Rijksuniversiteit Groningen

De opkomst van het schriftgebruik in de bestuurspraktijk in Deventer tot de late 15de eeuw

Welke factoren bepaalden het ontstaan en de evolutie van het bestuurlijke schriftgoed tussen grofweg 1200 en 1500? Jeroen Benders onderzocht het proces van bestuurlijke verschriftelijking voor Deventer, een stad die in de Late Middeleeuwen een belangrijke handelsplaats was met internationale uitstraling en bovendien in bestuurlijk en kerkelijk opzicht een centrumfunctie had. Tot de late dertiende eeuw was de stedelijke schriftcultuur in Deventer beperkt tot de aan de kapittelkerk van Sint Lebuinus verbonden geestelijkheid. Daarna werd het bestuurlijke verschriftelijkingsproces in gang gezet door nauw samenhangende sociale, politieke en culturele factoren. Deze waren alle verbonden met de opkomst van een geletterde koopliedenklasse die zich aan de greep ontworstelde van de landsheer: de bisschop van Utrecht in zijn 'wereldlijke' hoedanigheid. De versnelling van het verschriftelijkingsproces in de eerste helft van de veertiende eeuw was institutioneel bepaald. Zij hing samen met een specialisatie naar taken binnen het schepencollege. Nieuwe impulsen kwamen er in de vroege vijftiende eeuw als gevolg van de roep vanuit de 'meente' (een vertegenwoordigend orgaan van de burgerij) om enerzijds rechtsgelijkheid en rechtszekerheid en anderzijds controle op de stadsfinanciën. Naast deze politieke factor deden zich terzelfdertijd ook de invloeden gelden van commerciële en demografische groei. Markant is dat reeds in de veertiende eeuw niet alleen de bestuurlijke elite en tot op zekere hoogte haar ambtenarenapparaat, maar ook (meester-)ambachtslieden de schrijfkunst beheersten. In de vijftiende eeuw breidde lekengeletterdheid zich verder uit in de stedelijke samenleving van Deventer.

Jeroen Fitzgerald Benders (Nijmegen, 1966) studeerde geschiedenis en mediaevistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij begon eind 1993 als aio aan zijn promotieonderzoek en was van 1998-2001 als docent verbonden aan de sectie Middeleeuwse Geschiedenis.

Per 1 juli hoopt hij bij de Stichting Erven A. de Jager aan een nieuw onderzoeksproject te beginnen.

Datum en tijd

donderdag 4 juli 2002, 16.00 uur

Promovendus

J.F. Benders, e-mail: j.f.benders@let.rug.nl

Proefschrift

Bestuursstructuur en schriftcultuur: een analyse van de bestuurlijke verschriftelijking in Deventer tot het eind van de 15de eeuw

Promotor

prof.dr. D.E.H. de Boer

Faculteit

letteren

Plaats

Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Promotie