Balkenende opent Wonderland

Speech van de minister-president, Jan Peter Balkenende, bij de opening van de kinderboeken-tentoonstelling Wonderland en de start van de Kinderboekenweek, Kunsthal, Rotterdam, 2 oktober 2002

"Wonderland; Van Pietje Bell tot Harry Potter". Zo heet de tentoonstelling die vandaag hier in de Kunsthal van start gaat. Ik mag de tentoonstelling officieel openen. Een hele eer, maar ik vraag me wel af waarom die eer aan mij toevalt. Zoveel lijk ik nu toch ook weer niet op Pietje Bell...

Een minister-president moet overal verstand van hebben. Maar op het terrein van kinderboeken ben ik een echte ervaringsdeskundige. Dat heeft alles te maken met mijn dochter Amelie, die nu drie en een half is. Zij houdt er erg van om voorgelezen te worden. Haar favorieten zijn de boekjes van Max Velthuijs over Kikker.

Misschien kent u Kikker is verliefd. Dat kan ik u echt aanraden. De hoofdpersoon - Kikker - heeft last van opvliegers en hartkloppingen. Zijn vriendje Rat weet waarom: "je bent vast verliefd!"

Trots vertelt Kikker dat aan een andere vriend: het Varken. Dat wil weten op wie Kikker dan verliefd is. En dat is een probleem. Want ja, dáár had Kikker nog niet over nagedacht...

Als ik terugdenk aan mijn eigen jeugd, vind ik het moeilijk om een favoriet boek te kiezen. Er waren zoveel spannende boeken: De Kameleon, Arendsoog, De Scheepsjongens van Bontekoe.

Maar als ik er één moet noemen, dan is het Reis door de nacht van Anne de Vries.

Reis door de nacht gaat over de familie De Boer, die in de Tweede Wereldoorlog betrokken raakt bij het verzet. Hoofdpersoon is zoon Jan, een jongen die geen onrechtvaardigheid kan velen. Jan is nogal avontuurlijk ingesteld en raakt in allerlei spannende situaties verzeild: het verspreiden van illegale kranten, het helpen van onderduikers, het stelen van bonkaarten, het bevrijden van gevangen verzetsmensen.
Natuurlijk wordt Jan zelf ook gearresteerd. En natuurlijk ontsnapt hij. Uiteindelijk komt de langverwachte bevrijding en is het hele gezin voor het eerst sinds het uitbreken van de oorlog weer bijeen. Een mooi einde van een mooi boek.

Ik vond - en vind - kinderboeken prachtig. In veel kinderboeken draait het om de spanning om iets tegen de verdrukking in voor elkaar te krijgen. En dat het dan tóch lukt.

Kinderen kunnen niet zonder boeken. Van heel veel verhalen - hoe simpel ook - steken kinderen iets op. Dat bedoel ik natuurlijk niet in moraliserende zin. De tijd van Brave Hendrik is voorgoed voorbij. Wat ik bedoel is dat kinderen via verhalen hun eigen plek in de wereld verkennen. En hun relatie tot andere mensen.

Mijn dochter heeft een boekje dat gaat over samen spelen. Daarbij komt ook aan bod hoe naar het is om buitengesloten te worden. Hoe jong ze ook is, dat heeft ze heel goed door.

Kinderboeken zijn van groot belang in de opvoeding. Ze laten kinderen op een speelse manier kennismaken met waarden als samen delen. En met het feit dat je anderen nodig hebt, maar dat anderen ook jou nodig hebben.

Daarom wil ik een oproep doen. Een oproep aan alle vaders en moeders van Nederland: Lees uw kinderen vóór! Ja, ú ook!!

Ik vraag me wel eens af: als alle kinderen houden van verhalen, hoe komt het dan dat we als volwassenen het lezen vaak verleren? Is de televisie of de computer dan echt zoveel interessanter?

Gelukkig is er de laatste jaren een revival van het leesboek, voor jong en oud. En die hebben we voor een groot deel te danken aan Harry Potter. De boeken over Harry Potter zijn natuurlijk heel erg spannend, maar er is één ding wat me vooral intrigeert. In de wereld van Harry Potter is sprake van een Ministerie van Toverkunst. Ik moet zeggen: dat lijkt me wel wat, zo'n Ministerie van Toverkunst. Ik zou daar wel eens op werkbezoek willen gaan. Ik stel me zo voor: je stopt er bijvoorbeeld wachtlijsten in en er komen gezonde, blije mensen uit.

Mijn vraag aan Wim Pijbes is: u heeft hier toch niet toevallig een schaalmodel of een proefopstelling staan? Daar zou ik dan straks graag een kijkje nemen.

Maar goed, ik heb een vurig pleidooi gehouden voor het voorlezen. En ik wil maar direct de daad bij het woord voegen. Ik wil u tot slot graag een stukje voorlezen uit een verhaal van Guus Kuijer. Het heet De baas van de wereld. En u zult merken dat de waarden en normen daarin prachtig tot uiting komen.

'Wat wil jij eigenlijk worden later?', vraagt de meester. Het is speelkwartier en Peter loopt naast hem. Peter haalt z'n schouders op. 'Ik weet 't nog niet zo goed,' zegt hij.
'Dat geloof ik niet,' zegt de meester. 'Daar heb je vást wel es over nagedacht.'
Dat is waar. Peter wéét 't wel, maar hij durft 't niet zo goed te zeggen. Hij kijkt rond of niemand 't kan horen. 'Eigenlijk,' zegt hij zacht, 'eigenlijk wil ik de baas van de wereld worden.'
De meester staat stil. Hij kijkt Peter aan. 'Sjonge,' zegt hij. 'Dat is niet zo gek.'

Ik sla nu een stukje van het verhaal over. Daarin vertelt Peter dat hij als baas van de wereld een groot leger wil hebben, met veel soldaten en vliegtuigen.

'Wat doe je nog meer als je de baas van de wereld bent?' vraagt de meester.
'Nou, eh, zorgen dat iedereen te eten heeft. Enne, en zo...' 'Heel mooi', zegt de meester. 'Dat is heel mooi van je Peter. Als ík de baas van de wereld was, zou ik héél andere dingen doen.' 'Wat dan?'
'Ik zou ze es lekker pesten. Iedereen die me vroeger had gepest, zou ik es lekker terugpesten.' De meester kijkt héél gemeen en hij grinnikt. 'Maar dat doe jij niet hé? Jij geeft iedereen te eten.'

Dames en heren, dit is toch een heel mooi voorbeeld van de overdracht van waarden en normen in het kinderboek. Ik voel me hier in ieder geval erg door geïnspireerd!

Ik wil de koninklijke Bibliotheek en de Kunsthal van harte feliciteren met deze unieke tentoonstelling. Het is echt een feest voor jong en oud. En u weet wat u te doen staat. Ná de tentoonstelling meteen naar de bibliotheek of de boekwinkel om een boek te halen!

Dank u wel.