NVM
NVM Bedrijfs Onroerend Goed
Aan : de sociaal- en economische redacties en vakpers
Van : NVM Bedrijfs Onroerend Goed
Datum : Donderdag 18 juli 2002
---
Afvlakking economische groei leidt tot daling kantoortransacties
NVM Bedrijfs Onroerend Goed verwacht in 2003 herstel van de
vastgoedmarkt
Aan de uitbundige economische groei van de afgelopen jaren is een
einde gekomen. In het Centraal Economisch Plan 2002-2003 wordt de
economische groei in 2002 op 1,5% en in 2003 op 2,5% geschat.
Daarnaast zal de werkgelegenheid amper groeien. Toch verwachten
economen dat door de lage rente en werkloosheid en de op orde zijnde
overheidsfinanciën het fundament voor een spoedig herstel aanwezig
is.
De terugval van de economische groei en het afgenomen vertrouwen in de
economie leidden in het afgelopen halfjaar tot een daling van het
aantal NVM-kantoortransacties van 23% ten opzichte van het tweede
halfjaar van 2001. Het aanbod van kantoorruimte is sinds 2001
enorm toegenomen, mede als gevolg van een afnemende vraag. Daarnaast
staan kantoren en
winkels langer te huur of te koop. Dat blijkt uit de halfjaarcijfers
van NVM Bedrijfs Onroerend Goed. Zoals gebruikelijk reageert de
vastgoedmarkt op de ontwikkeling met een vertraging van één à
anderhalf jaar. Dat betekent dat momenteel pas in de markt zichtbaar
wordt dat al vanaf eind 2000 de economische groei is afgevlakt. Een
herstel van de vastgoedmarkt wordt pas in de tweede helft van 2003
verwacht, terwijl nu al de eerste tekenen er op duiden dat de ergste
dip in de economische teruggang achter de rug is.
In het onlangs voor de vijfde keer verschenen rapport Economische
Regio s besteedt de NVM aandacht aan de drie deelmarkten: kantoren,
winkels en bedrijfsruimten. In deze editie is er speciale aandacht
voor de zich verruimende kantorenmarkt.
Aanbod en transacties
Kantoren
Het aanbod van kantoorruimte is sinds 2001 enorm toegenomen. Het
aantal transacties daalde, waardoor de markt overvoerd dreigt te raken
en er leegstand optreedt. Veel kantoren en ontwikkelaars zetten als
het even kan de plannen in de ijskast of maken een langere fasering.
Een afname van het kantoorvolume wordt in tegenstelling tot het
verleden nog nergens voorzien ondanks de verslechterde
marktvooruitzichten
Winkels
Het pessimisme over de economie in het algemeen is groter geworden.
Volgens het CBS is het consumentenvertrouwen gedaald tot iets boven
het dieptepunt van begin jaren negentig. Het aanbod van winkelvastgoed
blijft redelijk stabiel. Desondanks is de Nederlandse detailhandel nog
volop in beweging. Uitbreiding van het totale winkeloppervlak,
schaalvergroting, nieuwe vormen van detailhandel en
concentratietendensen zijn de reacties op de winkelmarkt. Op de top
A1-locaties is nog steeds sprake van een verdringingsmarkt waarbij
zich een strijd afspeelt tussen de verschillende winkelformules,
vooral om de wat grotere winkelruimten.
Bedrijfsruimten
De bedrijfsruimtemarkt is erg conjunctuurgevoelig. Zij vertoont als
eerste vastgoedsegment de sporen van een economische teruggang. Het
aanbod is in vergelijking met een jaar geleden spectaculair (+45%)
toegenomen. Tegelijkertijd is er een tendens dat steeds meer
bedrijfsruimte op de vrije markt wordt aangeboden, dus wordt gebouwd
voor de verhuur.
Huurprijzen
Kantoren
De huurprijzen in de kantorenmarkt blijven ondanks de verruiming van
het aanbod stijgen. De huurprijs van een gemiddeld kantoorpand lag in
de eerste helft van 2002 op E 119,- per vierkante meter. Er is nog
geen sprake van een herkenbare daling. Hoewel de huurprijs van een
gemiddeld kantoorpand gestegen is, kunnen hieraan geen conclusies
worden verbonden voor individuele kantoorpanden. Tophuren worden
betaald op de Zuid-as van Amsterdam, het gemiddelde kantoorpand in
Amsterdam kent een huurprijs van E 180,- per vierkante meter.
Amsterdam is daarmee de duurste locatie in Nederland.
Winkels
Hoewel de huurprijzen op de A1-locaties verder zijn toegenomen, is de
huurprijs van een gemiddeld winkelpand gestabiliseerd op E 148,- per
vierkante meter. Een zichtbare tendens is de ontwikkeling van het
centrum van Amsterdam tot de duurste en meest gewilde winkellocatie
van Nederland, waar met afstand de hoogste winkelhuren worden gevraagd
E 1.135,- tot E 1.815,- per vierkante meter).
Bedrijfsruimten
De huurprijzen voor bedrijfsruimten zijn in het eerste halfjaar van
2002 met 3,5% gestegen naar E 59,- per vierkante meter. De duurste
bedrijfsruimtelocatie is Westpoort in Amsterdam. Voor de gemiddelde
bedrijfsruimte in Amsterdam wordt E 80,- per vierkante meter
betaald.
Looptijd
De gemiddelde kantoorruimte staat in de eerste helft van 2002
gemiddeld een halfjaar te huur of te koop en is daarmee in het eerste
halfjaar van 2002 met ruim 10% gestegen. Bij bedrijfsruimten blijft
deze stijging met 5% iets achter.
Regeerakkoord
In de hoofdlijnen van het regeerakkoord van CDA, LPF en VVD staat dat
het Rijksbeleid zich moet beperken tot strategische
ontwikkelingsstrategieën en investeringen die van nationaal belang
zijn en structuur geven aan de regionale ruimtelijk- economische
ontwikkeling.
In een reactie op het nieuwe regeerakkoord zegt Jacques Kwak,
voorzitter NVM Bedrijfs Onroerend Goed: Het is een goed streven om aan
provincies en gemeenten de ruimte en de middelen te bieden om een
versterkte rol te spelen bij de eigen regionale gebiedsgerichte
ontwikkeling. Bijvoorbeeld in de kantorenbranche kunnen gemeenten een
stimulerende rol spelen door op basis van een regionale kantoorvisie
te zorgen voor een gereguleerde marktwerking met betrekking tot de
gronduitgifte Kwak vervolgt: Nederland gaat echter nog steeds niet
zuinig en creatief om met de ruimte. Ons land is niet vol, maar
ruimtelijk gezien onvoldoende georganiseerd. Meer dan ooit zijn
strakke contouren om stedelijk en landelijk gebied nodig om een impuls
te geven aan kwaliteitsverbetering en intensivering van stedelijke
gebieden en bescherming van open gebieden.
67