Den Haag, 2 november 2004
Inbreng PvdA Begroting Justitie 2005
Woordvoerder: Aleid Wolfsen
Voorzitter,
Vanmorgen, hier voor de ingang van dit gebouw, hoorde ik van de moord op Theo van Gogh. Het duurt dan echt even voordat tot je doordingt wat er is gebeurd en wat de impact kan zijn.
Vervolgens word je overvallen door gevoelens van woede, afschuw en verbijstering.
In een flits gaat ook op moord op Fortuyn door je hoofd.
Onze fractievergadering begon veel later. Groepjes fractieleden zaten bedrukt en perplex het rampzalige nieuws te bespreken. Maar vaak schoten woorden tekort. Met tegenzin begonnen we aan de verplichte agenda.
Voorzitter, u hebt hier vanmiddag namens ons allen al goed gekozen woorden over gezegd.
Ook minister Donner heeft dat gedaan.
Wij sluiten ons daarbij aan.
Het is nu even niet aan mij om voor deze afschuwelijke daad betere of andere woorden te kiezen. Onze gevoelens zullen namelijk - buiten twijfel - dezelfde zijn.
Ons medeleven gaat uit naar zijn familie, vrienden en bekenden.
De precieze feiten zijn nog niet bekend. Speculeren daarover leidt hooguit tot meer verwarring. Het onderzoek is voortvarend van start gegaan. We rekenen er op dat de kamer - en dus de samenleving- van alle relevante ontwikkelingen op de hoogte zal worden gehouden. Wij zullen ons niet uitlaten over de strafrechtelijke aspecten van het onderzoek, want dat past de politiek niet en het kan zelfs het verloop van een strafzaak in gevaar brengen.
Maar, voorzitter, er zal en moet over de impact van deze moord nog vaak en veel worden gesproken. Juist ook hier in het hart van de democratie.
Voorzitter, ...
Nederland is en blijft een rechtsstaat. Dat houdt in, dat ook de overheid is gebonden aan de regels van het recht.
Maar voorzitter, zelfs democratisch vastgelegde regels pakken niet altijd fatsoenlijk uit voor kwetsbare minderheden; kinderen, slachtoffers (vaak kinderen en vrouwen), nieuwkomers en vreemdelingen, mensen in gevangenissen, en ... voor burgers die over onvoldoende koopkracht beschikken om zelfstandig te kunnen procederen. Om maar eens een paar kwetsbare groepen te noemen waar Justitie extra zorg en aandacht voor zou moeten hebben.
Zijn we - met andere woorden - nog wel een fatsoenlijke rechtsstaat.
Eerlijk is eerlijk. We waren onder de indruk van de inleidende beschouwingen. De minister schrijft: 'Vrijheid, diversiteit en zelfontplooiing zijn wezenlijk voor onze samenleving'en ''Recht en wetten, politie en justitie, overheid en rechtsstaat, zijn vanouds mechanismen die de samenhang in de samenleving versterken.' Eens!
En geld is eigenlijk geen probleem.
De minister doet ook het nodige aan verbetering van het bestuursrecht, het civiele recht en het ondernemingsrecht. We zijn het niet altijd eens, maar hier is wel een oprecht compliment op z'n plaats.
Verder heeft de minister de gemiddelde cijfers aan zijn zijde. Het gemiddelde ophelderingspercentage stijgt en het gevoel van veiligheid lijkt iets beter te worden.
De hoofdoriëntaties van zijn beleid zijn - ik citeer - : 'Binding bevorderen, bedreigingen bestrijden en ruimte scheppen om tot recht te komen.' Daar kan toch niemand het mee oneens zijn.
Ook al steunen we de minister vaak als het gaat om plannen die Nederland veiliger moeten maken, tevreden zijn we bepaald nog niet. Ik ben van de oppositie. Het moet anders, het kan beter.
Want voorzitter, het beleid pakt echt te vaak onfatsoenlijk uit voor die kwetsbare groepen die ik eerder al noemde.
'Iedereen heeft recht op een fatsoenlijk bestaan', is een van de leidende beginselen binnen mijn partij.
Laat ik komen tot een toets van het beleid aan dat uitgangspunt.
Voorzitter, deze minister stelt nu al voor de 3e keer op rij voor, om te bezuinigen op de gezinsvoogdij. Steeds weer moet dan de Kamer ingrijpen, terwijl een gezinsvoogd nu al zo'n gezin niet vaker ziet dan eens in de 3 maanden! Wat drijft toch de minister om daar steeds weer mee te komen, zo zou ik hem willen vragen?
De dood van de 3-jarige Savanne uit Alphen aan de Rijn zou toch iedereen die daarbij betrokken is voor de volle 100% op scherp moeten zetten. Voorzitter, en zij is niet de enige.
Is de minister überhaupt goed bekend met de wereld van probleemgezinnen en de jeugdhulpverlening, zo vragen wij ons vaak af. Of heeft hij moeite met het feit dat er actieve betrokkenheid is of komt bij probleemgezinnen. Met andere woorden: vindt hij het gezin belangrijker dan de problemen? Voorzitter, de kinderrechters brachten het onlangs scherp onder onze aandacht. Ze missen eenvoudigweg ... de menselijke maat, betrokkenheid en mededogen. Dat lijkt zoek in de het beleid van de minister.
En dan bezuinigt deze minister ook nog eens op de justitiële jeugdinrichtingen. Door behandelgroepen groter te maken, meer kinderen op een cel, minder personeel en soberder gebouwen. Wij hebben een amendement ingediend om dat ongedaan te maken.
Weet u wat een jeugdofficier van justitie onlangs zei over het beleid: 'Het is niet anders dan doorgaan op een weg waarvan uit de praktijk blijkt dat het niet werkt. Door die kinderen zo op te sluiten kweek je je eigen veelplegers.'
En tegelijkertijd horen we dat zeer regelmatig straffen van jeugdigen helemaal niet ten uitvoer worden gelegd. Ra, ra, hoe kan dat. Klopt dit en wat is de omvang van dit probleem.
We hebben dit jaar een record gevestigd; in april is een 8-jarig jochie opgesloten in het gevang. Kon nergens anders heen. In een fatsoenlijk land doe je dat niet en zet je ook niet vier kinderen in een cel. Daar houden kinderen de rest van hun leven last van. Probleemkinderen moeten worden behandeld en niet worden opgesloten in een cel.
In bijvoorbeeld het Nieuw Lloyd schijnen kinderen in hongerstaking te zijn geweest, omdat ze de hele dag op cel worden geplaatst. 'Kamerplaatsingen' heet dat dan verhullend. In gewoon Nederlands: De hele dag achter een gesloten deur in een cel Ik zag onlangs een maandoverzicht van september. Op vele dagen blijven op complete units de deuren dicht. Dat is werkelijk een schande en in strijd met de wet. Hoe kan de minister nu tegen die kinderen zeggen: jullie moeten je wel aan de wet houden, maar ik doen dat niet. We leven toch in een rechtsstaat, voorzitter? Graag een reactie.
Laat ik voor de verandering collega Bakker van D66 eens citeren. Ik hoop althans die i toen wel namens de fractie sprak. Hij zegt in de Tubantia van 16 oktober jl: 'Eigenlijk zou ik het liefst een bom in de bureaucratie van de jeugdzorg gooien. Ik verdom het ook om akkoord te gaan met die waanzinnige plannen van Donner om meer kinderen op 1 cel te zetten. Die kids zitten elkaar de hele dag op de nek. Ze hebben een plekje nodig om tot rust en tot zichzelf te komen.'
Maar, zeg ik dan hier tegen collega Van der Laan: Hij is van uw coalitie. Hoe stoppen we deze minister? Redden we dat met uw amendement? Als de minister door wil gaan, komen wij met een motie. Die zult u - verwacht ik - ook gaan steunen.
Voor volwassenen is meer cellen bouwen absoluut nodig. Er is op veiligheidsgebied weinig minder erg dan straffen die niet prompt en volledig ten uitvoer worden gelegd. Tegelijkertijd is 3% feitelijk detentieongeschikt. Dat zijn voornamelijk psychotische mensen. 10 tot 15% is 'in ernstige mate zorgbehoeftig', en dan zitten er ook nog eens een paar 100 geestelijk zieke mensen in gevangenissen die formeel in een tbs-kliniek moeten zitten.
Samengevat: ongeveer 20% van onze cellen wordt bezet door mensen die daar feitelijk niet thuishoren. Dat achten wij geen fatsoenlijke manier van omgaan met geestelijk zieke mensen en bovendien gevaarlijk voor de mensen die in de gevangenissen werken. De minister vroeg het zich onlangs zelf ook schriftelijk af of psychiatrische patiënten, verstandelijk gehandicapten, illegale vreemdelingen en verslaafden wel thuishoren in de gevangenis. De vraag stellen, is em beantwoorden. Nee dus. Maar wat doet u eraan?
En als gevangenen vrij komen is er geen hulp bij de kwetsbare overgang van vast naar vrij. Ik hoorde dat het CDA daar iets aan wil gaan doen. Ik ben benieuwd.
Dan nog iets wat ons ook hoog zit. De aanpak van de verslaafde veelplegers. Daar is op zich veel geld voor beschikbaar. Hoe meer veelplegers worden gestopt, hoe liever ons dat is, want, hoe veiliger en rustiger onze steden worden. En, hoe minder slachtoffers.
"Maar, laat het niet bij repressie", aldus burgemeester Deetman onlangs in Trouw. Hij vindt het immoreel om verslaafden ergens ver weg te stoppen, zodat we er geen last meer van hebben, zonder hulp te bieden. "We hebben in dit land nooit mensen laten verkommeren", aldus Deetman. Volgens hem moet de regering een andere mentaliteit ontwikkelen, moet er echt worden aangepakt en zal er geld nodig zijn, substantieel meer dan nu beschikbaar is. Hij noemt de aanpak van het kabinet kneuterig. Eens.
Voorzitter, wat ons betreft moet het geld dat beschikbaar is voor veelplegers ook worden gebruikt voor het uitbreiden van die heroïne-experimenten. Collega Van der Laan zal daarover een amendement indienen. Goed voor de verslaafden, goed voor de slachtoffers en goed voor de steden. En helemaal in lijn met een motie van de handen van collega Griffith en mij.
Voorzitter, de minister is ook coördinerend minister voor de aanpak van huiselijk geweld. Geweld dat vaak begint met een eenvoudige tik en eindigt het met een pak op je donder, aldus een slachtoffer uit een keurige plattelandsgemeente.
Voorzitter, ik durf de stelling te verdedigen dat het in Nederland onveiliger is achter de voordeur dan ervoor!
De minister schreef onlangs dat wordt geschat, dat zich jaarlijks 8 à 900 000 huiselijk geweldsincidenten voordoen. Slechts 12% daarvan komt onder de aandacht van de politie. Huiselijk geweld vormt voor een groot aantal vrouwen aanleiding om hun huis te ontvluchten en zich aan te melden bij een vrouwenopvangcentrum. Maar 1 op de 10 vrouwen en kinderen kunnen worden opgevangen. 1 op de 10.
Voorzitter, als mensen thuis, in hun eigen woonhuis of slaapkamer worden vernederd, bespuugd, verkracht of in elkaar worden geslagen, dan willen ze maar een ding. En dat is dat dat geweld stopt. Dan moeten die slachtoffers niet het huis uit moeten vluchten, maar moet de dader weg. Al dan niet langdurig. Waarom belooft de minister al twee jaar dat hij komt met een wet die dat mogelijk maakt en is hij nu nog niet verder dan - en ik citeer - 'een eerste uitwerking van een mogelijke wettelijke maatregel'.
Voorzitter, de traagheid van de minister staat werkelijk in geen verhouding meer tot de ernst van het onderwerp. Graag een reactie. En hoe indringend bespreekt hij als coördinerend minister het grote gebrek aan opvang met andere bewindspersonen?
Over de aanpak van en de wijze waarop wordt omgegaan met de dreiging van terroristische aanslagen zal ik hier zwijgen, omdat daarover al een debat loopt dat tijdelijk is onderbroken.
Dan de wijze waarop slachtoffers hun schade vergoed krijgen. Of, vaak niet vergoed krijgen. Theoretisch is het vrij aardig geregeld, maar praktisch werkt het nog te vaak niet. Als er een schadevergoedingsmaatregel wordt opgelegd helpt het CJIB met de inning, maar een echte prikkel om te helpen hebben ze niet. Ze hoeven immers alleen maar dat te betalen aan het slachtoffer dat daadwerkelijk is geïnd. Dat is waarschijnlijk de reden dat gemiddeld na 3 jaar nog maar 60% binnen is.
Voorzitter, slachtoffers willen na zo'n veroordeling nog maar een ding. En dat is: snel hun geld, snel de schadevergoeding, zodat ze de kwestie achter zich kunnen laten en weer vooruit kunnen kijken.
Collega Griffith komt - zo las ik - ook met diverse voorstellen, maar ik heb er ook een.
Verrassend eenvoudig, helder en buiten twijfel zeer effectief.
Wat zou er tegen zijn als het OM - na de veroordeling - tegen de dader te zegt: U hebt de keus. Of u betaalt onmiddellijk, en wel het hele bedrag, of wij schieten dat voor - zodat het slachtoffer geen last meer heeft van u - maar u, dader, krijgt het grootste en machtigste incassobureau van heel Nederland achter uw broek aan; het Centraal Justitieel Incassobureau. En zij mogen niet alleen die schade op u verhalen, maar ook altijd de kosten die daarmee zijn gemoeid; 20%. En die vordering verjaart altijd pas na 30 jaar.
Voorzitter, dit idee lekte zondagavond laat uit via het ANP. Maandagmorgen al vroeg had ik de eerste fanmail. Ik zal de naam niet noemen, maar wel een gedeelte van de inhoud. Ter toelichting: Er was ook een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.
---------
Beste heer Wolfsen,
Uw voorstel komt als een geschenk uit de hemel.
Zo'n 2,5 jaar geleden is mijn auto pal voor de deur leeg geroofd.
Helaas nu bijna 2 jaar na de uitspraak zit ik nog steeds op een schadevergoeding te wachten welke de Justitie voor mij zou regelen.
Het is voor mij heel moeilijk om de zaak achter mij te laten en tevens heel frustrerend hoe ik op het moment hard moet vechten tegen een verkeersboete, waar ik geen weet van heb, terwijl een echte crimineel - zonder echt aangepakt te worden - vrij rond kan lopen.
Dit vreet aan mij en ik denk met mij nog veel meer mensen.
Met vriendelijke groet,
------
Voorzitter, mijn idee is dus goed voor de slachtoffers - want die krijgen snel hun geld - is goed voor de daders - want die worden extra op hun verantwoordelijkheid gedrukt, omdat ze dat grootste incassobureau van Nederland achter zich aan krijgen, en is goed voor het CJIB zelf, want die zullen nu veel sneller werken omdat ze het hebben voorgeschoten ...en, krijgen ook een veel positiever imago. = 3 x winst en geen nadelen.
En of de financiële buffer van het CJIB wel voldoende is hoeven we ons niet af te vragen, want daar komt - per jaar - 5, 6 of 7 honderd miljoen euro binnen aan boetes.
Over boetes gesproken voorzitter.
1/3 van de hele capaciteit van het OM wordt besteed aan verkeershandhaving. Wij zijn de laatste om verkeersveiligheid te relativeren. Maar 1/3 is wel erg royaal. Het OM heeft vorig jaar al aangegeven dat dat ook efficiënter, effectiever en goedkoper kan. Door meer techniek te gebruiken, meer te doen aan de infrastructuur enz.
Nu moeten van de minister - volgend jaar - de inkomsten uit boetes weer omhoog. Met ongeveer 20%; naar 650 miljoen. Door eenvoudigweg meer te gaan schrijven. Zijn daar grenzen aan? En wordt er al gewerkt aan dat slimmer handhaven?
Kan de minister zich voorstellen dat bij veel mensen de volgende gedachten opkomen.
Zelfs als je 's nachts stopt op een plek waar dat niet mag, word je onmiddellijk op de bon geslingerd. Ook als de verkeersveiligheid in het geheel niet in gevaar wordt gebracht. Speelt geen rol meer. Maar, als je wordt weggepest of getreiterd uit je eigen huis, uit je eigen buurt of als je als winkelbediende in de problemen komt, dan geven politie en justitie nog te vaak niet thuis. 'Dan lijkt justitie achter de dijk te liggen', zoals oud-hoofdcommissaris Nordholt het zondag vrij beeldend samenvatte in Buitenhof. Graag een reactie van de minister.
Een paar woorden nog over het OM. Wij zijn namelijk zeer bezorgd over de grote reorganisatie die is aangekondigd. Formeel verandert er niets, schrijft de minister, maar feitelijk lijkt alles te veranderen. Meer centraliseren, lijkt het devies. Hoe gaat dit verder. En hoe wordt gegarandeerd dat het niet ten koste gaat van het vervolgen en de lokale veiligheid.
Terwijl die mooie, kleine en effectieve kantoren die justitie-in-de-buurt heten, de jib's, die dicht bij de mensen in de buurt zijn gehuisvest, moeten vechten voor hun voortbestaan.
Bijvoorbeeld het jib in Venlo. Het voortbestaan daarvan lijkt afhankelijk van het voortbestaan van het succesvolle drugsbestrijdingproject Hektor. Is er al iets bekend over het voortbestaan daarvan? Schijnt af te hangen van de wil van de minister. Graag een reactie.
Na het OM de rechter. Dat wil zeggen de toegang tot de rechter. Procederen voorzitter, dat wordt weer iets voor de rijken. Voorzitter, 42% van de burgers vindt dat de rechtspraak voor 'arm' niet hetzelfde werkt als voor 'rijk'. En ze hebben gelijk. Griffierechten zijn met 20% omhoog gegaan en ook de eigen bijdragen die mensen moeten betalen aan een advocaat. En nu heeft de minister net weer een wetsvoorstel ingediend, die die eigen bijdragen - vooral voor de minst verdienende - weer fors gaat verhogen. Dat is voor mijn fractie niet acceptabel. Zelfs in Elsevier verschijnen nu stukken over de onbetaalbaarheid van het recht. Ik hoop dat ook de VVD op dit vlak voet bij stuk houdt en - zoals vorig jaar - met ons die verhoging tegenhoudt. We zullen het merken bij de behandeling van het wetsvoorstel.
Voorzitter, als recht weer onbetaalbaar wordt, dan dreigt serieus het gevaar van meer eigenrichting. Deelt de minister die opvatting.
Zijn we nog wel een fatsoenlijke rechtsstaat. Ja, voor een grote meerderheid. Nee, voor grote groepen kwetsbare burgers in dit land. Of, gaat de minister toch nog iets extra doen voor die groepen? We zijn zeer benieuwd.
Partij van de Arbeid