aanleg spoorwegen ligt vanaf dat moment gewoon stil!
Hiermee kiest het kabinet duidelijk voor het heilig verklaren van de verkeersproblemen op de lange afstand, terwijl uit alle onderzoeken blijkt dat de echte fileproblemen zich voordoen rondom en binnen de steden. Om die reden is het toekomstperspectief dat de Nota Mobiliteit en deze begroting schetsen weinig hoopgevend. Om de echte congestieproblemen op te lossen is het nodig te investeren in het verbeteren van de doorstroming op de weg binnen en rondom steden, ik kijk dus met belangstelling naar het voorstel van collega Van Hijum, en moet de burgers met snelle, hoogwaardige openbaar vervoerssystemen (light rail) een aantrekkelijk alternatief worden geboden. Is de minister bereid om de verantwoordelijkheid voor de light rail projecten niet uitsluitend bij de regio's neer te leggen? Dan kan uit de BDU immers nooit en te nimmer worden opgehoest? De doorstroming op wegen kan ook worden bevorderd door op heel drukke plaatsen in stedelijke gebieden langzamer te gaan rijden (80 km). Daarnaast is een snelle invoering van de kilometerheffing nodig. Om die reden wil mijn fractie, in navolging van wat wij vandaag in het FD konden lezen over het CPB, een datum afspreken waarop we gaan beginnen met beprijzen. Uit alles blijkt dat de kilometerheffing nu snel moet worden ingevoerd, er is een groot politiek draagvlak voor in de Kamer en ook de maatschappelijke tegenstanders van het eerste uur lijken om. Smeed het ijzer als het heet is en prik een datum! Ik zou zeggen nog voor het einde van deze kabinetsperiode! Mijn fractie overweegt op dit punt een motie, maar we hopen op een toezegging van de minister.
Het leuke plannetje van Hofstra om nu maar met dubbeldekssnelwegen te starten (nog los van de vraag of dit uit oogpunt van leefbaarheid en milieu wenselijk is) is voor ons geen optie. Dan sta je straks gewoon boven elkaar in de file. Op één punt wil mijn fractie de minister graag steunen, van ons mag er tol geheven worden op meer plaatsen dan nu gebeurd. Ook als het voor een experiment nodig is op reeds bestaande wegen.
Tenslotte wil ik graag nog iets kwijt over de gladde wegen. Dat is toch een soap aan het worden. Waarom is dit probleem niet eerder aangepakt en waarom geldt hier niet de regel oud voor nieuw zoals de minister wel bij het spoor hanteert???
Stads en Streekvervoer in verval!
Hoewel de minister een goed voorstel doet om de door Balkenende II ingevoerde bezuinigingen gedeeltelijk terug te draaien blijft het stads- en streekvervoer achteruit gaan door vergeten bezuinigingen.
Het eerste kabinet Balkenende bezuinigde fors op het stads- en streekvervoer en de regionale treinverbindingen die niet in het hoofdnet (en dus binnen de concessie) vallen. Veel buslijnen in regio's als Gelderland en Friesland worden nu geschrapt, bussen rijden minder frequent en de tarieven voor de reizigers gaan omhoog. Kortom: de reiziger betaalt meer voor minder. Het kabinet laat de regio's in de steek door het openbaar vervoer juist buiten de Randstad met bezuiniging op te zadelen en in veel regio's vreest men voor het voortbestaan van de regionale treinlijnen. Mensen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer (veelal ouderen en scholieren) hebben over het algemeen geen alternatief en zitten met de gebakken peren.
De PvdA wil 200 miljoen (amendement) meer investeren in het openbaar vervoer. Wij betalen dat uit de aanleg van wegen, omdat daar een onevenredig groot bedrag naar toe gaat. Maar voor wat, hoort wat. Wij pleiten niet voor het evenredig over het land verdelen van gelden maar voor de inzet in experimenten. Alleen die regio's die in staat zijn om met innovatieve plannen te komen waarmee we de bussen weer 'vol' krijgen kunnen in onze voorstellen aanspraak maken op een bijdrage. De 200 miljoen wordt dus gestopt in een innovatiefonds waaruit experimenten met tariefdifferentiatie (waaronder gratis OV), alternatieve dienstregelingen, vervoer op maat en een betere aansluiting van trein, tram, bus, auto en fiets kunnen worden betaald. Is pleidooi is ook om minder regels van bovenaf op te leggen en meer ruimte voor opdrachtgevers en vervoerders om te experimenteren toe te staan. Is de minister bereid om dit voorstel voor vermindering van regels in het streekvervoer toe te staan? Ook moet het mogelijk worden alle geldstromen voor gehandicaptenvervoer, zittend ziekenvervoer, schoolvervoer etc te bundelen. Het is een moesjawara aan regels dat hieraan ten grondslag ligt. Kan de minister met haar collega's in het kabinet niet eens afstemmen dat de schotten eruit gehaald worden? Over regeldrift gesproken...
Bij de begroting VWS is een PvdA-motie ingediend over gehandicaptenvervoer: "verzoekt de regering om geen maximum te stellen aan het aantal jaarlijks gesubsidieerd te verreizen kilometers per persoon in de Valys-regeling en om hiervoor dekking te zoeken in de begroting van het ministerie van Verkeer en Waterstaat". Hiervoor hebben wij nu een met dekking gelegd Amendement
Veiligheid in het openbaar vervoer en het vliegvervoer ook belangrijk. Hufters moeten worden aangepakt. Voor OV heeft de PvdA eerder een reisverbod bepleit. Hoe ver staat het daar nu mee? Voor wat betreft de invoering van de chipkaart hebben wij nog wel enige zorgen: komt het rijksgeld, dat nu in de BDU gestopt lijkt te worden, wel op de juiste plek terecht? En is de afstemming tussen NS en de regio's over de techniek die zal worden gebruikt wel adequaat?
Voor vliegtuigen zou in Europees verband gestreefd moeten worden naar internationaal toepasbare zwarte lijsten zodat ook hier hufters kunnen worden geweerd. Is de minister bereid dit voorstel op te pakken?
Een laatste opmerking over verkeersveiligheid: amendement Van Hijum en Dijksma over Team Alert.
Partij van de Arbeid