Stafdienst Voorlichting telefoonnummer 070-3183040
Den Haag, 3 november 2004
Bijdrage van Klaas de Vries (PvdA) aan het begrotingsdebat Justitie - Vreemdelingenzaken
Vorige week woensdag kwam minister Verdonk terug van Europees overleg. Het Journaal zond een deel van een toespraak uit die zij die dag hield over inburgering. De minister zei: Ik werk me daar uit de naad, en hier staat weer in de krant dat het allemaal niet gaat lukken met die inburgering. Vervelend, maar ik kan u hier verzekeren dat wij gewoon doorgaan.
Het is de minister ten voeten uit. Ze wil zich doen kennen als een krachtdadige bewindsvrouw die voor niets en niemand opzij gaat. Ze heeft bijna alle voornemens uit het Hoofdlijnenakkoord omgezet in beleidsstukken of in regelgeving. Daarbij heeft ze zich aan adviezen en opvattingen van anderen weinig of niets gelegen laten liggen. Niet aan die van deskundigen, van adviescommissies, van de Raad van Kerken, niet aan die van de gemeenten. En nu is de uitvoering van haar plannen aan de orde. Vervelend, dat er wordt gezegd dat die vastloopt, maar de minister gaat door.
Deze begrotingsbehandeling is een mooie gelegenheid om de stand van zaken eens door te nemen. Is het waar dat de minister goed is in regelen en voorschrijven, maar geen greep heeft op de uitvoering? Wat is er waar van het beeld dat anderhalf jaar na het aantreden van de minister de IND in staat van chaos verkeert, Ter Apel leeg staat en het inburgeringsbeleid terecht is gekomen in een zompig moeras?
Eerst het inburgeringsbeleid. Het bestaande inburgeringsstelsel stort langzaam maar zeker in. Gemeenten en ROC s zijn in totale verwarring. Duizenden mensen dreigen op dit moment door ROC s op straat gezet te worden. De Minister wil de gedwongen winkelnering bij de ROC s per 1 juli 2005 loslaten zonder dat er ook maar één waarborg is gecreëerd voor een gezonde marktwerking, bijvoorbeeld door certificering van de kwaliteit van aanbieders van inburgeringscursussen. En ondertussen bezuinigt de Minister gewoon door, terwijl de animo onder oudkomers voor deze cursussen de laatste jaren sterk toeneemt. Tel uit je wachtlijsten!
Daarbij komt dat door de chaos bij de IND duizenden inburgeringsplichtigen nog niet van start kunnen gaan met hun inburgering omdat ze hun pasje niet hebben gekregen. In Amsterdam meldden zich in het verleden 75 mensen per week voor inburgering. Dat is onder deze minister teruggelopen tot 7 per week. Nu trekt het weer een beetje aan tot 25 per week. Langdurige leegstand dus in het cursuslokaal in een periode dat iedereen het grote belang van snelle en adequate inburgering dagelijks benadrukt!
Deze minister is uiteraard verantwoordelijk voor de gecreëerde chaos. Zij heeft er bewust voor gekozen een Contourennota uit te brengen die niet was gecontroleerd op juridische, financiële en praktische haalbaarheid. Kostbare tijd gaat verloren. Een met veel zorg opgebouwde infrastructuur stort in. Met welke lapmiddelen gaat de minister proberen het bezwijken van de sector beoroeps en volwasseneneducatie te voorkomen?
Van begin af aan is van verschillende zijden gewezen op de juridische haken en ogen van een aantal schijnbaar eenvoudige gedachten, die waren vastgelegd in het Hoofdlijnenakkoord. De Minister koos ervoor het Hoofdlijnenakkoord leidend te laten zijn en niet rechtsbeginselen zoals neergeslagen in de grondwet en internationale verdragen.
Alle kritiek werd door haar weggewuifd. Ook het dringende advies van de commissie Franssen om eerste een kosten-baten analyse te maken van de plannen werd terzijde gelegd. En de minister verzekert ons dat ze gewoon doorgaat.
Ik durf nauwelijks nog een advies te geven maar in het belang van de zaak raad ik de minister aan: Kom uit dit juridische moeras. Kies bij inburgering voor de twee prioritaire groepen waar inmiddels iedereen het over eens is. Dat zijn de groep uitkeringsgerechtigden die nog onvoldoende Nederlands spreken en mede daarom weinig kans hebben op de arbeidsmarkt en de groep opvoeders van schoolgaande kinderen, met name de jonge moeders. Voor die twee groepen moet een snelle inhaalslag worden gemaakt.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat daarvoor méér in plaats van minder geld nodig is. Wij hebben in onze tegenbegroting dan ook niet, zoals de Minister, een bezuiniging van 77 miljoen euro voor inburgering opgenomen, maar een intensivering van 110 Mln Euro.
Gelet op de onrust in het onderwijs en bij gemeenten graag een klip en klaar antwoord hoe de minister de inhoudelijke en financiële problematiek gaat oplossen. Naar voren vluchten kan niet meer.
Dan het asielbeleid. De minister heeft verklaard dat zij de 26.000 asielzoekers van onder de oude vreemdelingenwet in deze kabinetsperiode wil uitzetten, althans voorzover zij niet alsnog een verblijfsvergunning krijgen. Over de hardheid en in de woorden van Lubbers- hardvochtigheid van dit beleid hebben wij hier menigmaal gesproken. De minister weet echter van geen wijken.
Op ons netvlies staat een recente rapportage van NOVA uit Ter Apel: Hallo, is hier iemand? Er was zegge en schrijve één asielzoeker, die van het geregeld vervoer naar Ter Apel geen gebruik kon maken omdat het te duur was. Dus reed het busje leeg heen en weer. Inmiddels schijnt het aantal asielzoekers in Ter Apel overigens met 300% te zijn gestegen.
Hoe staat het met de uitvoering van uw voornemens? Hoe realistisch zijn die nog? Zou de minister alleen al om praktische redenen niet alsnog moeten gaan nadenken over een ruimere pardonregeling? Bijna alle langdurig in ons land verblijvende uitgeprocedeerden van een jaar geleden, zitten hier onder uw bewind al weer een jaar langer.
De chaos bij de IND. De afgelopen maanden hebben in het teken gestaan van het disfunctioneren van de IND. Tienduizenden mensen zijn daarvan de dupe geworden. Na reeksen van Kamervragen en een unaniem aangenomen Kamermotie heeft de minister in juli het probleem erkend en een plan van aanpak geformuleerd. Maar in september is haar duidelijk geworden dat de problematiek oneindig veel ernstiger was dan ze in juli vermoedde.
Vorige week heeft de minister ons over de gang van zaken schriftelijk geïnformeerd. Vanaf haar aantreden in mei 2003 blijkt zij volledig op de hoogte te zijn geweest van het programma Reguliere toelating en intensivering toezicht. Dit programma vereiste zeer complexe wijzigingen in de ICT van de betrokken instanties. Zoals niet ongebruikelijk bij dit soort projecten, moest herhaaldelijk tot uitstel besloten worden.
Uit een externe audit blijkt op 22 maart 2004 dat onvoldoende tijd resteert voor adequate ketentesten. Aanbevolen wordt extra tijd te nemen voor twee integrale ketentesten met de nieuwe systemen. De minister denkt dan dat invoering eind mei mogelijk. Begin mei vindt opnieuw een afweging plaats. Er is maar een beperkte ketentest gehouden. Een integrale ketentest kon echter niet gepland worden wegens het niet tijdig beschikbaar komen van de IND-systemen, zo schrijft de minister.
Zo is het dus gegaan: de externe audit beveelt twee integrale ketentesten aan, maar die kunnen niet gehouden worden. Toch gaat de minister akkoord met de invoering. Dat is management van God zegen de greep . En meteen blijken bij de invoering problemen in het functioneren van de nieuwe IND systemen, die in de beperkte ketentest niet waren onderkend. Hoe is het toch mogelijk.... En wat schrijft de minister aan de Kamer? De besluitvorming heeft met de nodige zorgvuldigheid plaatsgevonden , maar ik heb desalniettemin moeten constateren dat met name de ICT-problematiek is onderschat, hetgeen geleid heeft tot de huidige problemen in de uitvoering. Ja, als je het beter weet dan de externe auditoren en niet de aanbevolen integrale ketentesten houdt, kom je natuurlijk voor dit soort verrassingen te staan.
Tienduizenden burgers zijn van dit amateurisme de dupe geworden. De minister betreurt dit ten zeerste. Ze heeft overigens in een Algemeen Overleg over deze kwestie toegezegd de gedupeerden schadeloos te zullen stellen. Is al bekend gemaakt wat men daarvoor moet doen? Worden de gedupeerden ook rechtstreeks benaderd? Als een fabrikant een gebrekkig product op de markt zet, plaatst hij een advertentie. Gaat de minister dat ook doen?
Achterstanden. Bij de behandeling van vreemdelingenzaken heeft de minister natuurlijk ook met erfenissen te maken. Tijdens de totstandkoming van de oude Vreemdelingenwet zijn achterstanden gegroeid. Haar directe voorganger vroeg om melding van schrijnende gevallen, maar handelde de duizenden brieven niet af. Anderzijds is door de invoering van de nieuwe Vreemdelingenwet de instroom van asielzoekers enorm gedaald. Er zou dus voldoende capaciteit voor het snel inlopen van achterstanden moeten zijn. Het resultaat valt echter tegen.
Een vergelijking tussen de cijfers uit vreemdelingenrapportage van de derde periode van vorig jaar en de eerste periode van dit jaar, laat het volgende beeld zien. Bij asielzaken neemt het aantal beroep en bezwaar zaken af. Maar het aantal asielzaken waarover nog moet worden beslist neemt ondanks de lagere instroom toe met ongeveer 10%. Aan het eind van de eerste periode van dit jaar waren er 5220 asielzaken die al langer dan een jaar op beslissing wachten.
De realisatie van de terugkeer van uitgeprocedeerde asielzoekers bestaat voor het grootste deel uit administratieve verwijderingen. Dat is toch wel uitzonderlijk onbevredigend. De minister heeft vorige week tijdens het begrotingsonderzoek gezegd dat ze geen idee heeft waar deze mensen blijven. In de grote steden weet men het wel: op straat en in de illegaliteit.
Voor wat betreft de reguliere zaken is het beeld alsvolgt. Bij de behandeling van machtigingen tot voorlopig verblijf zijn verbeteringen te constateren. Opvallend is dat de totale productie afneemt en het aantal nog te behandelen zaken met 10% oploopt.
Ook het aantal nog te behandelen verblijfsvergunningen regulier loopt op, evenals het aantal zaken dat ouder is dan drie maanden. Zaken die ouder zijn dan een jaar vormen thans 34% van de nog te behandelen zaken! Ook het aantal nog te behandelen bezwaargevallen is met 18% toegenomen.
Al met al een gemengd beeld. Op onderdelen gaat het beter, maar op andere slechter. Van een krachtdadige aanpak om blijkt nog niet veel. Er zijn nog steeds grote achterstanden. Die heten in deze rapportages werkvoorraden . Werkvoorraden, dat zijn mensen die maanden en jaren op de overheid zitten te wachten. Die door inertie tot onledigheid worden veroordeeld. Dat zijn mensenlevens, die door bureaucratisch onvermogen worden gefrustreerd en in het ongerede raken.
De minister moet dit aanpakken. Maar wat lezen we in de begroting? De minister streeft ernaar om tot 2009 bij asiel 80%, en bij regulier en naturalisatie 85% van de eerste beslissingen binnen de wettelijke termijn af te handelen!! Wat een oogverblindende ambitie! Is dit de andere overheid waar het kabinet zo graag over spreekt? Kan de minister toelichten waarom ze nog tot in lengte van jaren de wettelijke termijnen niet wil halen?
Onveilige landen. Vanmiddag heeft de Kamer gestemd over moties die de regering vragen geen mensen terug te sturen naar onveilige landen. Ze zijn verworpen. Een ramp voor de mannen, vrouwen en kinderen die daarheen moeten. Ook is gestemd over moties die vragen om gezinsvorming niet onnodig te compliceren. Een daarvan, de motie van der Staay c.s., is aangenomen. Daar ben ik heel blijf mee.Een andere motie om bij het scheiden van gezinnen geen onderscheid te maken tussen asielzoekers die onder oude dan wel nieuwe wetgeving naar ons land zijn gekomen is verworpen. Dat betekent een onmetelijke tragiek voor de mannen, vrouwen, en kinderen die bij elkaar horen maar dat van de minister niet mogen blijven. Hadden ze maar niet moeten trouwen, ze wisten toch dat ze nog geen verblijfsvergunning hadden?
De indexering van de uitkering aan asielzoekers heeft voor het laatst in 1997 plaats gehad. Op 3 september 2004 heeft GGD Nederland de minister geschreven dat de uitkering ontoereikend is voor volwaardige voeding . Een belangrijke basisvoorwaarde voor een redelijke gezondheid is volgens de GGD en onvoldoende gegarandeerd. De Minister zegt dat ze zich inspant om op 1 januari 2005 de indexering te realiseren. Gebeurt dat met een correctie naar het verleden toe? Of wordt alleen maar geïndexeerd op basis van de stijging van de kosten van levensonderhoud van 2004 tot 2005? Welke verbetering levert dat reëel op? Ik wil graag dat er bij deze begrotingsbehandeling helderheid komt. De overheid dient ervoor te zorgen dat mensen die onder haar zorg vallen, behoorlijk voedsel kunnen kopen. Dat zou toch binnen de normen en waarden van het kabinet moeten passen.
Ten slotte nog een vraag over de moeilijke problematiek van kinderen die uit illegale ouders geboren worden. In het Algemeen Overleg van 24 juni 2004 heeft de Minister op mijn vraag of deze kinderen ingeschreven kunnen worden gesteld dat het niet uitmaakt of het een kind betreft van ouders die legaal dan wel illegaal in Nederland zijn. Er wordt volgens de minister een geboorteakte opgemaakt en de gegevens worden in het GBA opgenomen.
Ik hoor echter van deskundigen dat deze informatie niet juist zou zijn in verband met de artikelen 25 en 26 van het wet GBA. Als een illegaal kind niet in het GBA wordt ingeschreven betekent dit dat een groot aantal instellingen geen bericht krijgt over het bestaan vans het kind. Het gaat om instellingen voor gezondheidszorg, de SVB, de vreemdelingendienst en leerplichtambtenaren. Dat betekent dat de normale gezondheidszorg en onderwijsrechten niet vanzelfsprekend aan het kind worden verleend. Het risico bestaat dat het kind later op geen enkele manier administratief zijn bestaan kan aantonen. Ik vraag de minister hier nog eens op in te gaan. Hoe zit het nu precies. Ook illegale kinderen hebben kinderrechten
Partij van de Arbeid