De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
ons kenmerk: INH. 2004/819
datum: 11-11-2004
onderwerp: Agrologistiek in Uitvoering: de eerste resultaten
Bijlagen: 3
Geachte Voorzitter,
Door middel van deze brief bericht ik u, mede namens de minister van
Verkeer en Waterstaat, over de voortgang van de ontwikkelingen met
betrekking tot de Visie Agrologistiek. Het doel van de Visie
Agrologistiek (2002) is een bijdrage te leveren aan het verder
ontwikkelen van een duurzame, innoverende en vervoersefficiënte
agrologistiek, ten behoeve van het behoud en de versterking van
economisch krachtige en maatschappelijk verantwoorde agroketens.
Tijdens het AO over de Visie Agrologistiek op 6 februari 2002 is
afgesproken een tiental aansprekende, door het bedrijfsleven
aangedragen en uit te voeren (pilot)projecten op het gebied van
agrologistiek te ondersteunen met kennis en menskracht (Kamerstuk nr.
28141). De regievoering is gelegd bij het Platform Agrologistiek 1.
Eveneens werd toegezegd jaarlijks over de voortgang van de
implementatie van de visie Agrologistiek te rapporteren. Het eerste
voortgangsverslag ontving u 24 juni 2003. In deze brief werd onder
meer de selectie van 9 pilotprojecten toegelicht en werd ingegaan op
de rol en werkwijze van het Platform Agrologistiek.
In de nu voorliggende brief ga ik in op de voortgang van de
pilotprojecten, de selectie van twee nieuwe pilotprojecten, de
geleerde lessen en ervaringen en de werking van het Platform, alsmede
de gevoerde communicatie. Voorts ga ik in op het onderzoek 'Gevraagd:
Gids in Doolhof Wet- en Regelgeving', toegespitst op
agribusinessparken.
Aan het slot van de brief volgen enige conclusies en vervolgstappen.
Stand van zaken projecten
Over het algemeen is de voortgang van de (pilot)projecten, de
zogenaamde A-projecten, bevredigend. Twee projecten zitten momenteel
in de bouwfase: Zuivelpark Hoogeveen en Agribusinesspark
Wieringermeer. De rest is in de planvormingsfase.
Alleen het project Mondiaal Sierteeltnetwerk zal waarschijnlijk niet
in de huidige vorm worden uitgevoerd. De initiatiefnemers willen het
in een andere vorm aanpakken. Bezien zal worden of dit project dan nog
binnen de doelstellingen van het Platform valt. Voor meer informatie
over de stand van zaken met betrekking tot de projecten verwijs ik u
naar bijlage 1.
De selectie van twee nieuwe pilotprojecten
Het Platform heeft ingestemd met twee nieuwe projecten die de A status
krijgen. Dit zijn de projecten California Streaming en UnitNet. De
reden om deze projecten toe te voegen is dat zij in hoge mate
bijdragen aan de uitgangspunten van de Visie Agrologistiek, bijzonder
innoverend en van strategisch belang zijn en een grote
voorbeeldwerking kunnen hebben.
California Streaming
In Greenport Venlo wordt een pilot ontwikkeld waarbij een cluster van
vijf of zes ondernemers een gemeenschappelijk reststromenbedrijf
exploiteert. De werknaam hiervan is 'California Streaming'/'Nieuw
gemengd bedrijf'. Het accent bij California Streaming ligt op andere
vormen van productie en vervoer. Dit leidt tot een duurzamer oplossing
met minder transport.
Het agrologistieke cluster rond Venlo is één van de vijf Greenports in
de nota Ruimte. De integratie van dierlijke en plantaardige productie,
die in het 'Nieuwe Gemengde Bedrijf' geambieerd wordt, betekent een
belangrijke potentiële uitbreiding van de Greenports die nu louter op
plantaardige productie zijn gericht.
Aan het Platform wordt gevraagd:
* Advies te geven over alle logistieke aspecten van deze
grootschalige clustering (zowel intern als extern).
* Hulp te geven bij het voldoen aan wetgeving. Eventueel het creëren
van ruimte in wet- en regelgeving voor deze systeeminnovatie.
* Hulp in de communicatie naar het maatschappelijk veld.
* Te voorzien in een voorzitter van de stuurgroep die het project
langs de klippen loodst.
UnitNet
Het doel van UnitNet is het introduceren van een effectief en
efficiënt netwerksysteem in het goederenvervoer, dat gerealiseerd
wordt door middel van samenwerking tussen de verschillende
transportmodaliteiten en verladende partijen.
UnitNet staat voor: United (alle modaliteiten samen) en Netwerken
(denkend in logistieke systemen en netwerken). Op dit moment is sprake
van een grote concurrentie tussen ondernemingen in dezelfde modaliteit
en tussen modaliteiten onderling. Via UnitNet wordt een concept in
praktijk gebracht, waarbij bedrijven, zowel horizontaal als verticaal,
samenwerken in de keten. De bedrijven opereren niet als concurrenten
maar als samenwerkingspartners die gezamenlijk de groei van het
goederenvervoer opvangen.
Op deze wijze bereiken betrokkenen een win-win situatie: bedrijven
besparen op hun logistieke kosten en kunnen efficiënter opereren. De
maatschappelijke voordelen bestaan uit transportbesparing met als
gevolg onder andere minder CO2-uitstoot en minder transportkilometers.
Om de problemen met het wegvervoer vanuit Spanje naar Noord-Europa te
omzeilen, heeft een consortium van 10 ondernemers inmiddels een eerste
pilotproject achter de rug. Het gaat er om sinaasappels per boot naar
Rotterdam te transporteren. In de toekomst wil men op deze manier zo'n
322.000 (veelal buitenlandse) vrachtritten besparen.
* Van het Platform wordt in de eerste instantie verwacht mee te
denken over een goede communicatiestrategie.
Wat heeft de aanpak van het Platform opgeleverd en wat leren we er
van?
De bedoeling van de aanpak van het Platform, zoals de Tweede Kamer
voor ogen stond, is om door het uitvoeren van (pilot) projecten
ervaring op te doen, er van te leren en via voorbeeldwerking en
communicatie een brede uitrol te bewerkstelligen in de BV Nederland.
Enkele concrete resultaten en leerpunten tot nu toe zijn:
* Door inzet van het Platform is de uitvoering van de projecten
Agribusinesspark Wieringermeer en Zuivelpark Hoogeveen versneld.
* Het Platform heeft zich ingespannen voor het begrippenkader
behorend bij Agrologistiek (zoals Greenports) en de opname hiervan
in de Nota Ruimte. Dit geeft een impuls aan het denken over
agrologistieke oplossingen en agroparken.
* Het Platform heeft in 2003 een quick scan laten uitvoeren naar
succesfactoren van agroparken. Het bleek dat bij geslaagde
projecten drie zaken doorslaggevend waren: 1. een bedrijf dat zelf
er helemaal voor gaat, 2. bestuurders die 'hun nek durven uit te
steken en er voor gaan' en 3. een goed communicatietraject
verbonden aan het project. De hoge administratieve lastendruk
daarentegen fungeert als een knelpunt en leidt er toe dat het een
kwestie is van lange adem om een project te realiseren. Als
voorbeeld kan het Agribusinesspark Wieringermeer aangehaald
worden. Men dacht aanvankelijk de klus te klaren in 1 jaar. Het
werden er vijf doordat veel procedures moesten worden doorlopen.
* Het Platform krijgt daarom ook heel veel signalen binnen over de
hindermacht van de vele regelgeving en administratieve lastendruk.
Een voorbeeld hiervan zijn de stankcirkels, zie het project
Kuijpers Kip (bijlage 1).
* Er bestaat de behoefte aan ruimte om te kunnen experimenteren en
te leren. De bestaande wet- en regelgeving geeft die ruimte veelal
niet.
* Bij drie projecten spelen dierrechten een rol. Hoewel de duurzame
projecten heel ver gaan om de mestproblematiek op te lossen moeten
er toch voor 100% dierrechten worden betaald. In het AO van 9 juni
jl. over het mestbeleid heb ik daarom toegezegd om te overwegen
dat grootschalige duurzame bedrijven bij uitbreiding maar de helft
van de dierrechten behoeven aan te kopen. Uitgangspunt daarbij is
dat zij zelf een oplossing vinden voor verantwoorde mestverwerking
en op voorwaarde dat dit in de vorm van een bescheiden aantal
pilotprojecten wordt onderzocht. Ook moet de totale mestproductie
in Nederland gemeten in het jaar 2002, niet stijgen 2.
* Er bestaat een grote behoefte aan financieringsbronnen en hulp om
die te vinden. Veel ondernemers starten hun pilotproject omdat ze
er in geloven, maar hebben kleine marges en hebben dus een steun
in de rug nodig, bijvoorveeld voor concreet onderzoek dat
gekoppeld is aan hun innovatieve ideeën.
* De samenwerking tussen departementen, maar ook de andere overheden
is essentieel. Is deze samenwerking er niet dan zijn de meeste
projecten tot mislukken gedoemd.
* Door de diversiteit van de projecten komen innovatieve ondernemers
met elkaar in contact, wat een aantal nieuwe allianties heeft
opgeleverd, bijvoorbeeld samenwerking Hiemstra met Veiling Zon
(Klavertje 4) en Kuijpers Kip met Knowhouse. Ook hebben
projectleiders onderling contacten, bijvoorbeeld hoe om te gaan
met bepaalde wetgeving of overheidsorganen.
* Stadsdistributie met name de verschillende venstertijden wordt
door heel veel partijen als het belangrijkste knelpunt gezien.
Mijn collega van Verkeer en Waterstaat heeft in de Nota Mobiliteit
inmiddels beleid op dit punt uitgestippeld.
Monitoringsonderzoek Platform Agrologistiek
Het Platform functioneert momenteel anderhalf jaar in zijn huidige
vorm.
In opdracht van het Platform Agrologistiek heeft de Maatschap voor
Communicatie een monitorringonderzoek 3 uitgevoerd. Het Platform wilde
graag weten of de werkwijze aanslaat en of de ondersteuning van de
projecten een bijdrage levert aan de totstandkoming van de gewenste
innovaties. De kern van het onderzoek bestond uit 9 persoonlijke
interviews met de projectleiders van de projecten. Uit dit
kwalitatieve onderzoek zijn de volgende conclusies te trekken,
gekoppeld aan de drie doelen die het Platform zichzelf heeft gesteld.
'Informerende functie: knelpunten agenderen en informatie
uitwisseling.
De projectleiders herkennen de toegevoegde waarde van het Platform op
dit punt. Het Platform draagt volgens hen bij aan het politiek
bestuurlijk of ambtelijk agenderen van knelpunten, vooral bij concrete
initiatieven van ondernemers komen dergelijke knelpunten aan het
licht. De rijke mix van ideeën en projecten is een mooie voedingsbodem
voor het realiseren van innovatieve doorbraken. Dit blijkt echter hoge
eisen te stellen aan de organisatie van een gerichte
kennisuitwisseling.
Actievormende functie: projecten van de grond krijgen.
Doordat het Platform geen subsidieregeling beheert, herbergt het
Platform uiteenlopende projecten die zich in verschillende fasen van
ontwikkeling of uitvoering bevinden.
Hier geldt: hoe concreter het project des te groter is de meerwaarde
van het netwerk van het Platform. Kanttekening daarbij is wel dat de
inzet afhankelijk is van de betrokkenheid van de platformleden. Punten
van aandacht zijn: een meer toegesneden dienstenpakket voor projecten
die meer strategisch zijn en minder concreet.
Agenderende functie: politieke bewustwording binnen Nederland en de
EU.
Het Platform draagt bij aan politieke, bestuurlijke en ambtelijke
bewustwording, in ieder geval in Nederland'.
Communicatie
De bovengenoemde agenderende, informerende en actievormende functies
kunnen alleen waar gemaakt worden door intensieve communicatie met
betrokkenen en met de geïnteresseerde buitenwereld. De geselecteerde
pilotprojecten vervullen een voorbeeldfunctie en daarbij hoort het
bekendheid geven aan de vorderingen en resultaten. Voor agrologistieke
vernieuwingen is draagvlak in de samenleving een voorwaarde.
Verscheidene projectleiders noemen de communicatie-ondersteuning als
één van de belangrijkste activiteiten van het Platform. De brochure
'Springplank voor groene netwerken' vat bondig samen wat de ideeën
achter de Visie Agrologistiek zijn en beschrijft elk van de projecten.
Deze brochure heeft u ontvangen bij het rondetafelgesprek
agrologistiek in december 2003. De video/DVD 'Het kan wel' brengt op
beeldende wijze een mentaliteit over om in nieuwe concepten te durven
denken. Bij de doelgroep van ondernemers is deze audiovisuele
productie goed ontvangen. Op 5 oktober vond in Amsterdam het congres '
Agrologistiek in Uitvoering' plaats, dat door ruim 400 deelnemers werd
bezocht. Met name de ondernemers die bij agrologistiek het voortouw
nemen kwamen uitgebreid aan het woord, zie de bijgevoegde
congreskrant. De TV-serie 'Nederland in bedrijf' brengt onder andere
bedrijven met agrologistieke oplossingen in beeld. Verschillende
vakbladen hebben de afgelopen tijd aandacht besteed aan agrologistiek.
Uit webstatistieken blijkt dat de internetsite van het Platform,
www.agrologistiek.nl, goed bezocht wordt.
Administratieve lastendruk
In opdracht van het Platform Agrologistiek hebben het onderzoeksbureau
Ecorys en het advocatenbureau Scheffer een gids gemaakt in het doolhof
van regelgeving bij de totstandkoming van agribusinessparken4.
De omvang en de doorlooptijd van wet- en regelgeving zorgt voor
problemen bij de totstandkoming van agribusinessparken. De studie doet
aanbevelingen voor zowel de ondernemer als voor de overheid hoe hier
mee om te gaan. De studie is als bijlage 2 bijgevoegd.
De concrete aanbeveling uit de studie waar ik graag gevolg aan zal
geven, is alle relevante wetgeving op het gebied van agribusiness
complexen te bundelen en deze op de website agrologistiek te plaatsen.
Een andere concrete actie is verwoord in mijn toespraak ten behoeve
van de opening van het agrologistiek congres op 5 oktober, in
Amsterdam. Daarin heb ik aangegeven dat vernieuwingen in de agrarische
sector, zoals het oprichten van grote clusters van gemengde bedrijven,
vragen om een andere houding van de overheid.
Ik wil daarom ook experimenteren met een 'status aparte' voor
innovatieve en duurzame pilots in de Greenports, bijvoorbeeld in het
pilot project California Streaming. Ik denk hierbij aan de
mogelijkheden van de Interimwet Stad en Milieu Benadering. Met deze
interimwet krijgen gemeenten de mogelijkheid om onder voorwaarden af
te wijken van milieu-, wet- en regelgeving.
Conclusies
Over het algemeen zijn de eerste resultaten van de uitvoering van de
Visie Agrologistiek goed. Succesfactoren zijn dat de innovaties door
het bedrijfsleven zelf zijn bedacht, dat lokale bestuurders en het
bedrijf zelf er 'absoluut voor gaan' en dat er een goede
communicatiestrategie is, vooral bij projecten waar dieren bij
betrokken zijn.
Wat betreft het functioneren van het platform ben ik van mening dat
zij een waardevolle rol vervult op de moeilijke weg van het realiseren
van de doelstellingen van de Visie Agrologistiek. Er wordt doorgegaan
met de facilitatie van de pilotprojecten. Wel is er een
accentverschuiving nodig. Het Platform zal in de toekomst, zich meer
dan voorheen, toeleggen op het faciliteren van strategische projecten.
Op de website Agrologistiek zal een actueel overzicht gegeven worden
van de voor agrologistieke projecten interessante subsidieregelingen,
financieringsmogelijkheden en innovatieve trajecten. Daarnaast komt
een accent op kennisoverdracht en communicatie te liggen, in onder
meer de richting van gemeenten en provincies. Met HBO-opleidingen en
de Wageningen UR wordt gekeken hoe agrologistiek in het onderwijs
beter gepositioneerd kan worden.
De grootste risico's liggen, naast het vertrouwen in de samenwerking,
in de sfeer van de vergunningen, ruimtelijke ordening en regelgeving.
Met het oog op het laatste zal ik op de website Agrologistiek een
overzicht plaatsen van de voor agrologistiek relevante wet- en regelg
eving. Om een innovatief en duurzaam maatschappelijk experiment
mogelijk te maken, wil ik kijken welke mogelijkheden de Interimwet
Stad en Milieubenadering biedt bij bijvoorbeeld het pilotproject
California Streaming. Dit zal onder meer in samenhang worden gedaan
met het project Klavertje 4, dat door het ministerie van VROM een van
de 14 voorbeeldprojecten is voor ontwikkelingsplanologie.
Het ministerie van VROM is bezig te onderzoeken of de stankrichtlijn,
onder voorwaarden, ruimer geïnterpreteerd kan worden.
Agrologistiek en greenports zijn onderwerpen in de grote nota's die
dit jaar zijn uitgekomen. De Nota Ruimte introduceert het begrip
greenports. In de Nota Mobiliteit is de rijksinzet om voor de
greenports te komen tot een gedeelde agenda tussen overheid en
bedrijfsleven. In de nota 'Pieken in de Delta' wijst het ministerie
van Economische Zaken vijftig economische topprojecten aan. De
greenport Venlo, waar zich het project Klavertje 4 afspeelt, maakt
onderdeel uit van één van deze topprojecten.
Voor agrologistiek wordt in de Agenda Vitaal Platteland naast de winst
voor voedselveiligheid, ruimtelijke kwaliteit, milieu en dierenwelzijn
vooral ook het belang van een andere manier van samenwerken tussen
bedrijfsleven en overheid binnen de gehele agroketen benadrukt'. Het
gedachtegoed van de Visie Agrologistiek wordt meegenomen in de verdere
uitwerking van deze nota's.
Er is een sterke samenhang tussen agrologistiek en het programma
Transportbesparing5 van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Uit
de middelen voor het programma Transportbesparing is EUR 1,6 mln - via
de Stichting Agro Keten Kennis - ter beschikking gesteld voor de
uitvoering van agrologistieke projecten gericht op Transportbesparing.
Dit budget is inmiddels voor 2004 uitgeput. Inmiddels heeft de
minister van Verkeer en Waterstaat besloten het programma
Transportbesparing te verbreden met logistieke projecten. Onderzocht
wordt op welke wijze agrologistieke projecten ingepast kunnen worden
binnen deze verbrede aanpak.
Wat betreft het knelpunt stadsdistributie: de Commissie Lemstra heeft
een nationaal proceskader verkend met als doel de samenwerking tussen
buurgemeenten en bedrijfsleven te vergroten. In een aantal
proefgebieden worden samen met het bedrijfsleven, acties opgezet om
intergrale knelpunten rondom dit thema op te lossen. Ook wordt een
onafhankelijke commissie ingesteld die hierover op verzoek adviseert
en zich eveneens buigt over mogelijke nieuwe instrumenten.
De minister van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit,
dr. C.P. Veerman
1 Het Platform Agrologistiek is samengesteld uit vertegenwoordigers
van bedrijfsleven en overheid.
2 Kamerstuk 28 385, nr. 38
3 Intern Rapport monitorringonderzoek Platform Agrologistiek door de
maatschap voor Communicatie, Utrecht 2004
4 Gevraagd: Gids in Doolhof Wet- en regelgeving. Handreiking voor
ondernemers en oplossingsrichtingen voor de overheid, Ecorys en
Sheffer Advocaten/TerraFillius Advies BV, 30 juni 2004
5 Het programma Transportbesparing richt zich op verminderen van de
vraag naar goederenvervoer door de aanpassing van producten en
productieprocessen, clusteren van producenten, toeleveranciers en
afnemers en door de vermindering van afvalstromen. Zie ook
www.transportbesparing.nl
Bijlagen
Agrologistiek in uitvoering 2004
Gevraagd: Gids in doolhof Wet- en regelgeving
Stand van zaken projecten (bijlage 1 bij brief INH. 2004/819)
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit