GESPROKEN WOORD GELDT!!!!!
Bijdrage Jeltje van Nieuwenhoven, voorzitter PvdA-fractie, aan het debat
over de Uitbreiding van de EU d.d. 23 oktober 2002
Inleiding
Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur. Duizenden mensen gingen ontroerd
de grens over. Families die 28 jaar lang gescheiden waren, werden herenigd.
Nu, bijna 13 jaar later, staat de hereniging van Europa voor de deur. Door
de uitbreiding van de EU met landen uit Centraal en Oost-Europa worden de
laatste restjes IJzeren Gordijn op de schroothoop van de geschiedenis
gegooid.
Sinds 1945 heeft de Europese integratie in West-Europa gezorgd voor vrede,
veiligheid en voorspoed. De Oost-Europeanen waren minder gelukkig. Hun
bezetting ging naadloos over in een onderwerping door een andere dictatuur.
Er is nu de kans om te tonen dat wij ons verbonden weten met alle
Europeanen.
Ik realiseer me dat steeds minder mensen het verhaal van oorlog en bezetting
uit eigen ervaring kunnen vertellen. Voor veel jongeren is de Koude Oorlog
inmiddels al een vage herinnering of een hoofdstuk uit een geschiedenisboek.
Toch is het de historische context die ons moreel verplicht het kunstmatig
verdeelde Europa te verenigen.
X
De PvdA legt de nadruk op het historische belang van de uitbreiding, maar
dat wil niet zeggen dat wij een discussie over kosten en de baten willen
ontlopen. Ons idealisme staat realisme niet in de weg. De PvdA deelt het
standpunt van de regering dat de Europese Commissie de kandidaten zes
maanden voor toetreding ook daadwerkelijk nog eens goed tegen het licht
houdt en vrijwaringsclausules inbouwt als kandidaten op onderdelen niet aan
de voorwaarden kunnen voldoen. Het gaat namelijk om het toepassen van de
criteria en een realistische beoordeling van ieder land.
De PvdA is voorstander van de uitbreiding. Zelfs als je de hele historische context weglaat en zelfs als je zwijgt over het niet in geld uit te drukken voordeel van vrede en veiligheid, dan nog is de uitbreiding een gouden 'deal'. Voor Europa én Nederland. Sociaal én economisch.
Laat ik eerst op het sociale voordeel ingaan. In het sociale Europa waar wij
voor staan, wordt geprobeerd om de boel bij elkaar te houden. Dat betekent
dat je mensen niet aan hun lot overlaat als het economisch wat minder gaat.
Schommelingen in de economie worden dus niet opvangen door mensen massaal op
straat te zetten, zoals in Amerika gebeurt, maar door mensen een sociaal
vangnet te bieden. Werkgevers en werknemers zoeken niet de confrontatie,
maar voeren overleg. In het sociale Europa wordt solidariteit georganiseerd
en emancipatie bevorderd.
Dat sociale Europa gaat verloren als we solidariteit alleen met de huidige
lidstaten van de Unie organiseren. De wereld wordt steeds kleiner, dus dan
verliezen we de strijd van landen die een veel rauwer sociaal klimaat
hebben. Zij hoeven de kosten van een solidaire samenleving niet te dragen en
zijn daarom goedkoper uit.
Het Europese sociale model heeft alleen toekomst als wij het op Europese
schaal organiseren, als wij onze krachten bundelen en het enorme creatieve
potentieel van Europa tot wasdom laten komen. Een verdeeld Europa is hiertoe
niet in staat. Samen kunnen we de concurrentie met de andere grote spelers
wel aan.
De vraag is nu: Nemen wij ons lot in eigen handen, of worden wij de speelbal
van ontwikkelingen die elders worden bepaald? Het behoeft geen betoog dat
sociaal-democraten als eersten ervoor zullen kiezen om het lot in eigen
handen te nemen. Solidariteit van de winnaars met diegenen die hun
emancipatie nog niet hebben voltooid brengt een samenleving dichterbij
waarin iedereen zijn plek kan vinden.
X
De uitbreiding levert ook economisch grote voordelen voor Nederland op. Daar
kan ik kort over zijn. VNO/NCW en anderen hebben al aangegeven dat wij, als
één van de grootste investeerders in Centraal en Oost Europa, meer dan wie
ook voordeel hebben van de groeicijfers die in die landen worden
gerealiseerd.
In de toetredingslanden zal onze economische positie ernstige schade worden
toegebracht bij een Nederlandse Alleingang, gericht tegen de uitbreiding.
Politieke en economische schade is ook te verwachten door de verstoring die
deze Alleingang in onze relatie met Duitsland veroorzaakt. Net nu wij
Duitsland zo nodig hebben om in de Europese Conventie het model van een
gemeenschappelijk Europa overeind te houden.
X
De uitbreiding van de Unie, waar we vandaag over spreken, is de meest
zorgvuldig voorbereide uitbreiding in de geschiedenis. We zijn nog nooit zo
streng geweest en nog nooit hebben kandidaten zulke grote offers gebracht
als deze keer. Ook zijn in zo'n korte tijd nog nooit zulke grote vorderingen
geboekt om enorme achterstanden weg te werken: politiek, economisch en
bestuurlijk.
Toch wordt het debat over Europa nog teveel gevoerd op basis van angst. De
bedreigingen voor wat wij als zekerheden zijn gaan beschouwen zijn niet
altijd denkbeeldig. U zult mij niet horen zeggen dat de angst nergens op
slaat. De oplossing ligt echter niet in het sluiten van de grenzen. Daarvoor
zijn onze samenlevingen te open. Iedereen kan zich gemakkelijk over de hele
wereld verplaatsen.
Juist voor de bedreigingen die er zijn, kan en moet Europa oplossingen
bieden. Europa krijgt ten onrechte de rekening van de angst gepresenteerd,
want alleen Europees beleid biedt een duurzame oplossing voor
criminaliteitsbestrijding, voor het asiel- en migratievraagstuk, voor het
milieu en voor internationale vrede en veiligheid. De uitbreiding van de
Unie is daarom deel van de oplossing en niet deel van het probleem.
Neem de migratie. Er is veel te doen geweest over illegale Bulgaren in Den Haag en in het Westland. Waarom waren het geen illegale Polen, Hongaren en Tsjechen, zoals enkele jaren geleden nog het geval was? Omdat zij over een paar jaar lid zijn van de Unie en daardoor in hun eigen land perspectief zien. Het vooruitzicht op Unie-lidmaatschap houdt mensen thuis. Voor Bulgaren is dat vooruitzicht blijkbaar nog ver weg.
Bij eerdere uitbreidingen van de EU zagen we steeds hetzelfde fenomeen: inderdaad een toename van migratie, maar dan wel altijd hoofdzakelijk in de richting van de nieuwe lidstaten en niet andersom. Na de toetreding van Spanje en Portugal zijn veel meer mensen die kant opgetrokken dan andersom.
Spanje en Portugal bieden ook op andere terreinen interessante ervaringen. In die landen was het lange tijd nog niet best gesteld met corruptie en met de kwaliteit van de rechtelijke macht. Twee problemen die nu ook gesignaleerd worden in een aantal kandidaat lidstaten. Maar in Spanje en Portugal zijn fabelachtige vorderingen gemaakt, zodat vandaag onomwonden kan worden gezegd dat een burger in deze landen zijn rechten net zo goed beschermd weet als in andere lidstaten en dat corruptie net zo'n probleem is als elders, niet meer en niet minder. Waarom zou het nu anders lopen?
X
De uitbreiding met 10 landen is niet duurder dan wij eerder hebben voorzien
voor een uitbreiding met 5 landen. Toen de financiële afspraken in Berlijn
werden gemaakt gingen we namelijk nog uit van 5 nieuwe leden.
Over de periode na 2006 moet nog onderhandeld worden. In die onderhandelingen staat Nederland bepaalt niet alleen. Met Duitsland en nog een aantal andere landen vinden wij dat 'eerlijk delen' ook moet gelden bij de vaststelling van wie wat betaalt. Nu is het zo, dat landen die ongeveer net zo rijk zijn als wij, denk aan Frankrijk, relatief veel minder betalen. Ook de speciale positie van Groot Brittanië moet eindelijk maar eens worden beëindigd. Voor terugbetalingen en kortingen is nu geen ruimte meer. Vanaf 2006 is het gewoon eerlijk delen in lusten en lasten.
Dat geldt ook voor de hervorming van het landbouwbeleid. Dat is geen voorwaarde aan het adres van de toetreders, maar het is een voorwaarde die de huidige lidstaten zichzelf zouden moeten stellen. Dat de regering hier een hard punt van blijft maken, heeft onze steun. Het is namelijk een doelstelling die wij niet anderen, maar onszelf moeten stellen.
We moeten de weg van de productafhankelijke inkomenssteun verlaten en de
richting inslaan van een beleid dat zorgt voor een vitaal platteland, voor
veilig voedsel, voor duurzame productie die het milieu minder belast, voor
eerlijke marktverhoudingen, vooral voor producenten uit ontwikkelingslanden.
Een solidaire Unie kan haar binnenlandse landbouwprobleem namelijk niet
oplossen over de rug van de ontwikkelingslanden. Dat betekent: grotere
markttoegang en eerlijkere wereldmarktprijzen.
Een eerlijke verdeling van de lasten en de landbouwhervorming zijn zaken die
de huidige lidstaten van de Unie zelf moeten regelen. Zoals we ook zelf
verantwoordelijk zijn voor het draagvlak voor Europese eenwording bij onze
burgers. Ook in Nederland is dit draagvlak aan erosie onderhevig. Daar mogen
wij onze ogen niet voor sluiten. Onzekerheid over de risico's en
onbekendheid met de vraagstukken, in een periode van argwaan tegenover
overheden in het algemeen en de Europese overheid in het bijzonder, zijn
ingrediënten voor een wijdverbreide euroscepsis.
X
Die euroscepsis komt niet uit de lucht vallen. Bij de invoering van de euro
werd mensen door de vorige minister van Financiën voorgehouden dat dit
eerder tot prijsverlagingen dan tot prijsverhogingen zou leiden. Het
tegendeel is het geval. Terecht voelen mensen zich dan ook door Zalm
belazert. Het voedt de euroscepsis, zoals de VVD er ook nu weer alles aan
doet om het anti-Europa vuurtje aan te wakkeren
De VVD lijkt vooral weer de methode Bolkestein te hanteren.
Die riep ook altijd dat hij overal tegen was, om vervolgens om vijf voor
twaalf toch overstag te gaan.
Tegen de uitbreiding van de Navo; tegen de uitbreiding van Schengen, tegen
de toetreding van Italië tot de EMU.
Om vervolgens om vijf voor twaalf toch overstag te gaan.
Toch akkoord gaan, om niet de wensen en verwachtingen van het bedrijfsleven
te dwarsbomen of, laat ik positief denken, om niet het belang van Nederland
te schaden.
De pest is wel, dat dit spelletje de euroscepsis tot grote hoogte heeft
opgejaagd. Mensen denken door het geschreeuw immers dat er niets van deugt,
maar vervolgens gaat het kabinet toch akkoord.
'Hebben wij weer niets over te vertellen', is dan de conclusie. Dat gaat een
keer fout.
Meer betrokkenheid van burgers bij een debat dat over feiten en niet over
mythen gaat is daarom vandaag harder nodig dan ooit tevoren.
De nationale overheid heeft daarbij een zeer grote verantwoordelijkheid. In
Nederland wordt dit nog onvoldoende vorm gegeven.
Het aloude credo: 'Europa is goed voor u, geloof ons maar' is niet de manier
hoe de overheid met mondige burgers moet omgaan.
Het mag echter ook niet worden vervangen door de kreet 'Europa is eng, weg
ermee!', waarvan hele en halve populisten zich vandaag bedienen.
In Ierland is aangetoond dat het houden van een referendum zonder goede voorbereiding leidt tot verwarring bij de bevolking.
Zaterdag bleek dat, mits goed voorbereid en toegespitst op de hamvraag, een
referendum wel degelijk tot een grondig gevoerd maatschappelijk debat kan
leiden.
In grote meerderheid hebben de Ieren 'ja' gezegd tegen het verdrag van Nice,
omdat zij 'ja' wilden zeggen tegen de uitbreiding.
'Europa heeft ons in bijna dertig jaar lidmaatschap zoveel welvaart
gebracht, wie zijn wij om dat andere Europeanen te willen onthouden', was de
meest gebruikte motivering voor de 'ja'-stem.
Vinden wij dat niet eigenlijk ook allemaal?
De PvdA fractie wil dan ook dat Nederland zijn nek uitsteekt om de bevolking
meer te betrekken bij het Europese eenwordingsproces.
Het Europa van de elites moet tot het verleden gaan behoren.
Zonder discussie geen draagvlak en zonder draagvlak geen Europese
integratie.
Daarom zou het goed zijn als de Europese bevolking zich in een referendum
zou kunnen uitspreken over de uitkomsten van de Europese Conventie en de
daarop volgende IGC.
Lukt dat niet op Europese schaal, dan moeten wij de volksraadpleging wel in
Nederland organiseren.
Moties
MdV
Ik kom bij het einde van mijn betoog. Het is goed dat het kabinet tot de
slotsom is gekomen dat Nederland meewerkt aan de beslissing om de Commissie
te volgen met haar advies over de tien landen die in 2004 zullen toetreden.
Van de PvdA had dat wel wat meer "con amore" gemogen. De binnenlandse
politiek gemotiveerde ketelmuziek had wat ons betreft achterwege mogen
blijven.
Het proces dat begon met de sloop van de Berlijnse Muur nadert zijn
voltooiing. Niet alleen Berlijn, maar ook Warschau. Praag en Boedapest
hernemen hun gerechtvaardigde plaats tussen de Europese steden, een plaats
die hen was ontnomen door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en
de Europese deling die als erfenis van die wereldbrand een halve eeuw lang
het lot van Europa bepaalde. Met de uitbreiding kunnen we het boek van de
meest bloedige eeuw in de Europese geschiedenis voorgoed dichtslaan.