Wageningen UR maakt eerste genenklok voor snijbloemen
ATO en Plant Research International, twee instituten van Wageningen
UR, hebben met behulp van DNA microarrays, ook wel DNA-chips
genoemd, het eerste succes geboekt bij het ontwikkelen van methoden
voor het meten en voorspellen van de kwaliteit van plantaardig
materiaal. De resultaten hebben geleid tot de eerste genenklok van
een snijbloem: een methode waarmee het kwaliteitsstadium van
irisbloemen bepaald kan worden. De genenklok is gemaakt op basis
van de activiteit van een groot aantal genen vóór bloei, tijdens
bloei, en bij het begin van de verwelking. Het succes is te danken
aan de samenwerking op dit gebied tussen de twee instituten, die in
maart 2001 officieel van start is gegaan.
ATO en Plant Research International onderzochten bij irissen in drie
stadia de activiteit van 1500 genen. Uit de resultaten blijkt dat het
goed mogelijk is om genen te identificeren waarvan de activiteit
specifiek is voor een bepaald stadium van de bloemontwikkeling. Dit
betekent dat de activiteit van de genen gebruikt kan worden voor de
karakterisering van het stadium van de bloemontwikkeling.
Als de activiteit van alle genen in een grafiek gezet worden onstaat
een `genenklok'.
De genen die alleen actief zijn in de groene knop komen terecht rond
de plaats waar normaal de acht staat. Met de wijzers van de klok mee
komen bij de twaalf de genen terecht die vooral actief zijn in de
rijpe bloem en bij de vier de genen die actief zijn in bloemen die
beginnen te verwelken. In de bijgaande figuur is ieder cirkeltje één
gen.
Plant Research International en ATO laten hiermee zien dat het
mogelijk is om met DNA microarrays zeer snel genen te vinden die met
hun activiteit een goede indicator zijn voor de kwaliteit van de
snijbloem.
De resultaten maken het mogelijk om ook genen te vinden die een
voorspellende waarde hebben, waardoor de houdbaarheid van de bloemen
voortaan beter voorspeld kan worden. Immers, aan een bloem is vaak
niet goed te zien hoe hij zich de volgende dagen zal houden.
Daarom wordt gezocht naar genen die specifiek actief worden als de
verwelking in gang is gezet, wat ook kan plaatsvinden bij bloemen die
nog in knop zitten.
Met de genen in de klok kan ook iets gezegd worden over de
omstandigheden waaronder de bloemen voorafgaand aan de meting
getransporteerd of opgeslagen zijn.
Voor het bepalen van de activiteit van de cruciale genen kan een
snelle toets ontwikkeld worden die te vergelijken is met
zwangerschapstesten. Met deze toets kan door de hele keten de
kwaliteit van de snijbloemen gemeten en voorspeld worden.
Op dezelfde manier zullen met DNA-microarrays ook methoden ontwikkeld
worden voor het meten van de kwaliteit van andere snijbloemen en ander
plantaardig materiaal, zoals bollen, pootaardappels, fruit, en
stekken.