Actieplan Alcoholzorg
`verslag activiteiten over het jaar 2003'
september 2004
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
Inhoudsopgave
1. INLEIDING....................................................................................................................................3
2. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN...............................................................................................4
3. RESULTATEN VAN HET TWEEDE JAAR ACTIEPLAN ALCOHOLZORG............................................5
a. Uitbreiding van het aantal cliënten met alcoholproblematiek.................................................5
b. Innovatie van de alcoholzorg versus uitbreiding bestaand aanbod .........................................5
c. Soorten projecten.....................................................................................................................5
d. Aantal projecten ......................................................................................................................6
4. KNELPUNTEN EN VERBETERPUNTEN...........................................................................................9
5. GEPLANDE ACTIVITEITEN IN 2005...............................................................................................9
Registratie en evaluatie 2004.......................................................................................................9
Rapportage GGZNederland pagina 2 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
1. Inleiding
In 2001 besloot het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de verslavingszorg
in het kader van de Alcoholnota een extra financiële impuls te geven om meer mensen
met alcoholproblemen te kunnen bereiken.
Onder de naam "Actieplan Alcoholzorg" hebben de gezamenlijke instellingen voor
verslavingszorg voor de uitvoering van de zorg vanaf 2002 extra geld ontvangen.
Het gaat hierbij om een bedrag van 7,3 miljoen euro. Dit extra budget heeft een structureel
karakter en is toegevoegd aan de reguliere CTG budgetten van de instellingen.
Als belangrijke voorwaarde heeft de rijksoverheid gesteld dat de instellingen aantonen dat
zij met behulp van de extra gelden daadwerkelijk meer cliënten bereiken dan in de
voorgaande jaren. Voor 2002 was een toename van 1850 cliënten afgesproken, voor 2003
4200 en voor het laatste jaar 2004 staat gepland dat er een toename zal zijn met 7325
alcoholcliënten in behandeling t.o.v. 2001.
Dit verslag is een verantwoording van het tweede jaar Actieplan Alcoholzorg (het jaar
2003).
De belangrijkste conclusie is dat de gezamenlijke instellingen de centrale doelstelling
gerealiseerd hebben: ten opzichte van 2001 zijn 4266 cliënten met alcoholproblemen meer
bereikt, is 101% van de afgesproken doelstelling.
Het verslag gaat vervolgens in op de verschillende projecten die de instellingen hebben
ontwikkeld om meer cliënten te bereiken en van goede zorg te voorzien. De instellingen
melden dat zij met behulp van de extra gelden in totaal 86 projecten uitvoeren. Het aantal
was in 2002 81.
Er is een inventarisatie gehouden naar de problemen en knelpunten die de instellingen bij
het ontwikkelen van de projecten en het realiseren van een hoger bereik aan
alcoholcliënten zijn tegengekomen. Dit heeft wederom geleid tot een aantal advies- en
verbeterpunten voor de komende periode.
namens de Instellingen voor Verslavingszorg betrokken bij het Actieplan Alcoholzorg,
Toon de Vos
GGZ Nederland
Rapportage GGZNederland pagina 3 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
2. Conclusies en aanbevelingen
Op basis van de informatie die de lidinstellingen hebben aangeleverd zijn de volgende
conclusies en aanbevelingen te geven:
1 De instellingen voor verslavingszorg hebben de centrale doelstelling
`vergroting van bereik van het aantal cliënten met alcoholproblemen' voor
101 % gerealiseerd. In 2003 zijn volgens opgave van de instellingen
4266 cliënten of cliëntsystemen meer bereikt dan in 2001.
2 Het Actieplan Alcoholzorg heeft ook in 2003 geleid tot daadwerkelijke
intensivering en innovatie van de alcoholzorg. De 18 instellingen die vanaf
2002 extra geld hebben ontvangen, zijn in 2002 in totaal 81 projecten
gestart. In 2003 is een groot deel van de opgestarte projecten overgaan in
de uitvoeringsfase. In totaal werden er nu 86 projecten uitgevoerd.
3 Een inventarisatie naar mogelijke problemen bij de invoering van het
`Actieplan Alcoholzorg" wijst uit dat bij de besteding van de extra middelen
en de ontwikkeling van de verschillende projecten de meeste instellingen
ook in 2003 geconfronteerd zijn met een aantal knelpunten.
Rapportage GGZNederland pagina 4 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
3. Resultaten van het tweede jaar Actieplan Alcoholzorg
a. Uitbreiding van het aantal cliënten met alcoholproblematiek
Het onderzoek van GGZ Nederland naar het Actieplan Alcoholzorg laat zien dat de
gezamenlijke instellingen zich sterk hebben ingespannen om de centrale doelstelling,
namelijk het vergroten van het bereik van alcoholcliënten, te realiseren.
In 2003 hebben de 18 instellingen die extra alcoholgelden hebben ontvangen, in totaal
4266 cliënten met alcoholproblemen meer bereikt dan in het jaar 2001. Dit is 101% van
de geplande meerproductie voor 2003.
Deze gegevens zijn niet gegenereerd uit een centraal landelijk registratiesysteem LADIS,
maar is het totaal van de opgaven van de afzonderlijke instellingen. Iedere instelling is in
onze inventarisatie apart verzocht een eigen opgave vanuit het eigen registratiesysteem
te doen van de cliëntgegevens over 2002.
Reden waarom niet gebruik kon worden gemaakt van een landelijk systeem, in dit geval
het LADIS is de volgende: de gelden van het Actieplan Alcoholzorg zijn beschikbaar
gesteld in het kader van de AWBZ gefinancierde zorg. Speciale afspraken zijn gemaakt
voor de inzet van de niet-AWBZ gefinancierde verslavingszorg, de CAD's. LADIS
registreert de ambulante zorg en niet alle AWBZ-zorg in poliklinische verrichtingen en
klinische verrichtingen. LADIS-cijfers geeft derhalve niet alle geregistreerde zorg voor
alcoholcliënten weer. Om vergelijkbaarheid te houden tussen de rapportages hebben we
er voor gekozen dezelfde systematiek toe te passen als vorige keer. LADIS Kerncijfers
2003 laat overigens wel zien dat er een toename is van 13% van het aantal ingeschreven
alcoholcliënten.
b. Innovatie van de alcoholzorg versus uitbreiding bestaand aanbod
Het aantal projecten wat met behulp van de gelden uit het Actieplan alcoholzorg opgezet
en uitgevoerd wordt is in 2003 verder toegenomen. In plaats van 81 zijn het nu 86
projecten die door de 18 instellingen uitgevoerd worden.
c. Soorten projecten
In het menuboek van GGZ Nederland worden 6 vindplaatsen (aangeduid met de term
`vraagsituatie') en een aantal interventievarianten (`hulp op maat') genoemd.
De vindplaatsen zijn:
1. reguliere hulpverlening voor mensen met alcoholproblemen buiten de normale
kantoortijden, al of niet middels (extra) spreekuren
2. projecten gericht op de probleemsignalering bij en hulpverlening aan werknemers
(met name in samenwerking met Arbo-diensten)
3. verbetering van de samenwerking met de eerste lijn en AGZ: projecten gericht op
vroegsignalering en vroeginterventie
4. uitbreiding van de hulpverlening aan cliënten met alcoholproblemen, die op dit
moment of in het recente verleden te maken hebben of hebben gehad met justitie
5. hulpverlening aan gedetineerden die te kampen hebben met alcoholproblemen
6. hulpverlening aan kinderen van verslaafde ouders, rechtstreeks of in combinatie
met het gezins- of opvoedingssysteem.
Rapportage GGZNederland pagina 5 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
Bij `de hulp op maat varianten' worden in hoofdzaak onderscheiden:
- capaciteit voor langdurige behandeling en begeleiding
- uitbreiding korte interventies, waaronder hulpverlening via internet
- uitbreiding preventie (vroegsignalering en p.r.)
Aan de hand van bovenstaande indeling kan het grootste deel van de projecten
ondergebracht worden in een van 9 rubrieken.
d. Aantal projecten
11 instellingen voerden in 2003 in totaal 20 projecten uit waarbij de bestaande
hulpverleningscapaciteit is uitbreid of aan het bestaande hulpverleningsaanbod nieuwe
varianten zijn toegevoegd. Het gaat hierbij zowel om kortdurende als langdurige
interventies. In vergelijking met 2002 is het aantal projecten met deze insteek licht
teruggelopen. In 2003 gaat het slechts in 2 projecten om geheel nieuw aanbod, de
overige zijn een voortzetting van het project in 2002.
Uitbreiding bestaand aanbod1
Brijderverslavingszorg heeft de alcoholhulpverlening uitgebreid
met een arbeidsreintegratietraject. Onderdeel hiervan is een
zorgboerderij de Noorderhoeve. 970 dagen is hier vanuit
alcoholclienten van de Brijder gebruik gemaakt
De Grift heeft naar aanleiding van overlast in de gemeente
Arnhem door overmatig drinken op straat met succes een
opvang voor dak- en thuisloze alcoholcliënten kunnen openen. De
voorziening is beschikbaar tijdens de uren dat geen andere
dag/nacht verblijfsvoorziening toegankelijk is.
Nieuwe hulpverleningsvarianten voor de reguliere instroom
Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) heeft de
leefstijltraining instellingsbreed ingevoerd.
8 instellingen hebben op basis van de extra alcoholgelden spreekuren voortgezet of
hebben hun diensten kunnen aanbieden buiten de normale kantoortijden. 2 instellingen
zijn in 2003 met deze diensten van start gegaan.
Spreekuren
Binnen de regio's van de Stichting CAD worden verschillende
effecten bereikt met avondspreekuren. In Harderwijk is in
samenwerking met de Meerkanten het spreekuur definitief en
permanent ingevoerd. In Almere is het experiment niet gelukt
1 In de kaders worden voorbeelden genoemd van de verschillende soorten projecten.
Rapportage GGZNederland pagina 6 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
o.a. door minimale belangstelling van cliënten. Gepoogd wordt
een herstart te maken.
In projecten gericht op het bereiken van en hulp bieden aan werknemers met
alcoholproblemen hebben in 2003 6 instellingen geïnvesteerd (was in 2002 gelijk).
Werknemers met alcoholproblematiek
Tactus heeft nieuwe activiteiten ingezet in het kader van
preventie en gezondheidsbevordering binnen bedrijven. In
2003 wordt vooral aandacht besteed aan voorbereiding en
implementatie. Aandacht is er met name ook voor samenwerking
op de werkvloer met GGD en GGZ instellingen.
De Hoop heeft een website ontwikkelt alcohol-en-werk.nl. De
website is operationeel en geeft naast voorlichting de
mogelijkheid om via een zelfhulpinstrument een inschatting te
maken van alcoholproblematiek.
10 instellingen zijn bezig geweest om de samenwerking met de AGZ en de organisaties
in de 1e lijn te verbeteren (was 11 in 2002) in in totaal 14 projecten.
Samenwerking en ondersteuning eerste lijn
Centrum Maliebaan investeert reeds geruime tijd in
wijkgerichte verslavingszorg. De doelstelling om meer mensen
met alcoholproblematiek te bereiken wordt gehaald en de
eerstelijn wordt ontlast. Tevens constateert de Maliebaan dat
netwerkcontacten omgezet worden in samenwerkingscontacten
en de outreachende hulpverleningscontacten toenemen.
Knelpunt is wel dat netwerkactiviteiten niet in productie
omgezet kunnen worden.
Deltabouman in Rotterdam e.o heeft fors ingezet op de
versterking van de relatie met de eerstelijn middels projecten
op het gebeid van ondersteuning aan huisartsen,
huisartsenspreekuur, versterken van de instroomcapaciteit en
beter afstemming met de indicatiecommissie.
Rapportage GGZNederland pagina 7 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
3 instellingen hebben projecten opgezet om mensen te bereiken die vanwege
alcoholproblemen met justitie in contact zijn gekomen.
Vindplaats justitie
Novadic Kentron gaat mentoren scholen van de dependance
van de justitiële jeugdinrichting De Hey-acker in de P.I.
Vossenveld te Vught in het omgaan met middelengebruik van
jongeren in detentie.
In totaal 8 instellingen hebben alcoholgelden gebruikt om netwerken `Kinderen van
alcoholverslaafde ouders' op te zetten of om bestaande projecten `kinderen van
drugverslaafde ouders' uit te breiden met de doelgroep alcoholverslaafde ouders.
Kinderen van (aan alcohol) verslaafde ouders.
Parnassia constateert dat de vraag naar hun preventief project
voor kinderen van verslaafde ouders en familieleden van alcohol
cliënten groot is en daardoor extra inzet vraagt. Zowel in
basiszorg met GGZ en GGD als in voorlichting aan
intermediairen en groepsbijeenkomsten voor familieleden.
De extra mogelijkheden die het internetten en emaillen biedt hebben 5 instellingen
aangegrepen om nieuwe doelgroepen te bereiken.
Digitale hulpverlening
Zoals meerdere instellingen trekt ook Novadic-Kentron het
digitale pad op om haar aanbod te verbreden. In hun geval is
2003 gebruikt om de website vorm te geven en de inhoud te
ontwikkelen en de medewerkers te trainen.
Rapportage GGZNederland pagina 8 van 9
Actieplan Alcoholzorg: verslag 2003
4. Knelpunten en verbeterpunten
De Instellingen ervaren nog steeds knelpunten2 die voor de instellingen vertaald zijn in
advies- en verbeterpunten. Deze belangrijkste waren in 2002:
1. `Geschikt personeel is nog steeds moeilijk te krijgen. Houdt tijdig rekening met de
werving of zet personeel in vanuit andere werkplekken of andere instellingen'. In
2003 was dit voor 4 instellingen nog steeds een probleem.
2. `Zet (alsnog) een projectorganisatie op of stel een aandachtsfunctionaris aan
waardoor de uitvoering, de evaluatie en de bijstelling van het actieplan de juiste
aandacht krijgt. Dit was in 2003 nog slechts voor 1 organisatie een knelpunt.
3. Voor het ontwikkelen van de verschillende projecten is goede samenwerking in uw
regio noodzakelijk. Medewerking van derden is geen automatisch gegeven.
Intensiveer daarom tijdig uw contacten en betrek uw partners bij uw plannen'. Dit was
in 2003 voor 4 instellingen en knelpunt.
4. Verheugend was te constateren dat enkele instellingen geen enkel knelpunt in de
uitvoering van het Actieplan constateerden.
5. Meerdere instellingen constateren dat er met name bij het maken van
productieafspraken met de zorgkantoren nog veel onduidelijkheid is over de
oormerking van de gelden van het Actieplan Alcoholzorg. Met name het afspreken
van projecten wordt hierdoor bemoeilijkt.
In de rapportage over het jaar 2004 zal gemeld worden in hoeverre dezelfde knelpunten
als hierboven genoemd ook nog in 2004 de resultaten negatief beïnvloed hebben.
5. Geplande activiteiten in 2005
Registratie en evaluatie 2004
Medio 2005 zal een zelfde inventarisatie plaats vinden als over het jaar 2002 en 2003
gehouden is. De belangrijkst uitkomsten zullen opnieuw gerapporteerd worden aan VWS.
2 De problemen die door de organisaties het meest gesignaleerd zijn
Rapportage GGZNederland pagina 9 van 9
---- --
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport