Toespraak van burgemeester Job Cohen
3 november 2004 - Ingrid Breed
Toespraak van burgemeester Job Cohen naar aanleiding van de moord op
Theo van Gogh op woensdag 3 november 2004 in de gemeenteraad van
Amsterdam
Geachte leden van de raad,
Gisterenochtend werd Theo van Gogh vermoord. Een laffe daad die woede
oproept, afschuw en verbijstering. Een daad die de vrijheid van
meningsuiting in dit land, in onze stad heeft aangetast.
Gisteren heeft de driehoek een persconferentie gehouden waarin ik als
burgemeester een eerste reactie heb gegeven over dit verschrikkelijke
feit. Ook heb ik alle Amsterdammers opgeroepen het hoofd koel te
houden en om naar de Dam te komen om daar onze gevoelens van afschuw,
met veel kabaal te uiten. Om daar op de Dam, symbool van onze
vrijheid, luid en duidelijk uit te spreken dat onze vrijheid van
meningsuiting niet mag worden beperkt door dit soort geweld.
Gisteren hebben leden van uw raad in groten getale aan deze oproep
gehoor gegeven. En met u vele duizenden anderen zoals u hebt kunnen
zien en horen.
Vandaag sta ik voor u en herhaal wat ik gisteren op de Dam heb gezegd:
deze moordaanslag raakt aan de fundamenten van onze samenleving. Op
grove wijze zijn de normen geschonden die we in Amsterdam, en dat
geldt voor ons allemaal, wie we ook zijn en waar we ook vandaan komen,
in de omgang met elkaar hebben hoog te houden willen wij op een
fatsoenlijke en vreedzame manier met elkaar leven.
Dat samenleven staat onder druk. Zoveel is, als we dat al niet wisten,
wel duidelijk geworden als we niet alleen kijken naar de moord op Van
Gogh, maar vooral op de reacties daarop. "Tot hier en niet verder" dat
is wat je overal hoort. En het doet verschrikkelijke pijn te beseffen
dat dit niet alleen een reactie is vanwege het vrije woord dat
geschonden is.
Nee, het is evenzeer een uiting van haat en angst. Haat en angst
tussen bevolkingsgroepen in onze stad. Haat en angst tussen
Nederlanders en Marokkanen - ja, laat ik eens een keer generaliseren
en uitspreken wat velen in deze stad denken en voelen. Haat en angst
aan beide kanten, over een weer. Want als u denkt dat alleen "de
Nederlanders" bang zijn, dan kan ik u verzekeren dat het niet zo is.
Ook "de Marokkanen" zijn bang. Haat en angst die niet alleen door
locale omstandigheden wordt gevoed, maar ook wortelen in de situatie
waarin we ons in de gehele wereld bevinden na de terroristische
aanslagen van 11 september 2001. Helaas is de dreiging van terreur
door de fundamentalistische, politieke islam ook in ons land te
dichtbij gekomen.
Goed, en waar ik het met u vandaag over wil hebben is of u het met me
eens bent, of wij het met elkaar eens zijn dat haat en angst tussen
bevolkingsgroepen geen zaak is die we in Amsterdam moeten hebben. En
als u het hiermee eens bent, dan is de vraag die ik stel wat wij met
zijn allen eraan gaan doen. En als ik wij zeg dan richt ik me niet
alleen tot u, leden van de gemeenteraad, maar over uw hoofden heen ook
tot alle inwoners van onze stad, Nederlanders, Marokkanen, moslims,
christenen, joden of wie dan ook. Ik vraag u: wat gaan we doen? De
haat en de angst verder voeden, of die om proberen te buigen naar
vertrouwen.
Ik kan u vertellen wat ik ga doen en wat ik aan het doen ben. Ja, de
boel bij elkaar houden. Dat weet iedereen. Daar kan men cynisch over
doen, maar dat kan me niet schelen.
De boel bij elkaar houden doe je in de eerste plaats door keihard op
te treden als daar reden toe is en als er wat gebeurt. En dat doen we
in Amsterdam ook, met steun van uw Raad, bijvoorbeeld:
* bij de Harde Aanpak Jeugd, die in verschillende buurten van de
stad wordt toegepast en waardoor honderden jongeren al een traject
hebben doorlopen in Den Engh of Glenn Mills
* door het inzetten van het Van Traa team, zoals dat bijvoorbeeld
bij de aanpak van het Kooistra imperium is gebeurd;
* door het betrekken en samenwerken van alle wethouders van de
centrale stad en de stadsdelen bij het uitvoeren van het integrale
veiligheidsbeleid. Dit betekent hotspots identificeren,
dadergroepen benoemen, de veiligheid in het openbaar vervoer
verhogen etc.
Keihard optreden betekent ook accepteren dat er ook in Amsterdam een
terroristische aanslag kan plaatsvinden en dat je je daarop als stad
moet voorbereiden. Dat is de Vijfhoek ook aan het doen zoals ik u
onlangs in een presentatie bij het werkbezoek van de Commissie
Algemene Zaken aan de brandweer heb uitgelegd. Het betekent dat de
aanpak van terrorisme in Amsterdam prioriteit heeft, in de zin dat de
aanpak gericht is op het verkleinen van de kans dat terrorisme zich
voordoet, op het beperken van de gevolgen van terrorisme en op het
opsporen/vervolgen van daders. Binnenkort zal ik de uitgangspunten
voor de aanpak van terrorisme in Amsterdam met u bespreken.
De boel bij elkaar houden door keihard op te treden, ja, maar niet
alleen.
De boel bij elkaar houden is in de tweede plaats de dialoog met de
stad. Dat doe ik niet alleen, dat doet het hele College. Gesprekken
voeren met mensen, groepen, instellingen uit alle geledingen van de
samenleving, waar men ook vandaan komt in deze stad met haar meer dan
170 nationaliteiten. Daartoe heb ik hier in uw raad een oproep gedaan
na 11 september 2001 en velen van u hebben zich dat aangetrokken.
En ja, bij die gesprekken kom ik ook in moskeeën, ik vind ook dat ik
dit moet doen als burgemeester van een stad die meer dan 120.000
moslims telt.
Want wat is het alternatief? Niet meer met de moslims van onze stad
praten? Ze uitsluiten? De moslims nog verder in de hoek duwen dan ze
al zijn? Ik pas daarvoor. Ik ben burgemeester van alle Amsterdammers
en ik wil weten wat er in de stad gebeurt. Ik zou willen dat meer
Amsterdammers dat deden.
En als dit niet de weg is dan hoor ik graag van u: wat dan wel. Roepen
langs de zijlijn is mij te gemakkelijk.
Ja, dames en heren, en dan is de boel bij elkaar houden ook nog eens
een keer grenzen stellen en die ook duidelijk markeren. Keer op keer
uitleggen dat we in Nederland en in Amsterdam in een rechtsstaat leven
waar de vrijheden die in onze Grondwet zijn neergelegd (de vrijheid
van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst, de vrijheid van
onderwijs om een paar belangrijke vrijheden te noemen) voor eenieder
gelden - ja, maar dan ook echt voor iedereen. Gisteren op de Dam heb
ik dat met betrekking tot de vrijheid van meningsuiting nog eens
benadrukt.
Het betekent dat je het op scholen moet afstraffen en dat gebeurt ook,
als er leerlingen zijn die de moord op Van Gogh afdoen als "een
"logisch gevolg van de uitspraken van Van Gogh". Het betekent dat we
keer op keer moeten uitleggen dat we op grond van artikel 1 Grondwet
in Nederland en in Amsterdam staan voor de emancipatie van de vrouw,
van homoseksuelen. Maar ook dat we indachtig datzelfde artikel 1 van
de Grondwet discriminatie en racisme niet pikken en het dus niet goed
vinden dat allochtone jongeren vaak bij uitgaansgelegenheden worden
geweerd of minder gemakkelijk een baan kunnen vinden. Tegelijkertijd
moeten we ons met zijn allen nadrukkelijker afvragen wanneer de
vrijheden in onze Grondwet in onvrijheden omslaan, bijvoorbeeld
wanneer de vrijheid van meningsuiting omslaat in de vrijheid om te
beledigen. Is dat wat we in onze samenleving willen? Remco Campert zei
het vanochtend in zijn column in De Volkskrant zo: "de vrijheid van
meningsuiting, dat is toch iets anders dan de vrijheid om mensen tot
in hun ziel pijn te doen". Maar ook als dat gebeurt, dan is dat geen
enkel excuus voor zo'n laffe moord als waarvan wij getuige zijn
geweest.
Laten we de moord op Theo Van Gogh gebruiken om deze fundamentele
discussies aan te gaan. Laten we haat en angst proberen om te buigen
in vertrouwen.
Dames en heren,
Dan bent u nog benieuwd naar de stand van zaken bij het onderzoek naar
de moord op Theo van Gogh.
Zoals u weet is de vermoedelijke dader aangehouden. Een belangrijk
feit. De driehoek, in het bijzonder de Hoofdofficier van Justitie, zit
bovenop deze zaak en werkt hard aan het onderzoek. Ik vind dat alle
informatie die relevant is voor deze zaak en waarover Amsterdam
beschikte, moet worden gelegd naast de informatie die op landelijk
niveau voor handen was. Dat is vanzelfsprekend een essentiële vraag.
Niet alleen voor deze zaak, maar ook met het oog op de toekomst is
deze vraag cruciaal voor het waarmaken van de verantwoordelijkheid die
de locale driehoek heeft en ook wil nemen.
© Gemeente Amsterdam
Gemeente Amsterdam