Centraal Planbureau

CENTRAAL PLANBUREAU
Onderwerp: persbericht
Nummer: 34
Datum: 5 juli 2002
Inlichtingen bij: Esther Mot (tel. 070- 3383 318), of Jacqueline Timmerhuis (tel: 070-3383 477)

Betaling van medisch specialisten: combinatie van vaste vergoeding en tarief per verrichting is meest effectief

Tot 1995 werden medisch specialisten betaald per verrichting. Vanaf dat jaar is dit systeem vervangen door een systeem met vaste budgetten per specialist. Deze zogeheten lumpsum budgettering blijkt nadelig te zijn voor het zorgaanbod. Een gecombineerd systeem met een tarief per verrichting bovenop een vast bedrag per specialist is effectiever in het bereiken van een adequaat zorgaanbod onder gelijktijdig realiseren van een bepaald inkomen per specialist. Als medisch specialisten alleen betaald worden per verrichting, dan kan dit leiden tot te veel (of te weinig) verrichtingen, afhankelijk van de hoogte van het tarief per verrichting. Zuivere lumpsum budgettering, d.w.z. een vaste vergoeding ongeacht het aantal verrichtingen, leidt daarentegen tot minder verrichtingen, waardoor het aanbod tekort kan schieten ten opzichte van de vraag.
Dit concluderen de onderzoekers Kees Folmer en Ed Westerhout van het Centraal Planbureau (CPB) in de studie Financing medical specialist services in the Netherlands: Welfare implications of imperfect agency.

Tot halverwege de jaren negentig werd de vergoeding van specialisten geregeld via een systeem met een tarief per verrichting. Over dit systeem is in die jaren een stevig debat gevoerd: het zou geleid hebben tot meer verrichtingen dan nodig in het belang van de patiënt, tot onnodige verhoging van de kosten voor specialistenzorg, en zou op macroniveau deze kosten oncontroleerbaar hebben gemaakt. In 1995 is een experiment opgezet met lumpsum budgetten (vaste bedragen per specialist) voor medisch specialisten. De regering heeft dit experiment ondersteund, onder meer door het open te stellen voor alle medisch specialisten en door deelnemende specialisten vrij te stellen van verdere tariefkortingen. Aangezien de meeste specialisten kozen voor deelname, is het experiment feitelijk algemeen van toepassing geworden.

Het beleid ten aanzien van medisch specialisten heeft tot doel een efficiënt aanbod van zorg, zowel kwalitatief als kwantitatief, te bewerkstelligen, zonder substantiële wijzigingen in het geaggregeerde inkomen van specialisten. Het CPB heeft onderzocht hoe effectief het systeem van lumpsum financiering is in het bereiken van deze doelstellingen. In het onderzoek is alleen gekeken naar kwantitatieve aspecten van de behandelingen door specialisten, zoals aantallen verrichtingen, die samen met de vraag van invloed zijn op de omvang van de wachtlijsten.

De ideale situatie voor de patiënt is die, waarin het aanbod van en de vraag naar zorg overeenkomen. De overgang op een lumpsum financiering heeft het gat tussen vraag en aanbod vergroot, waardoor de situatie voor patiënten is verslechterd, onder meer door langere wachttijden voor specialistische hulp en operaties. Naar verwachting heeft herintroductie van een tarief per verrichting - maar dan als aanvulling op een lumpsum betaling - met name voor patiënten een positief welvaartseffect. Een dergelijk gecombineerd systeem kan de voordelen van beide instrumenten zodanig benutten, dat deze tot een hoger over-all welvaartsniveau zullen leiden.

De analyse gaat er van uit dat in de huidige situatie de koppeling tussen het aantal verrichtingen en het inkomen van de specialist volledig is verbroken. In sommige ziekenhuizen geldt echter dat de lumpsum onder bepaalde voorwaarden toeneemt als de productie groeit. Daardoor is er in de praktijk geen sprake van zuivere lumpsum financiering, maar van een beperkte mate van gecombineerde financiering. De negatieve welvaartseffecten zullen dus in de praktijk kleiner zijn dan in het rapport is berekend.

CPB Discussion Paper 6, 'Financing medical specialist services in the Netherlands: Welfare implications of imperfect agency', is te bestellen bij:

Bibliotheek Centraal Planbureau
Postbus 80510
2508 GM Den Haag
Telefoon: 070-3383425
Telefax: 070-3383350
E-mail: bibliotheek@cpb.nl

Prijs: EUR 9.00

De volledige publicatie is (gratis) beschikbaar als PDFfile op de website van het Centraal Planbureau (www.cpb.nl).