Socialistische Partij
`Laat niet twee bestuurders aan één stuur trekken'
05-11-2004 * De SP is niet van plan in te stemmen met het uit de
Grondwet schrappen van de `Kroonbenoeming' van burgemeesters, als dit
automatisch leidt tot de invoering van een rechtstreeks gekozen
burgemeester. "De direct gekozen burgemeester leidt tot een
gemeentebestuur als een auto waarin twee mensen aan het stuur
trekken," verklaart SP-Kamerlid Jan de Wit. "Je kunt dan een raad
krijgen met een eigen programma en kiezersmandaat, en een burgemeester
met een andere agenda en een gelijkwaardig mandaat. Daarom blijft de
SP zich inzetten voor een door de Raad gekozen burgervader."
Lees hier de bijdrage van Jan de Wit aan het debat over de
`deconstitutionalissering', ofwel het schrappen van de benoeming door
de Kroon van de burgemeester en de Commissaris der Koningin:
Jan de Wit De SP is sinds jaar en dag voorstander van het schrappen
van de Kroonbenoeming. Deze leidt maar al te gemakkelijk tot
achterkamertjesoverleg of - beter gezegd - partijpolitieke
benoemingen. De SP vindt dat mensen die in ons land met gezag zijn
bekleed democratisch gekozen moeten worden. Dus ook de burgemeester en
de Commissaris der Koningin.
Het oorspronkelijke wetsvoorstel voor deconstitutionalisering dateert
van Paars II. Er lag toe geen enkel concreet wetsvoorstel omtrent de
wijze van benoeming van de burgemeester en de Commissaris der Koningin
bij. Nee, de bedoeling van de grondwetswijziging toen was voortaan bij
wet de aanstellingswijze van beide bestuursorganen mogelijk te maken:
Kroon, raad of rechtstreeks. Mijn fractie heeft destijds (juni 2001)
in die context vóór de deconstitutionalisering gestemd.
Vandaag vindt de behandeling "in tweede lezing" plaats, het voorstel
van het kabinet Balkenende II. Mijn fractie is nog steeds voor de
deconstitutionalisering. Maar het verschil met de eerste keer is dat
er nu WEL een wetsvoorstel achter zit: het voorstel voor de
rechtstreeks gekozen burgemeester. Ik ben niet zo naïef dat ik niet
besef dat de minister en de coalitie het voorstel tot
deconstitutionalisering bewust gebruiken om straks de direct gekozen
burgemeester erdoor te drukken.
Over de plannen voor de rechtstreeks gekozen burgemeester enkele
debatten in de Kamer. De SP is tegen het voorstel van het kabinet. Wij
vinden dit een slecht voorstel. Immers, welk probleem wordt hiermee
opgelost? De burgemeester in de huidige vorm is een figuur die
dichtbij de burger kan staan, over wiens functioneren de burger
meestal redelijk tevreden is. Een persoon met aanzien, zo zeggen de
onderzoeken.
Het voorstel leidt tot twee kapiteins op één schip of om het eens
anders te zeggen: tot twee bestuurders die aan het zelfde stuur van
een auto trekken.
Dat moet wel fout aflopen.
De burgemeester heeft zijn eigen programma, doet beloftes in de
verkiezingstijd en wil daarom zijn eigen programma doorvoeren. Hij
beroept zich op zijn eigen kiezersmandaat. Daarmee komt hij in botsing
met de raad. De conflicten liggen voor het oprapen. Het gevolg: het
bestuur van de gemeente raakt van de weg.
De SP is voorstander van de door de raad gekozen burgemeester en hecht
zeer aan het lokale bestuur. Wij zijn voorstander van het hoofdschap
van de raad en dus van een door en uit de raad gekozen burgemeester.
Deze figuur komt het meeste voor in Europa. Geeft geen
machtsproblemen, de raad kiest de burgemeester en kan hem ook
ontslaan. Het kabinet wil hier niet aan.
Hoe liggen de verhoudingen in de Kamer m.b.t. de direct gekozen
burgemeester? Het CDA, bij monde van mevrouw Spies, laat weten dat het
niet doorgaat per 1 januari 2006. De PvdA heeft een ledenraadpleging
gehouden en is nu ook tegen, hoop ik. De VVD heeft nog steeds twijfels
als ik de column van Elzinga in Binnenlands Bestuur van 1 oktober 2004
lees. SP, GroenLinks, SGP en ChristenUnie zijn tegen het voorstel van
de minister. Wie zijn ervoor? LPF en D66: samen nog geen tien procent
van de Kamer. Het is dus de vraag of dit wetsvoorstel het gaat halen.
Zekerheid bestaat er niet op dit moment.
Terug naar de deconstitutionalisering. Normaal zou een wetsvoorstel
voor het invoeren van de rechtstreeks gekozen burgemeester vergezeld
moeten gaan van een grondwetswijziging. Een fundamentele ingreep moet
ook in het fundament van ons staatsbestel - de grondwet - geregeld
worden. Dat gebeurt nu niet. Die twee dingen worden nu uit elkaar
gehaald.
Dat plaatst de SP-fractie voor het volgende dilemma:
* een meerderheid in deze Kamer vóór de deconstitutionalisering
opent de weg voor het wetsvoorstel voor de rechtstreeks gekozen
burgemeester; maar het blijft onzeker wat daarmee gaat gebeuren;
* een meerderheid tegen de deconstitutionalisering sluit uit dat het
wetsvoorstel over de burgemeester het haalt.
Dat laatste is voor de SP-fractie een reële optie omdat wij mordicus
tegen de rechtstreeks gekozen burgemeester zijn. Op die manier zou die
dus niet doorgaan. Stemmen tegen deconstitutionalisering zou
inconsequent zijn ten opzichte van ons eerdere standpunt.
Het is echter zeer goed te verdedigen omdat wij de direct gekozen
burgemeester niet willen, en dan zien we nog liever de continuering
van de huidige systematiek, te weten de voordracht van de raad en de
benoeming door de minister van de eerste voordracht.
Mijn fractie staat dus voor een moeilijke keuze.
De minister zou mijn fractie kunnen helpen. De wijze van benoeming van
de burgemeester grijpt fors in binnen onze staatsrechtelijke
verhoudingen. Wat vindt de minister ervan om zijn wetsvoorstel over de
burgemeester over de komende Tweede-Kamerverkiezingen heen te tillen,
en dit voorstel mede inzet van de verkiezingen te maken?
Dan kan het debat daarover in volle vrijheid gevoerd worden, hoeven we
niet meteen al die burgemeesters in 2006 te ontslaan en kan de kiezer
zich in alle rust een oordeel vormen.
Voor mijn fractie zou dat de keuze uit de zojuist genoemde
mogelijkheden met betrekking de deconstitutionalisering makkelijker
maken. Graag reactie op deze vraag van de minister. Het antwoord van
de minister is van belang voor mijn fractie. Naar aanleiding daarvan
zal mijn fractie zich beraden over haar definitieve standpunt.