Gemeente Utrecht


2004 SCHRIFTELIJKE VRAGEN
88 Vragen van dhr. R.J.F. Giesberts
(ingekomen 23 september 2004)


De Volkskrant meldde op 21 september dat Microsoft onder voorwaarden de broncode van Microsoft Office vrij wil geven. Microsoft stelt deze broncode beschikbaar zodat overheden, tegen betaling van licentierechten, zelf applicaties om Office heen kunnen bouwen. Tevens kunnen fouten in de Office-programmatuur hierdoor opgespoord worden. Het bedrijf komt tot deze stap door juridische druk maar ook omdat steeds meer bedrijven en overheden andere, goedkopere open source software kiezen voor de besturing van hun netwerk en computers.

GroenLinks heeft er eerder al voor gepleit, via een initiatiefvoorstel en haar tegenbegrotingen, dat de gemeente Utrecht serieus gaat kijken naar de mogelijkheden die Open Source Software biedt. Niet alleen bespaart de gemeente volgens GroenLinks hiermee veel geld, het draagt ook bij aan flexibiliteit, openheid en de keuzevrijheid binnen het gemeentelijk ICT-beleid.
Inmiddels zien meerdere gemeenten in Nederland de voordelen in van de open source software.
De stap die Microsoft nu aankondigt laat nog steeds een groot verschil met de open source software. Voor het gebruik van de broncode moet betaald worden, terwijl open source Software veel goedkoper is.

In het kader van de begrotingsbehandeling brengen de recente ontwikkelingen GroenLinks tot de volgende vragen: We stellen beantwoording voor de begrotingsbehandeling van de commissie Bestuur en Veiligheid zeer op prijs.

1. In het genoemde Volkskrantbericht wordt vermeld de gemeente Haarlem jaarlijks voor tweeduizend Microsoft-licenties zes ton betaalt. Pas na lange onderhandelingen konden de kosten, gebaseerd op een kleiner aantal licenties, worden teruggebracht tot 350 duizend euro. Over hoeveel ICT-werkplekken beschikt de gemeente Utrecht en hoeveel licentiekosten worden jaarlijks in totaal voor deze werkplekken betaald?
2. Is de gemeente voornemens de broncode van Microsoft te kopen? En zo nee, wordt er inmiddels nagedacht over het alternatief van een open source?

Bijlage

Volkskrant, dinsdag 21 september 2004.

Microsoft stelt broncode Office beschikbaar Van onze verslaggever Broer Scholtens


AMSTERDAM - Microsoft stelt de broncode - de basale digitale code - van zijn populaire softwarepakket Office beschikbaar aan overheden en internationale organisaties. Die kunnen er dan zelf eigen computerprogramma's - applicaties - omheen bouwen, tegen betaling van licentierechten.

Bovendien kunnen ze controleren of er in de Microsoft-broncode 'lekken' zitten waardoor privacygevoelige gegevens, in de computer ingetikt via zo'n applicatie, in verkeerde handen zouden komen.

Het Amerikaanse softwarebedrijf heeft begin vorig jaar de broncode van zijn besturingssysteem Windows ook al openbaar gemaakt, voor een selecte groep gebruikers. Contracten daarover zijn getekend met tientallen landen, ondermeer met het ministerie van Justitie in Den Haag, als vertegenwoordiger van de Nederlandse overheid.

Microsoft wil zo voorkomen dat overheden overschakelen op andere computerprogramma's waarvan de codes openbaar zijn, zoals het besturingsprogramma Linux of het op Microsoft Office lijkende Open Office. Deze zogeheten open source software is gratis via internet verkrijgbaar.


Veel overheden stappen over open source-programmatuur, in navolging van de Duitse stad München. Gemeentes die Linux nemen ter vervanging van het besturingssysteem Windows sparen gemiddeld 450 euro per werkplek uit, ontdekte adviesbureau Footmark uit Utrecht bij een recent onderzoek in vijf Groningse gemeentes.

De gemeente Haarlem betaalt jaarlijks voor tweeduizend Microsoft-licenties zes ton. Na lange onderhandelingen konden de kosten, gebaseerd op een kleiner aantal licenties, worden teruggebracht tot EUR 350 duizend.

De gemeente vindt dit te duur en is bezig met een omschakeling op open source software. Veel andere gemeentes zijn met hetzelfde bezig, zegt Bouke Koelstra van Footmark. 'Dat bespaart geld, en doorbreekt het monopolie van Microsoft.'

'De licentiekosten voor software zijn bij een ict-project vaak maar 10 procent van de totale investering', waarschuwt een woordvoerder van de Amerikaanse softwareconcern echter. 'Het kan zijn dat andere kosten juist omhoog gaan. Zo is er vaak meer onderhoud nodig en zijn extra dure gebruikerstrainingen nodig. De gemeente Sluis bijvoorbeeld is om die reden na negen maanden al weer overgeschakeld van Linux op Microsoft.'


Antwoord van Burgemeester en Wethouders
(Verzonden 2 november 2004)

1. De gemeente Utrecht beschikt over 4500 werkplekken (aansluitingen). Momenteel neemt Utrecht deel aan een onderhandelingsproces met Microsoft dat door het Ministerie van Justitie wordt geleid. De uitkomst van deze onderhandelingen zal voor Utrecht een mantelovereenkomst (geen afnameverplichting) opleveren waarin kortingen bedongen zijn die Utrecht zelfstandig niet kan verkrijgen. Kortingen worden namelijk bedongen op basis van 250.000 werkplekken in tegenstelling tot de 4500 van de Gemeente Utrecht. Ondanks dat de onderhandelingen niet afgerond zijn kan een redelijke schatting van de toekomstige licentiekosten gegeven worden. In deze schatting is uitgegaan van 4500 werkplekken en zijn tevens de licentiekosten van de serverproducten opgenomen. Een afschrijvingstermijn van 5 jaar is gehanteerd. De kosten zijn inclusief BTW. Bij 4500 werkplekken komt dit op een jaarlijks bedrag van 540.495 euro. Dit betekent 120 euro per jaar per werkplek.

2. De gemeente is niet voornemens de broncode van Microsoft te kopen. Hieraan ligt een ICT beleid ten grondslag waarin zelfstandige softwareontwikkeling niet tot de taken van de gemeente Utrecht gerekend wordt. Verondersteld wordt dat softwareontwikkelaars door specialisatie hierin kostenefficiënter en doeltreffender kunnen zijn. Omdat de broncode van Microsoft met name bij het ontwikkelen van software van belang is om een optimale aansluiting tussen verschillende softwarecomponenten mogelijk te maken zou het bezit hiervan weinig waarde voor de gemeente hebben. Naast het ontwikkelen van software zou de broncode gebruikt kunnen worden om vanuit een beveiligingsoogpunt de software te beoordelen. Momenteel heeft Utrecht geen plannen om de software van Microsoft zelfstandig hierop te onderzoeken. Bij navraag blijkt het overigens niet te gaan om het kopen van de software maar om het verkrijgen van (kosteloos) inzicht in de code, het betreft het Shared Source programma van Microsoft.

3. Zoals reeds bij beantwoording van eerdere vragen (2003/49) aangegeven volgt de gemeente Utrecht de ontwikkelingen ten aanzien van Open Source op de voet. De publicaties die het afgelopen jaar door het programma Ossos (Open Source Software en Open Standaards), www.ossos.nl zijn opgeleverd hebben een grote bijdrage geleverd aan het inzicht in de voor- en nadelen van Open Source Software. Hieronder een aantal van deze inzichten:
- Ossos concludeert dat Open Source Software een gunstige invloed op de kosten per werkplek kan hebben. Er kan echter niet gesteld worden dat Open Source Software zonder meer een kostenvoordeel oplevert. Open Source Software levert ontegenzeggelijk een voordeel voor wat betreft de licentiekosten op. Naast de licentiekosten dient echter ook rekening gehouden te worden met andere kosten te weten; hardware, operatie, administratie, eindgebruik en computeruitval.
- Een overstap naar Open Source Software vanuit een Microsoft omgeving brengt initieel zeer hoge migratiekosten met zich mee die in een later stadium pas terugverdiend kunnen worden. Uit onderzoek van de gemeente München blijkt dat de migratiekosten 3,5 maal hoger liggen dan in het geval van gesloten software. Een belangrijke oorzaak van de relatief hoge migratiekosten zijn de gesloten standaarden, zoals bestandsformaten, die worden gebruikt door Microsoft en andere commerciële aanbieders.
- Juridische risico's van Open Source Software: door de Europese Commissie is vastgesteld dat octrooien op software onder bepaalde voorwaarden verleend kunnen worden. Gebruikers kunnen hiermee het auteursrecht op software vastleggen. Hiermee bestaat de kans op juridische claims tegen Open Source Software gebruikers. Volgens Ossos is dit risico echter acceptabel. Ossos geeft aan dat gebruikers zich van juridische aspecten goed bewust moeten zijn en goed inzicht in de producent (community) van de software moeten hebben. Ossos heeft een handleiding opgesteld voor de beheersing van deze juridische risico's .
- Niet alle software en hardware werkt met Open Source Software . Uit onderzoek van onder andere de politie Amstelland blijkt dat veel software en hardware (drivers) in beperkte mate door Open Source Software worden ondersteund. Dit in tegenstelling tot Microsoft produkten.

Open Source ontwikkeling binnen Utrecht
Binnen Utrecht wordt gewerkt aan het programma Bundeling en Standaardisatie. Het programma heeft ten doel de Utrechtse ICT infrastructuur vergaand te standaardiseren en tevens de fusie van alle ICT afdelingen binnen Utrecht te realiseren.
Vanwege de aanwezige kennis en het bezit van microsoftprodukten is gekozen om de standaardisatie met Microsoft produkten uit te voeren. Zoals uit de stukken van Ossos blijkt is de ondersteuning van hard en software op het Microsoft platform groter. Een succesvolle gemeentebrede standaardisatie is gebaat bij een uitrol op Microsoft omdat verwacht mag worden dat problemen in de techniek beperkt zullen blijven. Daarnaast zou een overstap naar een andere technologie een zwaar opleidingstraject voor beheerders betekenen wat het afbreukrisico verder zou verhogen.

Dit betekent niet dat Open Source geen kans krijgt binnen de Gemeente Utrecht. Zoals aangegeven biedt de contractvorm die Utrecht voor Microsoftprodukten kiest mogelijkheden om andere soorten software af te nemen, er is immers geen afnameverplichting.
Op basis van de onderzoeken van de Ossos blijkt het gebruik van open standaards een grote invloed te hebben op de uitrol van Open Source Software. Om in de toekomst voorbereid te zijn op Open Source Software is het daarom noodzakelijk om nu te werken aan de introductie van Open standaards. Een van de onderdelen van het programma Modernisering Overheid richt zich op het ontwikkelen van zogenaamde basisregistraties binnen de overheid. Een aspect hierbij is de ontwikkeling van standaard open uitwisselingsformaten. Utrecht is nauw betrokken bij deze ontwikkelingen en zal deze standaards te zijner tijd over gaan nemen in haar ICT infrastructuur.

Wethouder Gispen heeft toegezegd om in het vroege voorjaar aan de commissie Bestuur en Veiligheid een workshop met medewerking van Ossos aan te bieden over de actuele ontwikkelingen ten aanzien van het onderwerp Open Source.


---

Investeren in openheid, programma Ossos, B.S.J. Knubben 2004
Software Octrooien, stoppen of doorgaan met Open Source, Programma Ossos, 2004
Handreiking beheersing juridische risico's overheid bij open Source Software, programma Ososs, 2004
Open Source, Politie Amsterdam Amstelland, P. Gerritsen, B. van Scheppingen 2003


---- --