Toespraak van de Voorzitter, dr. Jan Peter Balkenende, tot het Europees Parlement,
Straatsburg, 21 juli 2004
Meneer de voorzitter, leden van het Europees Parlement, dames en heren,
Het doet me groot genoegen vandaag de prioriteiten voor het Nederlands voorzitterschap te
presenteren aan u, de direct gekozen vertegenwoordigers van de Europese burgers.
U bekleedt als leden van het Europees Parlement een van de mooiste en belangrijkste functies
die er zijn in de Europese Unie. Het parlement is niet voor niets de eerstgenoemde instelling
in het Verdrag. U waakt over de kwaliteit van onze gemeenschap, die bovenal een
gemeenschap van waarden is. U hebt van de Europese burgers een mooie opdracht gekregen.
Ik wens u daarbij heel veel succes en feliciteer u van harte met uw verkiezing.
In het bijzonder wil ik de heer Borrell feliciteren met zijn verkiezing tot voorzitter van het
Europees Parlement. In die belangrijke functie wens ik u eveneens veel succes toe.
Ook al hebben wij verschillende rollen binnen de Europese Unie, er is ook veel dat we delen.
Het belangrijkste is denk ik een groot gevoel van verantwoordelijkheid. Voor Europa, voor de
inhoudelijke dossiers die we verder willen brengen, maar vooral ten aanzien van de mensen in
Europa, voor wie we het allemaal doen.
Graag wil ik het Ierse voorzitterschap bedanken voor de geweldige klus die het heeft
geklaard. Bertie Ahern en zijn team hebben een fantastische prestatie geleverd.
Een succesvolle uitbreiding met tien landen, een akkoord over een nieuwe Europese
Grondwet en een gezamenlijke keuze voor een werkelijk uitstekende kandidaat voor het
voorzitterschap van de nieuwe Europese Commissie. Dat zijn klinkende resultaten. De Ieren
hebben ook in de contacten met het Europees Parlement - een inspirerend voorbeeld
gegeven, waaraan wij ons graag spiegelen.
Staat u mij toe even stil te staan bij de voordracht door de Europese Raad van José Manuel
Barroso als Voorzitter van de Europese Commissie. Een voordracht waar u vanmiddag en
morgen over zult debatteren. Ik zie Barroso als een man van de dialoog, maar ook als iemand
---
die niet terugschrikt voor het uitzetten van een koers. De Raad vindt dat dit de man is die in
deze tijd de Commissie richting kan geven. Iemand die, samen met anderen, een duw kan
geven aan de economische groei en het verhogen van de veiligheid. We hopen dan ook dat het
Europees Parlement de voordracht morgen zal goedkeuren.
Dames en heren, rondom mijn kantoor in het centrum van den Haag is op dit moment een
prachtige openluchttentoonstelling te zien. Jonge beeldend kunstenaars uit de landen van de
Europese Unie is gevraagd een werk te maken dat is geïnspireerd op het Europese streven
naar vrede en rechtvaardigheid. Titel is `Art the Great Communicator'.
Vanuit mijn werkkamer kan ik een aantal van die kunstwerken zien. Welk beeld geven ze van
Europa?
Eén werk laat Europa zien als doolhof.
Een ander als een toren in aanbouw.
Een derde als een drenkeling die uit het water tracht te klimmen.
Er zijn veel verschillende manieren om tegen Europa aan te kijken.
Hoe ziet de Europese burger Europa? Als we afgaan op de opkomst bij de laatste
verkiezingen, ziet de burger Europa niet als een kunstwerk om heel erg warm voor te lopen.
Voor de vijfde keer op rij kwamen minder Europeanen naar de stembus. Bij bepaalde groepen
burgers overheerst wantrouwen en twijfel tegenover de Europese integratie. Het Europese
project wordt kritisch gevolgd, zowel buiten als binnen het Europese Parlement.
Het Nederlands voorzitterschap beseft dat ten volle.
Maar kritische geluiden horen bij een democratie. Ze kunnen een democratie sterker maken.
Er is geen reden weg te zinken in pessimisme. Integendeel: juist nu komt het erop aan de
Europese burgers te laten zien dat Europa van hen is. Een werk in uitvoering. Niet perfect.
Voor verbetering vatbaar. Maar wel waardevol en zoals de geschiedenis ons heeft geleerd -
broodnodig om problemen aan te pakken die geen land alleen kan oplossen.
Dat maakt de Europese Unie de moeite waard om actief aan bij te dragen.
---
Het Nederlands voorzitterschap wil die boodschap krachtig uitstralen. Met ambitie in het hart
en realisme in het hoofd.
Daarbij is de samenwerking met u van het allergrootste belang. Of u nu tot degenen behoort
die Europa zien als een doolhof. Of als een toren in aanbouw. U allen vertegenwoordigt de
visies van de Europese burgers. Om hen gaat het. We willen graag met u concrete stappen
vooruit zetten die door burgers worden herkend en erkend.
Ik besef dat de komende periode voor u een tijd is waarin vernieuwingen concreet gestalte
moeten krijgen. Het Europees Parlement is uitgebreid tot 732 leden. 162 vertegenwoordigers
uit de tien nieuwe lidstaten zijn tot het Parlement toegetreden en moeten hun draai vinden.
Politieke families veranderen van samenstelling en krijgen nieuwe leden. Het is verheugend
om te zien dat u uw taken voortvarend ter hand neemt en de wetgevende activiteiten van het
parlement energiek voortzet.
Er ligt nog meer vernieuwing in het verschiet. De nieuwe Grondwet vergroot de invloed van
het Europees Parlement op de besluitvorming en de gang van zaken in de Unie aanzienlijk.
Verder krijgen de nationale parlementen een belangrijke rol bij het beantwoorden van de
vraag of Europese regelgeving in specifieke gevallen wel nodig is.
De Unie wordt daarmee democratischer. De stem van de burger zal onder de nieuwe
Grondwet luider en sterker doorklinken. Ook degenen die kritisch staan tegenover de
Europese integratie, zijn onder de nieuwe Grondwet beter af.
Het Nederlands voorzitterschap verwelkomt de uitbreiding van de bevoegdheden van het
Europees Parlement. Dit is een van de belangrijkste pluspunten van het nieuwe Verdrag en
dus ook een belangrijk argument in de nationale debatten over goedkeuring. Die goedkeuring
zal in een aantal landen met stevige discussies gepaard gaan. Ik hoop dat daarbij niet de feiten
het onderspit zullen delven tegenover de beelden. Met de nieuwe Grondwet komt de Unie
ontegenzeggelijk dichter bij de burger te staan. Is dat niet wat we allemaal bijzonder graag
willen?
---
Juist in deze tijd van vernieuwing is het belangrijk onze koers vast te houden en te zorgen dat
we voortgang blijven maken ten behoeve van de Europese burger. Zonder een goede
samenwerking tussen Raad, Parlement en Commissie lukt dat niet. Het Nederlands
voorzitterschap wil graag constructief samenwerken met u. En we hopen van ganser harte dat
u ook constructief wilt samenwerken met ons.
Net als velen in deze zaal betreurt het voorzitterschap dat er nog geen oplossing is gevonden
voor de slepende problematiek van het Statuut voor de leden. De vorige voorzitter heeft
hieraan met uw steun heel hard gewerkt, maar een resultaat is nog niet bereikt. Als er uitzicht
bestaat op een oplossing, dan zal het Nederlands voorzitterschap daar beslist aan meewerken.
Het is binnen het bestek van deze presentatie niet mogelijk alle inhoudelijke onderwerpen die
op de agenda staan te behandelen. Ik zal me dan ook beperken tot de thema's die onze
gezamenlijke aandacht in het bijzonder nodig hebben. Zonder volgende voorzitterschappen
voor de voeten te willen lopen, is het duidelijk dat we verder moeten durven kijken dan 1
januari 2005. We realiseren ons heel goed dat doelen in een reeks van jaren bereikt moeten
worden. Het Nederlands voorzitterschap is een schakel in een keten. Juist daarom proberen
we zo goed mogelijke condities te scheppen voor het werk van komende voorzitterschappen.
Het Nederlands voorzitterschap zal steeds trachten de belangen op de langere termijn in het
oog te houden. Als we iets van onszelf aan de Unie willen meegeven, dan is het
toekomstgerichtheid.
Intern, door te werken aan consolidatie van de uitgebreide Unie, aan duurzame economische
groei, aan veiligheid en aan een solide financiële basis voor de komende jaren.
Extern, door samen met onze partners elders in de wereld vooruit te kijken en als Unie
slagvaardiger te opereren op het wereldtoneel.
In de eerste plaats de consolidatie van de Unie. De tien landen die op 1 mei dit jaar zijn
toegetreden, moeten zich zo snel mogelijk volledig vertrouwd kunnen voelen binnen de Unie.
Hier ligt een bijzondere verantwoordelijkheid voor het voorzitterschap. We zullen ons uiterste
best doen om te zorgen dat de nieuwe lidstaten zo snel mogelijk volledig deel kunnen nemen
aan alle werkprocessen van de Unie.
---
Tegelijkertijd willen we een degelijk fundament leggen onder toekomstige uitbreidingen. De
toetredingsonderhandelingen met Bulgarije zijn kort geleden afgerond. Die met Roemenië
verkeren in een vergevorderd stadium. Volgend jaar starten de toetredingsonderhandelingen
met Kroatië.
En in december beziet de Europese Raad of Turkije voldoet aan de politieke criteria van
Kopenhagen op het gebied van mensenrechten en democratie. Indien dat zo is, zullen ook met
dat land onderhandelingen over toetreding worden geopend.
De besluitvorming moet eerlijk verlopen, volgens de spelregels waaraan we ons eerder in
2002 met volle overtuiging hebben verbonden. Dat betekent: een scherpe toetsing aan de
gestelde criteria, maar géén nieuwe eisen verzinnen.
We mogen ons niet laten leiden door angst, bijvoorbeeld voor de islam. Drempels opwerpen
tegen een bepaalde godsdienst past de Europese waardengemeenschap niet. Onze weerstand
dient zich niet te richten tegen religies, maar tegen mensen en groepen die hun godsdienst
misbruiken om met geweld hun zin door te drijven. De islam is niet het probleem. Islamieten,
christenen en mensen met andere levensovertuigingen kunnen heel goed met elkaar leven. Het
probleem is niet de godsdienst, maar het misbruik van godsdienst om haat en
onverdraagzaamheid te zaaien en vrouwen te onderdrukken.
Dit neemt niet weg dat de beslissing over Turkije velen sterk bezig houdt en beroert. Het
voorzitterschap wil een goed gefundeerd besluit mogelijk maken, dat door allen wordt
onderschreven en dat ook in de toekomst krachtig overeind blijft.
Gerichtheid op de toekomst is ook de kern van het tweede thema op de agenda: duurzame
economische groei.
De Europese economie komt weer geleidelijk op gang na een periode van stagnatie. Maar het
herstel gaat langzaam en moeizaam, als gevolg van de onderliggende zwaktes in onze
economische structuur. De Europese economie heeft stijve gewrichten en gebruikt zijn hoofd
te weinig. Daardoor zijn onze concurrenten ons te snel en te slim af. Wie objectief naar de
ontwikkelingen kijkt, ziet dat Europa ook in tijden van conjunctureel herstel, terrein verliest.
---
We moeten onze ogen niet gericht houden op onze eigen baan, ons eigen sociale vangnet, ons
eigen pensioen. Maar op de baan, het sociale vangnet en het pensioen van onze kinderen.
Hoe sterk zal Europa staan over enkele decennia? Kunnen onze kinderen en kleinkinderen dan
ook in Europa een goed leven opbouwen? Kunnen we onze waarden van solidariteit en
sociale rechtvaardigheid ook dan in praktijk blijven brengen?
Let wel: dit zijn géén vanzelfsprekendheden. Kijk naar de stormachtige ontwikkeling van
China en India. Is Europa sterk en flexibel genoeg om tegenover die concurrentie overeind te
blijven?
Het is tegen díe achtergrond dat we de hoogste prioriteit moeten geven aan de uitvoering van
de Lissabonstrategie. Tijdens het Nederlands voorzitterschap worden de voorbereidingen
getroffen voor de tussentijdse evaluatie daarvan. Een werkgroep onder leiding van Wim Kok
stelt momenteel een rapport op over wat we tot nu toe hebben bereikt en wat er nog gedaan
moet worden. Dat rapport zal tijdens de Europese Raad van 5 november het licht zien.
Europa laat aanzienlijke kansen liggen. We halen niet uit onze interne markt wat erin zit. Met
name de markt voor diensten lijdt nog steeds onder allerlei nationale belemmeringen. Terwijl
de meeste Europeanen in die sector hun brood verdienen!
Daarmee benutten we de kracht van de interne markt onvoldoende. Als we weten dat
momenteel 1,8 procent van het Europese BBP en 2,5 miljoen banen zijn toe te schrijven aan
de werking van de interne markt, dan hebben we alle reden om die interne markt te versterken
en uit te breiden richting de dienstensector. De door de Europese Commissie voorgestelde
Dienstenrichtlijn is een belangrijke stap in de goede richting. Het behoeft geen betoog dat
spoedige goedkeuring van deze wetgeving een belangrijke steun in de rug kan zijn van de
Europese economie.
De werking van de interne markt kan ook verbeterd worden door minder en betere
regelgeving. We moeten de regels voor ons laten werken in plaats van dat wij voor de regels
werken. De voorzitterschappen van Ierland, Nederland, Luxemburg en het Verenigd
Koninkrijk geven hier gezamenlijk prioriteit aan.
---
Een groot deel van de ambities van de Lissabon-agenda zal binnen de lidstaten gestalte
moeten krijgen. Arbeidsmarkten moeten flexibeler worden en stelsels voor sociale zekerheid
activerender. Pensioenstelsels moeten een steviger fundament krijgen, zodat ook volgende
generaties er nog op kunnen bouwen.
In de mondiale economie van vandaag en morgen moet Europa het niet alleen hebben van zijn
flexibiliteit, maar ook van zijn kennis. Het innovatief vermogen van Europa is niet sterk
genoeg. Eén voorbeeld. Zo'n 400.000 Europese wetenschappers werken momenteel in de
Verenigde Staten. Zij vormen 40 procent van de Amerikaanse wetenschappelijke
gemeenschap. Een enorme exodus van mensen die we zelf zo hard nodig hebben. Vandaar dat
we krachtig moeten doorgaan met het verbeteren van het kennisklimaat in Europa. Een van de
concrete maatregelen is het oprichten van een European Research Council, gericht op het
beschikbaar maken van risicokapitaal voor onderzoek.
Onze ambities richten zich niet alleen op economische groei, maar ook op duurzaamheid. Het
Nederlands voorzitterschap zal zich inzetten voor versterking van de milieudimensie van het
Lissabonproces, met speciale aandacht voor duurzame mobiliteit, schone technologie en het
internationaal klimaatbeleid.
De Unie is meer dan een economisch project. Het is zestig jaar na D-day ook nog steeds een
project van vrijheid, solidariteit en onderling respect.
Van de immateriële zaken die burgers bijzonder bezighouden, is veiligheid de meest
belangrijke. Het vergroten van veiligheid is altijd een drijfveer geweest achter de Europese
samenwerking. Ooit ging het om een wankele vrede op een door oorlog verscheurd continent.
Nu zijn er nieuwe bedreigingen die ons tot actie dwingen: terrorisme en georganiseerde
criminaliteit. Bedreigingen die we alleen samen de baas kunnen worden.
Het is noodzakelijk dat we samen vooruit blijven kijken. Nu het Tampere-programma afloopt,
zijn nieuwe stappen nodig om de Europese Ruimte van vrijheid, veiligheid en
rechtvaardigheid verder uit te bouwen. Het Nederlands voorzitterschap streeft ernaar dat de
Europese Raad van 5 november hiervoor een zo concreet mogelijk perspectief schetst.
---
In een vrij Europa met open binnengrenzen is het onvermijdelijk dat we onze strafrechtelijke
systemen op elkaar afstemmen en dat onze samenwerking waterdicht is. De Unie mag geen
juridische en geografische vluchtheuvels bieden aan criminelen die misbruik maken van de
vrijheid die Europa hen biedt.
Daarbij zullen we soms over onze eigen schaduw moeten heen springen. Landen zijn soms
sterk gehecht aan hun nationale traditie op het gebied van politie en justitie. Maar zonder
verdergaande afstemming op deze terreinen, blijven we het risico lopen dat criminelen de
dans ontspringen en onze veiligheid in gevaar brengen.
De Europese Anti-terrorisme Coördinator Gijs de Vries heeft vorige maand geschetst hoe
Europa effectiever een halt kan toeroepen aan terrorisme. Het Nederlands voorzitterschap wil
voortvarend aan de slag met het uitwerken en uitvoeren van de voorgestelde actiepunten.
Prioriteit voor het Nederlands voorzitterschap is ook een nieuwe Europese drugsstrategie voor
de jaren 2005-2012. Deze zal gericht zijn op de gezamenlijke aanpak van grootschalige
drugshandel, maar ook op betere preventie en gezondheidszorg.
Tussen vrijheid en veiligheid kan een spanning bestaan. Geen van beide kan ooit absoluut
zijn. Het komt erop aan steeds de goede balans te vinden.
Die balans moeten we ook vinden op het gebied van asiel en migratie; een ander deel van het
vervolg van Tampere dat tijdens de Europese Raad van 5 november aan bod komt.
We willen geen Fort Europa creëren. Maar we zien óók hoe hectisch de dynamiek is van
inreizende en doorreizende asielzoekers en illegalen. Mensensmokkelaars maken daar
gewetenloos gebruik van. We weten bovendien uit ervaring hoeveel erbij komt kijken om
nieuwkomers volwaardige kansen in onze samenleving te bieden. Beheersing van
migratiestromen is dus nodig, en dat kunnen we alleen samen doen. In een Unie met open
binnengrenzen kunnen we niet om een Europees asiel-, migratie- en terugkeerbeleid heen.
Zoals voorzien in het programma van Tampere, gaan we een fase in van verdere harmonisatie.
Ons streven is gericht op een gemeenschappelijk asielstelsel en een betere bescherming van
vluchtelingen in regio's van herkomst. Illegale immigratie moeten we gezamenlijk bestrijden,
---
op basis van solidariteit tussen lidstaten. Dat kan niet zonder een effectieve bewaking van
onze buitengrenzen. Het agentschap buitengrensbeheer is daarvoor cruciaal. We moeten dan
wel nú al zorgen dat dit in 2005 operationeel kan zijn.
Europa biedt plaats aan iedereen die daar recht op heeft. Met `plaats' bedoel ik veel méér dan
een onderdak. Het gaat om een plek in onze samenleving. We willen meer aandacht besteden
aan integratie van nieuwkomers. Lidstaten hebben op dit gebied hun eigen tradities. Daarvoor
moet ruimte zijn. Maar we kunnen wel beter leren van elkaars ervaringen.
Een geloofwaardig asiel- en migratiebeleid vereist ook de terugkeer van hen die geen recht
hebben op verblijf hier. Het Nederlands voorzitterschap staat voor de taak nog voor het einde
van het jaar voortgang te boeken met het terugkeerbeleid. Het gaat daarbij onder meer om
gezamenlijke terugkeerprocedures en operaties en de totstandkoming van terug- en
overnameovereenkomsten.
Het laatste belangrijke punt op onze interne agenda dat ik wil noemen, is de financiële basis
voor de komende jaren.
In 2005 zullen de onderhandelingen worden afgerond over het volgend meerjarig
begrotingskader van de Unie; de Financiële Perspectieven. Dit onderwerp ligt gevoelig. Er
bestaan veel verschillende opvattingen over. Het Nederlands Voorzitterschap ziet het als zijn
verantwoordelijkheid die uiterst complexe onderhandelingen al van tevoren zo goed mogelijk
te structureren, door nog dit jaar richtsnoeren en principes overeen te komen aan de hand
waarvan de onderhandelingen zullen worden gevoerd. Dat maakt de kans op succes straks
groter.
Uiteraard zal het Europees Parlement intensief worden betrokken bij de voorbereiding van de
vaststelling van de nieuwe Financiële Perspectieven.
Een Unie die naar de toekomst kijkt, kijkt ook om zich heen. Onze toekomst is nauw
verbonden met die van onze buren en van onze partners elders in de wereld.
We zijn een Unie van 25 ontwikkelde landen. Een gemeenschap gebouwd op de waarden van
vrijheid, solidariteit en respect voor elkaar. En het grootste economische blok in de wereld.
---
De wereld kijkt terecht naar ons met een verwachtingsvolle blik. Maken we die
verwachtingen voldoende waar? Europa zou slagvaardiger kunnen zijn. We zouden meer
kunnen bereiken als we gezamenlijk optrekken en meer met één stem spreken.
De grote mondiale vragen van onze tijd zijn bestrijding van terrorisme, bevordering van
mensenrechten en democratie, economische ontwikkeling en armoedebestrijding. Op deze
gebieden moet Europa één krachtig geluid laten horen.
De Europese Veiligheidsstrategie biedt daarvoor een uitstekende basis, vooral ook door de
brede visie die eraan ten grondslag ligt. Het gaat om méér dan de ontwikkeling van eigen
capaciteiten voor crisismanagement. Het Nederlands voorzitterschap wil op alle mogelijke
manieren werken aan de uitvoering van de Veiligheidsstrategie.
De Verenigde Naties zijn het hart van de multilaterale samenwerking en dat moet zo blijven.
In de discussie over de hervorming van de Verenigde Naties zal Nederland als voorzitter van
de Europese Raad een actieve rol spelen. Ook het multilaterale handelssysteem zal een extra
impuls moeten krijgen. Na het mislukken van Cancun hebben we dit jaar een kans om
daadwerkelijk voortgang te boeken in de WTO. Iedereen heeft daarbij te winnen.
Met de laatste uitbreiding heeft de Unie niet alleen nieuwe leden, maar ook nieuwe buren
gekregen. We voelen ons bij hen sterk betrokken en willen de betrekkingen met hen
verdiepen. Dat geldt ook voor de landen in het `bredere Midden Oosten' en de Mediterranée.
Het Nederlands voorzitterschap wil werken aan het vergroten van de stabiliteit in deze regio
en het stimuleren van hervormingen op politiek, economisch en sociaal-cultureel terrein. Het
Barcelona-proces moet verdiept en geïntensiveerd worden.
Het Nederlands voorzitterschap zal veel tijd steken in het vredesproces in het Midden-
Oosten. Europa moet eensgezind bijdragen aan de toekomst van Irak. Daarbij gaan we uit van
de centrale rol van de VN en spelen we in op de wensen en behoeften van de Iraakse regering
en bevolking.
De afgelopen jaren is het belang van onze betrekkingen met Azië sterk toegenomen, zowel
economisch als politiek. Het Nederlands voorzitterschap wil aan de strategische relatie met
10
onze partners in Azië verder vorm geven tijdens de voorgenomen topontmoetingen met
China, India, Zuid-Korea en de ASEM. Daarbij zullen we nadrukkelijk ook aandacht besteden
aan het gevoelige punt van de mensenrechten.
Eén op de zeven mensen op aarde heeft chronisch honger. Vooral in Afrika slaan armoede,
conflicten en epidemieën diepe wonden. De Europese Unie laat Afrika niet aan zijn lot over.
De situatie in Darfur/Soedan springt daarbij het meest in het oog. De EU moet daar actief
blijven, als hulpverlener, maar ook in politieke zin. We oefenen druk uit op de Soedanese
autoriteiten om de situatie te verbeteren en zullen niet aarzelen om die druk op te voeren als er
van hun kant te weinig actie wordt ondernomen.
Ook los van Darfur zal de Unie zich in blijven zetten voor bestrijding van HIV en AIDS en
voor conflictpreventie in Afrika.
Dames en heren, elke tijd is een overgangstijd. Dat geldt ook voor onze tijd als voorzitter van
de Europese Raad.
Kenmerkend voor onze tijd, anno 2004, is dat de Europese Unie met een paradox wordt
geconfronteerd.
Enerzijds zien we dat de droom van de grondleggers van de Europese Unie in vervulling is
gegaan. De Europese landen hebben het aangedurfd hun lot aan elkaar te verbinden. En
hebben daarmee verzoening, stabiliteit en voorspoed tot stand gebracht. Goed beschouwd is
dat een geweldige prestatie.
Anderzijds wordt echter steeds duidelijker dat die samenwerking en dat gevoel van
verbondenheid in de beleving van veel mensen niet meer vanzelf spreken. Het lijkt alsof we
steeds meer moeite hebben het gemeenschappelijke te benoemen. Alsof we niet meer zo
scherp voor ogen hebben wat ons ten diepste verbindt.
Dat is iets om bij stil te staan. Helemaal nu de Unie intensief werkt aan haar uitbreiding. Wie
verder bouwt, moet zorgen dat het fundament waarop gebouwd wordt stevig blijft. Anders
komt het complete bouwwerk in gevaar, met alle gevaren van dien voor de bewoners.
---
Tegen die achtergrond neemt Nederland het initiatief tot een debat over de betekenis van de
Europese waarden anno 2004. Het feit dat die waarden in de Grondwet zijn verankerd is niet
genoeg. Ze moeten ook leven in de hoofden en harten van mensen. Concreet zullen we
hieraan een aantal conferenties wijden en initiatieven ontplooien om het gesprek over Europa
met de burgers van Europa te stimuleren.
Daarmee hopen we een bijdrage te leveren aan het bewustzijn bij Europese burgers van wat
het betekent om Europeaan te zijn. De bijzondere waarde van Europa ligt erin dat we een
gemeenschap zijn waarin vrijheid, solidariteit en respect elkaar in evenwicht houden.
De agenda die ik u heb gepresenteerd, is gebaseerd op die drie fundamentele waarden.
Vrijheid: dat betekent werken aan veiligheid en aan verdieping van de samenwerking
met onze partners in de wereld.
Solidariteit: dat betekent werken aan economische groei en sociale samenhang, voor de
komende en de huidige generaties.
Respect: dat betekent werken aan begrip en onderlinge betrokkenheid in de zich
uitbreidende Unie met al haar verschillen.
De Europese Unie is niet perfect. Maar dat is nog geen reden haar af te schrijven of achteloos
met haar om te springen. We moeten niet bang zijn voor kritiek, maar voor onverschilligheid.
Kritiek is goed. Zonder kritiek geen verbetering. Maar onverschilligheid helpt ons niets
verder. Sterker nog: zij ondermijnt wat reeds is bereikt.
Het Nederlands voorzitterschap wil graag constructief samenwerken met u, de direct gekozen
vertegenwoordigers van de Europese burgers.
Misschien mag ik aan het slot één zo'n Europese burger aan het woord laten. Een grote
Nederlandse krant publiceert momenteel een reeks portretten van gewone Europeanen en hun
visie op Europa.
Een van hen is Ilma Kaulina. Zij is een 39-jarige grafisch ontwerper uit Riga. Haar man is
buschauffeur. Ze hebben drie kinderen.
12
Ilma Kaulina ziet Europa niet als wondermiddel. Ze is kritisch. Maar ze heeft wel
verwachtingen.
Ze zegt: "De Europese Unie kan ons een beter leven geven. Als je de culturele verschillen
even naar de achtergrond verplaatst, merk je dat je samen een perspectief hebt op een betere
sociale en economische toekomst. Mettertijd zullen alle hindernissen vervagen."
Laat ik onze inzet zo samenvatten. Het Nederlands voorzitterschap wil er samen met u
alles aan doen om Ilma Kaulina uit Riga niet teleur te stellen.
Dank u wel.
13
Ministerie van Algemene Zaken