Wijziging van de Wet werk en bijstand in verband met het
verlenen van een financiële tegemoetkoming aan
personen die een ouderdomspensioen op grond van de
AOW ontvangen, alsmede in verband met enige aspecten
van de financieringssystematiek
VOORSTEL VAN WET
Allen, die deze zullen zien of horen lezen, saluut! doen te weten:
Alzo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenselijk is de Wet werk en
bijstand te wijzigen in verband met de financiële tegemoetkoming waarop
personen met een ouderdomspensioen op grond van de Algemene
Ouderdomswet met ingang van het kalenderjaar 2005 recht hebben, alsmede in
verband met enige aspecten betreffende de financieringssystematiek van die
wet;
Zo is het, dat Wij, de Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der
Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en
verstaan bij deze:
Artikel I
De Wet werk en bijstand wordt als volgt gewijzigd:
A
Artikel 22 wordt als volgt gewijzigd:
1. Voor de tekst wordt de aanduiding "1" geplaatst.
2. Er wordt een lid toegevoegd, luidende:
2. De norm, bedoeld in het eerste lid, wordt verhoogd met een bij
ministeriële regeling vast te stellen bedrag ter hoogte van de volledige, tot
een netto bedrag herleide financiële tegemoetkoming waarop personen met
een ouderdomspensioen op grond van de Algemene Ouderdomswet recht
hebben.
2
B
In artikel 38, derde lid, wordt "genoemd in artikel 22" vervangen door:
genoemd in artikel 22, eerste lid.
C
Artikel 71 wordt als volgt gewijzigd:
1. Het opschrift komt te luiden: Aanpassing uitkering inkomensdeel en
werkdeel.
2. Er worden twee leden toegevoegd, luidende:
3. Bij toepassing van het tweede lid kan Onze Minister vanuit het oogmerk
van een meer evenwichtige verdeling van het totale bedrag, bedoeld in
artikel 69, eerste lid, onderdeel b, de peildatum van de gegevens
noodzakelijk voor de berekening, bedoeld in artikel 69, tweede lid,
actualiseren, leidende tot een nieuwe uitkering per gemeente. Van een
actualisatie als bedoeld in de eerste volzin wordt door Onze Minister
mededeling gedaan in de Staatscourant.
4. Onze Minister kan vanuit het oogmerk van een meer evenwichtige
verdeling van het totale bedrag, bedoeld in artikel 69, eerste lid, onderdeel a,
de peildatum van de gegevens noodzakelijk voor de berekening, bedoeld in
artikel 69, tweede lid, actualiseren, leidende tot een nieuwe uitkering per
gemeente. De tweede volzin van het derde lid is van overeenkomstige
toepassing.
D
Artikel 74, tweede lid, komt te luiden:
2. Een verzoek als bedoeld in het eerste lid wordt door het college ingediend
bij de toetsingscommissie, bedoeld in artikel 73. Bij ministeriële regeling
worden regels gesteld met betrekking tot de termijn waarbinnen een verzoek
als bedoeld in het eerste lid kan worden ingediend en de termijn waarbinnen
op dat verzoek wordt beslist.
Artikel II
Deze wet treedt in werking op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. In
dat besluit wordt zonodig toepassing gegeven aan artikel 16 van de Tijdelijke
referendumwet.
3
Lasten en bevelen dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst en dat alle
ministeries, autoriteiten, colleges en ambtenaren wie zulks aangaat, aan de
nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.
De Staatssecretaris van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
(H.A.L. van Hoof)
MEMORIE VAN TOELICHTING
Het onderhavige wetsvoorstel voorziet enerzijds in een noodzakelijke technische wijziging van
de Wet werk en bijstand (WWB) in verband met het met ingang van 1 januari 2005 verlenen van
een financiële tegemoetkoming aan personen met een ouderdomspensioen op grond van de
Algemene Ouderdomswet, te weten een wijziging van de artikelen 22 (Normen 65 jaar en ouder)
en 38 (Aanpassing normen en bedragen), en anderzijds in een wijziging van de WWB met
betrekking tot een tweetal aspecten van de financieringssystematiek, te weten een wijziging van
artikel 71 (Aanpassing uitkering inkomensdeel) en een wijziging van artikel 74 (Aanvulling
uitkering inkomensdeel).
Artikel I, onderdelen A en B (Wijziging van de artikelen 22 en 38, derde lid, van de WWB)
Bij de behandeling van het koopkrachtbeeld 2005 heeft het kabinet geoordeeld dat voor onder
andere ouderen met een laag inkomen de negatieve inkomenseffecten beperkt zouden moeten
blijven. Om ook de groep ouderen te bereiken die niet kunnen profiteren van een verhoging
van de ouderenkorting, is besloten tot de invoering met ingang van 1 januari 2005 van een
financiële tegemoetkoming naast het ouderdomspensioen ingevolge de Algemene
Ouderdomswet (AOW) voor AOW-gerechtigden. Als op dit ouderdomspensioen een korting
ingevolge artikel 9 AOW plaats vindt in verband met onvoldoende opbouwjaren geldt die
korting gelijkelijk voor de financiële tegemoetkoming. Door de onderhavige wijziging van de
WWB wordt bereikt dat personen met een gekort ouderdomspensioen via een verhoging van
de bijstandsnorm alsnog de volledige tegemoetkoming kunnen ontvangen, uiteraard voor
zover zij ook aan de overige voorwaarden voor het recht op bijstand voldoen. Daarnaast biedt
de onderhavige wijziging de colleges van burgemeester en wethouders de mogelijkheid om de
tegemoetkoming, als zijnde een verhoging van de bijstandsnorm, buiten aanmerking te laten
bij de verlening van bijzondere bijstand.
Om uitvoeringstechnische reden is de voorkeur gegeven aan verhoging van de bijstandsnorm
door wijziging van artikel 22 WWB boven buiten aanmerking laten van de tegemoetkoming
door een wijziging van artikel 31 WWB. Buiten aanmerking laten van de tegemoetkoming
leidt namelijk niet tot aanvulling van een onvolledige tegemoetkoming. Voorts heeft de
gekozen wijziging als voordeel dat de gemeente het bedrag dat de betrokkene van de Sociale
verzekeringsbank ontvangt voor de verrekening met de bijstand niet hoeft te splitsen in een
AOW-deel en een tegemoetkomingsdeel. Het ouderdomspensioen plus tegemoetkoming die
naast dat pensioen wordt betaald kunnen direct in mindering worden gebracht op
bijstandsnorm plus verhoging. In overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten zal
nader worden bezien hoe de uitvoering van de onderhavige wijziging op de meest eenvoudige
wijze vorm kan krijgen.
De hoogte van vorenbedoelde tegemoetkoming is afhankelijk van het huishoudtype en is een
bruto bedrag. Omdat de WWB uitgaat van netto bedragen zullen de bruto bedragen van de
tegemoetkoming worden herleid tot netto bedragen. Daartoe worden bedoelde bruto bedragen
verminderd met daarover in te houden loonbelasting en ziekenfondspremie. De netto
bedragen, waarvan de hoogte evenals bij de tegemoetkoming afhankelijk is van het
huishoudtype, worden bij ministeriële regeling vastgesteld.
De wijziging van artikel 38 WWB regelt dat de verhoging, die, zoals hiervoor aangegeven,
een vast nominatief bedrag is, buiten de indexering van de WWB blijft. De verhoging geldt
voor 2005 en moet met ingang van 1 januari 2005 in werking treden. Nadere besluitvorming
over de tegemoetkoming en de verhoging zullen plaatsvinden bij het koopkrachtbeeld 2006.
2
Artikel I, onderdeel C (Wijziging van artikel 71 van de WWB)
Het budget dat per gemeente wordt verstrekt voor het inkomensdeel (de uitkering op grond van
artikel 69, eerste lid, onderdeel b, WWB) wordt in september voorafgaand aan het
uitvoeringsjaar voorlopig vastgesteld door het op grond van artikel 69, tweede lid, vastgestelde
verdeelmodel toe te passen op het dan geraamde macrobudget. De raming van het macrobudget
is op dat moment nog niet nauwkeurig genoeg. In september van het uitvoeringsjaar (t) wordt die
daarom nog geactualiseerd op basis van definitieve realisatiecijfers over het basisjaar voor de
raming (t-1), nieuwe inzichten in de conjunctuur en gevolgen van rijksbeleid. Dit vloeit voort uit
artikel 71, eerste lid, WWB. De verdeling blijft echter ongewijzigd. Artikel 71, tweede lid,
WWB staat nu namelijk alleen toe dat het gemeentelijk budget wordt aangepast voor wijzigingen
in het macrobudget. Met name groeigemeenten ondervinden er nadeel van dat bij de definitieve
vaststelling van het budget in september van jaar t de verdeling gebaseerd is op cijfers die in
september t-1 beschikbaar waren. Het aantal huishoudens, waarmee de bijstandslasten
samenhangen, is immers toegenomen.
Mede op verzoek van de Vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de
Tweede Kamer is nagegaan op welke wijze hier verandering in gebracht kan worden
(Kamerstukken II, 2003/04, 28 870, nr. 118). De oplossing is er in gelegen om bij de definitieve
vaststelling uit te gaan van een recentere peildatum voor het bepalen van het aantal eenheden van
elke gemeente op de verdeelmaatstaven en andere rekengegevens die in het verdeelmodel
worden gebruikt. In het bijzonder gaat de aandacht daarbij uit naar het aantal huishoudens, omdat
dit zowel voor de kleinere gemeenten - die bij de vaststelling van het budget slechts in beperkte
mate te maken hebben met de maatstaven van het objectief verdeelmodel - als voor de grotere
gemeenten een bepalend element in de berekening is. Uit een simulatie van de effecten voor
afzonderlijke gemeenten blijkt, dat het gebruik maken van een actueler aantal huishoudens de
negatieve herverdeeleffecten van groeigemeenten in belangrijke mate oplost zonder dat dit tot
onoverkomelijk grote nieuwe herverdeeleffecten leidt.
De mogelijkheid die nu wordt gecreëerd om bij de definitieve vaststelling uit te gaan van een
recentere peildatum voor het bepalen van het aantal eenheden van elke gemeente op de
verdeelmaatstaven en andere rekengegevens die in het verdeelmodel worden gebruikt
(mogelijkheid tot actualisatie), is van overeenkomstige toepassing op het budget voor het
werkdeel, te weten de uitkering op grond van artikel 69, eerste lid, onderdeel a, WWB. Wordt
van de mogelijkheid tot actualisatie van de peildatum gebruik gemaakt dan doet de Minister van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid hiervan mededeling in de Staatscourant. De actualisatie
vindt, zo blijkt uit artikel 71, derde lid, plaats "bij de toepassing van het tweede lid" en wordt dus
meegenomen bij de definitieve vaststelling van het budget.
Omdat de Tweede Kamer met het oog op de problematiek van groeigemeenten heeft
aangedrongen op snelle effectuering van het voornemen de berekeningsmethode te wijzigen, is
het van belang deze wijziging met ingang van 1 januari 2005 in werking te doen treden. In de
beschikking waarmee in september 2004 het voorlopige budget voor het jaar 2005 wordt
toegekend is van dit voornemen melding gemaakt.
Artikel I, onderdeel D (Wijziging van artikel 74, tweede lid, van de WWB)
Onder voorwaarden kan een gemeente een beroep doen op een aanvullende uitkering op haar
I-budget. Een verzoek hiertoe wordt ingediend bij en beoordeeld door de in artikel 73 WWB
3
bedoelde toetsingscommissie. Deze commissie beoordeelt of de gemeente voldoet aan de
terzake op grond van artikel 74, derde lid, bij lagere regelgeving gestelde voorwaarden. De
beslissing op het verzoek wordt genomen door de Minister van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid, die daarbij het advies van de toetsingscommissie en het oordeel van de
Inspectie Werk en Inkomen betrekt.
In 2005 kunnen gemeenten voor het eerst een verzoek om aanvullende uitkering over 2004
indienen. Om de zorgvuldige afhandeling van gemeentelijke verzoeken te bevorderen is het
wenselijk dat verzoeken van verschillende gemeenten met elkaar vergeleken kunnen worden
alvorens tot definitieve afwegingen en oordelen te komen. Dit draagt niet alleen bij aan het
uitgangspunt dat gelijke gevallen gelijk worden behandeld, maar creëert ook de mogelijkheid
- zo de noodzaak daartoe zou blijken - om bij de beslissing op de verzoeken rekening te
houden met onvoorziene of onverwachte omstandigheden, indien die omstandigheden hebben
geleid tot overschrijding van de eigenrisicodrempel van 10%.
De huidige regeling omtrent verzoeken en beslissen draagt onvoldoende bij aan de gewenste
zorgvuldige afhandeling. De oorzaak hiervan is gelegen in enerzijds het feit dat gemeentelijke
verzoeken over (nagenoeg) het gehele jaar gespreid kunnen worden ingediend en anderzijds
dat de beslissing hierop, op grond van de Algemene wet bestuursrecht, binnen 8 weken
genomen moet worden. De gewenste zorgvuldigheid kan worden bevorderd door bij
ministeriële regeling enerzijds te regelen dat het indienen van verzoeken om een aanvullend
budget voor een vaste datum (1 augustus) moet plaatsvinden en anderzijds te regelen dat de
minister vanaf deze datum zijn beslissing neemt voor 1 januari daarop aansluitend. Als
bijkomend voordeel heeft deze constructie dat bij de start van de beslistermijn ook de CBS-
cijfers over de landelijke in- en uitstroom bekend zijn. Voor de beoordeling of in de
tekortgemeente sprake is van een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt zijn immers niet
alleen de lokale- maar ook de landelijke gegevens van belang. Naar verwachting zullen de
landelijke cijfers over jaar t-1 (het jaar waarop het verzoek van de gemeente betrekking heeft)
pas medio het daaropvolgende jaar ter beschikking komen. Indien na enkele jaren door alle
betrokken partijen voldoende ervaring is opgedaan met de aanvullende uitkering, en de
wegings- en beoordelingsfactoren van de toetsingscommissie respectievelijk de Inspectie
Werk en Inkomen een uitgebalanceerd karakter hebben gekregen, zal worden beoordeeld of
een verkorting van de aanvraag- en beslistermijnen in de rede ligt.
Om zo flexibel mogelijk te kunnen inspelen op onvoorziene ontwikkelingen en gewijzigde
wensen, behoeften en mogelijkheden van de hierboven vermelde betrokken partijen, verdient
het aanbeveling de regels omtrent de aanvraag- en beslistermijn bij ministeriële regeling vast
te stellen. Het gewijzigde tweede lid van artikel 74 van de WWB biedt hiervoor de wettelijke
basis. Bij de vaststelling van de ministeriële regels zal uiteraard rekening worden gehouden
met de opvattingen van gemeenten.
Om te voorkomen dat in 2005 twee, in de tijd op elkaar aansluitende, aanvraag- en
beslisprocedures zullen gaan gelden, is het belangrijk dat de wijziging van artikel 74, tweede
lid, WWB, met ingang van 1 januari 2005 tot stand komt.
De Staatssecretaris van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
(H.A.L. van Hoof)
4
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid