De Nederlandse Bank
Speech directeur Schilder over 'Vertrouwen in de accountantscontrole:
de professional en het systeem'
Speech
Datum 04/11/2004
Locatie Utrecht School of Economics
Spreker Prof.dr. Arnold Schilder RA
Organisatie leeg DNB
1 DNB schets ontwikkelingen in het herstel van vertrouwen in de
accountantscontrole Op 4 november 2004 heeft prof dr Arnold Schilder
RA een ´Studium Generale´ lezing voor met name studenten van de
Utrecht School of Economics gehouden met als titel: "Vertrouwen in de
accountantscontrole: de professional en het systeem". Op verzoek van
de organisatie is ingegaan op ontwikkelingen rondom de
accountantscontrole tegen de achtergrond van de diverse
boekhoudschandalen. De vraag die centraal staat is: Het vertrouwen in
de accountantscontrole is tanende en welke ontwikkelingen dragen bij
aan het herstel van dit vertrouwen?
1.1 Accountants maken inhaalslag
De essentie van de lezing van prof Schilder kan als volgt worden
weergegeven: accountants maken een inhaalslag ten einde het vertrouwen
te herstellen, nadat enige jaren verzuimd is afdoende maatregelen te
nemen. De lezing schetst een beknopte analyse van de problemen om
vervolgens de aandacht te richten op ontwikkelingen die moeten
bijdragen aan het herstellen van het vertrouwen in de
accountantscontrole. Ook wordt kort de rol van de accountant voor het
prudentiële toezicht aangestipt. Vanuit de analyse blijkt dat zowel de
accountant, als professional, zich moet her-focussen op kerntaken en
onafhankelijk gedrag en dat standaarden aangescherpt moeten worden.
Bovendien wordt het toezicht dat op internationaal en nationaal niveau
vorm gegeven wordt, aangestipt als voorwaarde voor herstel van
vertrouwen. Beide belangrijke elementen, de professional en het
systeem, zijn verwoord in de titel van de lezing.
1.2 Wat is er mis?
Uit de analyse van de in de publiciteit gekomen boekhoudschandalen
worden de volgende punten gedestilleerd:
* Onethisch gedrag van management
* Te veel rules-based accounting standaarden
* Te complexe (internationale) bedrijfstructuren
* Te sterke (financiële) incentives voor topmanagement
* Onethisch gedrag van accountants
* Te sterke nadruk op commercialisering van het accountantsberoep
* Toepassing door accountants van regels ´naar de letter´ en niet
´naar de geest´
* Verwachtingskloof
1.3 Wat is er te doen?
Vanuit deze analyse wordt gekeken naar ontwikkelingen die de
professional doormaakt en ontwikkelingen die zichtbaar zijn in voor
het beroep geldende voorschriften en het toezicht daarop. Hierbij is
gekeken naar ontwikkelingen op mondiaal, Europees en nationaal
terrein. Achtereenvolgens worden de volgende ontwikkelingen behandeld:
* Houding en gedrag van de accountant zelf
* Stringentere regels die het beroep zichzelf oplegt
(onafhankelijkheid)
* De bereidheid om meer in openheid te opereren (transparantie)
* Het her-focussen van de kerntaken van de accountant
* Het aanscherpen van beroepsvoorschriften (controlestandaarden)
* Kwaliteitscontrole en extern toezicht
In de lezing wordt stilgestaan bij het belang van ´the tone at the
top´ van (grote) accountantskantoren en het feit dat nagenoeg alle
kantoren zichtbaar een her-focus op de controletaken achter de rug
hebben (bijvoorbeeld consultants afgestoten). De her-focus hoeft wat
DNB aangaat niet te betekenen dat de zogeheten ´natuurlijke
adviesfunctie´ van de accountant in het gedrang komt. Onder
voorwaarden is deze functie van de accountant als waardevol te
kenschetsen. De her-focus betekent ook dat vaktechniek aan betekenis
herwint na een periode van vercommercialisering van het beroep.
Daarnaast worden ontwikkelingen binnen de mondiale organisatie van
accountants, IFAC, aangestipt. Met name de hervormingsvoorstellen om
tot een beter proces te komen van ´standard setting´, stringentere
gedragsregels (Code of Ethics) en toezicht op de activiteiten (Public
Interest Oversight Board, PIOB). Ook worden ontwikkelingen in Europa
behandeld, met name de 8^ste richtlijn voor accountantscontrole. Ten
slotte worden activiteiten van het Koninklijk Nivra naar voren gehaald
en het aanstaande toezicht op accountants door de AFM.
Over transparantie wordt gesteld dat dit een moeizaam onderwerp voor
accountants blijkt te zijn. De jaarverslagen van de grote
accountantskantoren zelf zijn nog niet bepaald transparant te noemen
(onlangs kondigde één van de kantoren aan wijzigingen te willen
doorvoeren).
Wat het herijken van taken en verantwoordelijkheden betreft wordt
ingegaan op ontwikkelingen zoals aandacht voor het vraagstuk controle
versus advies (controle weer voorop) en voor situaties waar de
onafhankelijkheid ten opzichte van het bestuur van de cliënt verbeterd
kan worden. Ook het omgaan met fraude, zeker ook de kleinere signalen
(niet materieel voor het beeld van de jaarrekening), wordt aangestipt.
Daarnaast wordt ook stilgestaan bij nieuwe ontwikkelingen voor de
accountant, zoals het bijwonen van de aandeelhoudersvergaderingen.
Begrip is er voor de dilemma´s van de accountant, maar de stelling is
wel dat de accountant deze taak serieus moet oppakken.
1.4 Voor ons toezicht en de rol van de accountant daarbij is de
corporate governance discussie van belang
Met betrekking tot de rol van de accountant voor de prudentiële
toezichthouder wordt geschetst hoe de werkzaamheden van de accountant
mede bepalend zijn voor de werkzaamheden van de toezichthouder;
betrouwbare informatie speelt een belangrijke rol in het
toezichtmodel. Elementen van de rol van de accountant in het
toezichtmodel komen terug in de corporate governance discussies.
Benoeming en ontslag van accountants, verantwoording aan en overleg
met de hoogste bestuursorganen, en de onafhankelijke rol van de
interne accountant zijn belangrijke thema´s in recente Governance
Codes. Ook deze ontwikkelingen geven een impuls aan de (verbeterde)
randvoorwaarden waarbinnen de accountant opereert. Dit sluit aan bij
de rol zoals die voorzien is in het toezichtmodel. Aldus ontstaat er
weer perspectief op adequate accountantscontroles. Dat is een
belangrijk onderdeel van de stabiliteit van ons financiële systeem.
[s?11283.speech.Speech_directeur_Schilder_over_'Vertrouwen_in_de_accou
ntantscontrole:_de_professional_en_het_systeem'] leeg